Paramedik Mesleğini Tanıyalım

PARAMEDİK MESLEĞİNİ TANIYALIM

Paramedik; acil tıp hizmetlerinde yaşam zincirinin anahtarı olarak tanımlanan ve hastane öncesi acil bakımın önemli bir parçasını oluşturan, alanda veya evde genellikle kritik durumdaki hastaya ya da yaralıya ilk anda müdahale eden, ambulansla transport esnasında müdahalede bulunan ve müdahalesini ulaştığı acil serviste hasta veya yaralıları sağlık profesyonellerine gerekli bilgi ve kayıtlarla birlikte teslim edinceye kadar devam ettiren, yeri geldiğinde ambulans sürücülüğü de yapabilen, görevi güvenli bir şekilde hastayı kurtarmak ve tedavi etmek olan iki yıllık üniversite mezunu ön lisans diplomalı sağlık profesyonelleridir.

Ülkemizde paramedik eğitimi Kanada modeli örnek alınarak ilk kez 1993 yılında ‘Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Ambulans Ve Acil Bakım Teknikerliği Programı’ ile başlamıştır. 1995 yılında ilk mezunlarını vermiştir. Bu mezunlar üniversite hastanesi acil servislerinde, özel hastane ve ambulanslarda çalışmışlardır. Yeni gelişen bir meslek grubu olduğu için ve sağlık bakanlığı tarafından tanınmamaları nedeniyle sağlık bakanlığı bünyesinde çalışamadılar. İlk defa 2004 yılında 112 acil sağlık hizmetleri istasyonlarına atamaları yapıldı ve ilk görevleri ise ambulans sürücülüğü oldu. Günümüzde üniversitelerdeki eğitim sonunda ‘İlk ve Acil Yardım Teknikeri’ olarak mezun olunmaktadır. 133 üniversitede birinci ve ikinci öğretim programı olarak eğitim faaliyetleri sürdürülmektedir. Paramedikler resmi olarak ilk defa 2005 yılında acil tıp teknisyeni ve teknikerlerine yönelik kanun düzeyinde düzenleme ‘Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’una yapılan ek madde ile düzenlenmiştir. Bu maddede “Acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı kalmak ve Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliğinde belirtilmek kaydıyla acil tıp teknikleri ile acil tıp teknisyenleri hastaya müdahale edbilir, bu hususta lazım gelen iş ve işlemleri yapabilirler. Hastane öncesi acil tıbbi yardım veren personel özel tip kıyafet giyer.” ifadesi ile yer almıştır.

PARAMEDİKLERİN GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLARI

22 Mayıs 2014 tarihli ve 29007 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan “Sağlık Meslek Mensupları İle Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş Ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelik Ek-1B” kapsamında paramediklerin iş ve görev tanımları aşağıda belirtilmiştir.

• İntravenöz ve intraossöz girişim ile hastaneye ulaşıncaya kadar, Bakanlıkça belirlenen acil ilaçları ve sıvıları kullanır.
• Temel ve ileri hava yolu uygulamaları, endotrakeal entübasyon uygulaması, gerekli hallerde krikotirotomi ve oksijen uygulaması yapar.
• Travma stabilizasyonu, kırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyon, yara kapatma ve basit kanama kontrolü yapar.
• Hastanın nakle hazır hale gelmesini ve uygun taşıma teknikleri ile hastanın naklini sağlar.
• EKG çekimi ve ritim değerlendirmesi yapar, monitörizasyon, defibrilasyon, kardiyoversiyon, externalpacemaker uygulaması gibi elektriksel tedavileri uygular
• Acil doğum durumunda doğum eylemine yardımcı olur.
• Görevinin tüm aşamalarında haberleşme ağını doğru ve hızlı bir biçimde kullanır.
• Ambulansı teknik, tıbbi araç-gereç ve malzeme yönünden kullanıma hazır halde bulundurur, zorunlu hallerde ambulansta sürücülük görevi yapar.

AMBULANS VE ACİL BAKIM TEKNİKERLERİ İLE ACİL TIP

Ambulans Ve Acil Bakım Teknikerleri İle Acil Tıp Teknisyenlerinin Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Tebliğin 4. Maddesinin 1-b bendinde: “AABT’ler bu yetkilerini sadece hastane öncesi alanda görev yapan hekimsiz ambulanslar veya acil sağlık araçları ile görev yaparken Ek-1’deki temel eğitim programını tamamladıktan sonra Ek-2’de sunulan akış şemalarına göre uygulayabilirler. Bu yetkilerini, ambulans ve acil sağlık araçları dışında, hekimin yazılı veya sözlü talimatı ve onayı olmadan kullanamazlar” ifadesi yer almaktadır.

15 Mart 2007 de çıkartılan ‘Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in 6. Maddesinde 112 acil sağlık hizmetlerinin icra edildiği istasyonlar sınıflandırılmıştır. Paramedikler bu belirlenen istasyon tiplerinden içerisinde hekim bulunmayan, yani A2 tipi, ambulanslarda ekip sorumlusu olarak çalışmaya başlamışlardır.

PARAMEDİKLERİN ÇALIŞABİLECEĞİ İSTİHDAM ALANLARI

7/11/2017  tarihli ve 51275 sayılı ‘Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı Kadro Standartları İle Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Yönerge’de Paramedikler (Sağlık Teknikeri “İlk ve Acil Yardım”) için acil yardım istasyonlarında 6 (Altı) kişilik standart kadro tahsisine ek olarak, Ek -IV Standart Cetvelinde A1,A2,B,C,D,E1 Rollerindeki hastanelerde yatak kapasitesi ile orantılı olarak örneğin;1-24 yatak kapasitesine sahip hastanelerde 3(Üç) paramedik, 400-499 yatak kapasitesine sahip hastanelerde 13(On üç), 2000 ve üzeri yatak kapasitesine sahip hastanelerde ise 30 (Otuz) paramedik kadro standardı tanınmıştır.

Hastane kadrolarında istihdam edilecek olan paramediklerin görev yerlerinin belirenmesinde inisiyatif ilgili hastane yönetimlerinde olmakla birlikte öncelikle Acil Servisler, Triaj, Resüsitasyon, Anastezi Yoğun Bakım, Kardiyoloji Yoğun Bakım gibi özellikli birimlerin tercih edilmesi, hastane içi resüsitasyonun başarısı ve sağ kalımı üzerinde olumlu etkiler oluşturacaktır.

Günümüzde paramedik bölümlerinin sayısının çoğalmış olması mezun olacak paramedikler için istihdam problemlerini doğuracaktır. Mezun olduktan sonra atanamayan paramediklerin çalışabilecekleri istihdam alanları; özel hastane acil servis ve yoğun bakımları, özel ambulans şirketleri, özel helikopter ambulanslardır. Günümüzde her yıl ortalama 6000 paramedik mezun olmaktadır.

GELECEKTE PARAMEDİK EĞİTİMİ NASIL OLMALI?

Acil tıbbi hizmetlerin görülmesinde ve hastaların daha kaliteli ve daha güvenilir bir acil sağlık hizmeti alabilmesi için paramediklerin 4 yıllık bir fakülte eğitiminden geçirilerek tıbbi alt yapıları tam anlamıyla güçlendirilmelidir. Hastaları daha iyi bir şekilde değerlendirebilecek tıbbi bilgiye sahip olmaları için mesleki eğitimleri boyunca gerek teorik alt yapılarının gerekse uygulamalı eğitimlerinin ciddi, disiplinli ve özverili sağlanması gereklidir (6). Acil tıbbi müdahale gerektiren hastalara daha kaliteli ve daha güvenilir hizmet vermenin yanı sıra yerinde ve zamanında gerekli olan acil tıbbi müdahaleyi uygulayarak hastaların yaşam kalitesini artırmak ve sağlık sisteminde maliyetleri azaltarak sağlık harcamalarında tasarruf sağlamak için paramediklerin mesleki eğitimlerinin baştan sona yeniden değerlendirilmesi öncelikli hedef olmalıdır.

Görevlerinin çok hassasiyet gerektirmesi nedeniyle hastane öncesi sağlık hizmetleri konusunda iyi bir tıbbi bilgi ve beceriye, teorik tıbbi bilgilerinin yanı sıra güçlü bir uygulama yeteneğine sahip olabilmeleri için, mevcut bilgi, beceri ve tutumları hizmet içi eğitimlerle sürekli güncellenmelidir (4).

Trafik kazalarında, patlamalarda, zehirlenmelerde, doğal afetler ve toplu yaralanmalar gibi hayati tehlike arz eden durumlarda hasta ve kazazedelerin aciliyet durumlarını tespit edip, triyajı yöneterek aciliyet sırasına göre sıralamak tıbbi bilgi ve deneyim isteyen bir iştir. Acil hastaların durumunun iyi değerlendirilerek doğru bir tıbbi girişimin yapılması oluşabilecek ikincil kazaların ve hastalıkların önlenmesinde çok önemli bir etkendir. O an devam etmekte olan ve hayati tehlike taşıyan durumun önlenmesinin yanı sıra hayati tehlikenin ortadan kaldırılmasını sağlarken başka bir kalıcı hasara sebebiyet vermemek için paramediğin dikkatli ve özenli bir şekilde hızlı tıbbi müdahale yapmasını gerektirir. Ancak risk yönetimi bilgisi olan paramediğin sahada etkili hizmet vereceği unutulmamalıdır (7). Triyaj canlandırmaları ile hastane öncesi acil olaylar simülasyon yolu ile iyi bir şekilde prova edilir ve paramedik sağlık personeline kavratılırsa, 112 acil sağlık hizmetleri başarı ile yürütülür ve sonuçlandırılır (8).

Sonuç olarak; paramediklerin eğitimi ve acil hizmetlerin yönetimi için aynı uçak pilotlarında olduğu gibi üç ayda bir simülasyon, acil, afet senaryoları ile eğitilmeleri özellikle sel, deprem gibi afetlerin ortaya çıkma ihtimali yüksek olan ülkemizde gereklidir.

Paramediklerin mezuniyet sonrası uzmanlaşmaları arzu edilen bir durumdur. Hastane öncesi sağlık hizmetlerinin yönetimi, sağlık yönetiminin önemli ve ihmal edilmemesi gereken konularından biridir.

Paramedikler mezun olduktan sonra tıbbi bilgilerini güncel tutmalı. Yayınlanan kılavuzları takip etmeli ve kendisini sürekli geliştirmelidir. Sağlık Bakanlığı bünyesinde bazı sertifikasyon eğitim programları bulunmaktadır.

 

Ambulans Ve Acil Bakım Teknikerleri İle Acil Tıp Teknisyenlerinin Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Tebliğ Üçüncü Bölüm:

ZORUNLU EĞİTİM PROGRAMLARI

 MADDE 8 – (1) Ambulans ve acil bakım teknikerleri (AABT) ve acil tıp teknisyenleri (ATT) için mezuniyet sonrası zorunlu eğitim programları:

1. a) Ambulans Kullanımı ve Bakımı Eğitim Programı (AABT/ATT)
2. b) Temel Eğitim Programı (AABT/ATT)
3. c) Erişkin İleri Yaşam Desteği Eğitim Programı (AABT)
4. d) Çocuk İleri Yaşam Desteği Eğitim Programı (AABT)
5. e) Travma İleri Yaşam Desteği Eğitim Programı (AABT)

(2) AABT’lerin bu eğitim programlarının tamamına katılımları zorunludur. ATT’ler için zorunlu eğitim programları ise Ambulans Kullanımı ve Bakımı Eğitimi Programı ve Temel Eğitim Programlarıdır ve bu programlara AABT’ler ile birlikte katılabilirler. AABT’ler, Temel Eğitim Programı, Erişkin İleri Yaşam Desteği Eğitim Programı, Çocuk İleri Yaşam Desteği Eğitim Programı ve Travma İleri Yaşam Desteği Eğitim Programlarını en geç üç yıl içinde tamamlamak ve sertifika almak zorundadır.

(3) Bu eğitim programlarının konuları ve içeriği Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenir.

PARAMEDİK BÖLÜMÜNÜ (2 YILLIK) BİTİREN PARAMEDİKLERİN LİSANS TAMAMLAMA SORUNLARI

Paramedik bölümü iki yıllık ön lisans programıdır. Paramedik lisans programı olmadığı için paramedikler kendi meslek alanında farklı bölümlerde lisans tamamlamak, örgün ve açık öğretim lisans programlarını okumak zorunda kalmaktadır. Paramedik lisans programının YÖK tarafından onaylanması gerekmektedir. Paramedikler kendi alanlarında akademik olarak ilerleyememektedir, bu da paramediklerin mesleksel gelişimine engel olmaktadır.

Paramedikler (İlk ve Acil Yardım bölümünden) mezun olduktan sonra lisans eğitimine devam etmek istediği taktirde aşağıdaki seçeneklere sahiptir.

Paramedik DGS sınavı ile veya Uzaktan Lisans Tamamlama Programı ile lisansını tamamlayabilir.

DGS ile puana göre yerleşilebilecek örgün eğitim veren bölümler

• Acil Yardım Afet Yönetimi (Lisans)
• Hemşirelik
• Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri

DGS ile yerleşilebilecek Açık Öğretim Programları

• Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri
• İktisat
• Kamu Yönetimi
• Maliye, Uluslararası İlişkiler
• İşletme
• Konaklama İşletmeciliği
• Halkla İlişkiler ve Reklamcılık

İlk ve Acil Yardım Mezunları Uzaktan Lisans Tamamlama Programları

• Acil Yardım Afet Yönetimi
• İnsan Kaynakları Yönetimi
• İş Sağlığı ve Güvenliği
• Sağlık Yönetimi
• Sosyal Hizmet

Bu bölümlerden birine yerleşerek lisans eğitimi tamamlayabilir.

PARAMEDİKLERİN MESLEKSEL ÖRĞÜTLENMESİ

Paramedik Derneği ilk örgütlenişini Türkiye Acil Tıp Derneği çatısı altında Paramedik Komisyonu olarak faliyete geçirdi. 2002 yılında mesleğin ilk derneği olan Paramedik Derneği kuruldu. Mesleğin tanıtımına ve gelişmesine büyük katkılar sağladı, mezuniyet sonrası eğitim programlarını geliştirdi. Özellikle günümüzde halen kullanılmakta olan ‘Ambulans Sürüş Teknikleri Eğitim Kitabı’nı Sağlık Bakanlığı’nın hizmetine sundu. 2009 yılında çıkan yönetmelikle birlikte mesleki algoritmaların yayınlamasında katkıda bulundu. Paramediklere bu yönetmelikle ilk defa arrest olgularında ilaç kullanma yetkisi verildi. Diğer tedavilerde de KKM Doktoru onayı ile ilaç uygulanabilmeye başlandı.

PARAMEDİĞİN ONAYSIZ UYGULAYABİLECEĞİ İLAÇLAR

Onaysız Kullanılan İlaçlar

– Adrenalin
– Atropin
– Etil klorid sprey
– %0,9 NaCl çözeltisi
– Asetil Salisilik asit
– İsordil 5 mg dil altı
– Ringer Laktat
– Parasetamol tb
– Dextroz % 5-10-20

 

PARAMEDİĞİN ONAY ALARAK UYGULAYABİLECEĞİ İLAÇLAR

Onay İstenecek İlaçlar

– %2’lik Lidokain *
– Antihistaminik
– Beta blokör
– Diazepam
– Diltiazem
– Dopamin
– Dobutamin*
– Midazolam
– Verapamil
– Amiadoron *
– Analjezik (İV opiat)
– Nalokson
– Jetokain
– Aktif kömür
– İsordil 5mg SL
– Kaptopril 25mg
– Tüm sıvılar
– Magnezyum Sülfat *
– Flumazenil
– Morfin
– NaHCO3 amp
– Kortikosteroid
– Epanutin amp
– Pentothal 1gr amp
– Midazolam (Dormicum) 5 mg.amp
– Antiemetik
– Salbutamol İnhaler
– Furosemid

* Sadece Resusitasyonda Onaysız kullanılacaktır

Kaynak

1- Sağlık Bakanlığı Personeli İş Ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelik 22 Mayıs 2014 Perşembe Resmi Gazete
2- www.yhgm.saglik.gov.tr/TR,26280/saglik-bakanligi-tasra-teskilati-kadro-standartlari-ile-calisma-usul-ve-esaslarina-dair-yonerge.html son görülme 16.08.2018
3- Dr. C. ÖZCAN  İlk ve Acil Yardım Teknikerliği (PARAMEDİK) S.17-18.
4- Tentillier E, Heydenreich C, Cros AM, Schmitt V, Dindart JM, Thicoipe M. Use of the intubating laryngeal mask airway in emergency pre-hospital difficult intubation. Resuscitation 2008;77:30-4.
5- Jones JH, Murphy MP, Dickson RL, Somerville GG, Brizendine GG, Brizendine EJ. Emergency physician-verified out-of-hospital intubation: miss rates by paramedics. Acad Emerg 2004;11(6):707-9.
6- Oktay C. Afetlerde Hastane öncesi Müdahale ve Triyaj. Sted 2002;11(4):136-7.
7- www.anadolu.edu.tr/uploads/anadolu/ckfinder/aof/files/Dikey-Gecis-Fark-Dersler-Lisans-Programlari-2018-2019.pdf