4 yıllık asistanlığına 2 gebelik sığdıran acilci bir anne olarak, herkese merhaba!
Konumuz ATLS (İleri Travma Yaşam Desteği – Advanced Trauma Life Support) 10. baskı. Benim açımdan bakınca, her doğum izni sonrası karşılaştığım literatür değişikliklerinin bir örneği. Bu dönüşümde Tintinalli 8’in, ana kılavuz kitabımızın bile yeni baskısı çıkmıştı. Konuyu çok uzatmadan, 9. baskısı 2012 yılında yayınlanmış olan ATLS kitabımızın 2018 yılında yayınlanan 10. baskısındaki güncellemelere bir göz atalım.
Bildiğiniz gibi ATLS; Amerikan Cerrahlar Koleji Travma Komitesi (American College of Surgeons The Committee on Trauma) tarafından ortaya konulan, 1980’den bu yana travma konusundaki ana kaynağımız. Kitabın ortaya çıkışı biraz trajik, bir musibet bin nasihatten yeğdir diyeceğimiz şekilde. 1976 yılında bir ortopedist ve ailesi uçak kazası geçiriyorlar. Kazazedelerin kurtarılması sırasında yaşananlardan sonra, doktor bey bu konuda hazırlıksız olunduğunu fark ediyor ve ATLS programına gereksinim olduğunu düşünerek bu programı yaratıyor.
“Neden ATLS okumalıyız?” diyecek olursak, önsöz (Preface) bölümünde de yazdığı üzere, ATLS’nin travma hastalarının erken bakımına yönelik, sistematik bir yaklaşım sunması sebebiyle. Yani okurken “Eee biz de bunu yapıyoruz zaten.” diyeceksiniz ama hastaya haldur huldur ve sistematik olmayan bir şekilde yaklaştığınızı fark edeceksiniz. ATLS’nin sunduğu yaklaşımla aynı zamanda hastanın yaralanma mekanizması ile ilişkili sonuçlar da önceden gözünüzde canlanacak. Muayene bulgularınızı yaralanma mekanizması ile birleştirerek hastada olabilecek sorunları öngörebilecek ve bunlara göre önlem alabileceksiniz.
ATLS-10’da eğitim içeriğini ve görsel sunumu geliştirmek için bir takım değişiklikler yapılmış. Bilirsiniz, değişiklik kelimesi tıp eğitimi için önemlidir. Bu değişiklikleri diğer yazılarımda da bölüm bölüm vurgulayacağım ama şimdilik ana başlıklarını, ATLS-10’daki sırası ile size aktarayım:
- “Beceri istasyonları” (Skills Stations) bölümlerine senaryolar eklenerek, bölümler tamamen baştan değerlendirilmiş.
- Her bölümün sonuna, yeni bir “Ekip Çalışması” (Teamwork) başlığı altında ATLS’deki “Takım Yönetimi”ne (Team Resource Management’a) odaklanan bir ek dahil edilerek ‘travma ekibi’ne vurgu yapılmış.
- Her bölümde yer alan “Düşülebilecek Tuzaklar” (Expanded Pitfalls) kısımları ile tuzaklardan kaçınmak için alınması gereken önleyici tedbirler belirtilmiş.
- Lokal kanama kontrolü başlığına, yara kapama ve turnike uygulama becerileri eklenmiş.
- Yeni Glasgow Koma Skalası eklenmiş.
- Spinal hareketin kısıtlanmasını vurgulamak için “spinal immobilizasyon”a ilişkin terminoloji güncellenmiş.
- Kılavuza birçok yeni fotoğraf, tıbbi illüstrasyon ve güncellenmiş yönetim algoritmaları eklenmiş.
İlaveten, MyATLS cep telefonu uygulamasının kullanımı hala desteklenmekte. Android ve iOS ile uyumlu olan bu uygulamayı yediden yetmişe, her kıdemdeki hekimin kullanması gerektiğini, zira içerisinde bulunan algoritma, video, hesaplayıcı ve animasyonların önemli olduğunu söylüyorlar.
Son olarak kursumuza; yani ATLS programının hedeflerine ve elde etmeyi istediği kazanımlara şöyle genel bir bakalım.
ATLS Programının Hedefleri
- Hastanın durumunu hızlı ve kati olarak değerlendirmek.
- Önceliğine göre hastayı resüsite etmek veya stabil hale getirmek.
- Hastaya gereken hizmetin, hastanın götürüleceği tesisin kaynaklarını ve/veya kapasitesini aşıp aşmadığını belirlemek.
- Hastanın, hastane içi veya dışı naklini düzenleyebilmek.
- Optimal bakımın sağlandığından ve değerlendirme, yeniden canlandırma veya transfer aşamalarındaki herhangi bir noktada, bu optimal bakım seviyesinin bozulmadığından emin olmak.
Bu hedeflere ulaşmak; başka bir deyişle kursu tamamlamış olmak, aşağıda sıralanan konularda yetkin ve bu durumları yönetebilir nitelikte olunduğu anlamına gelecek:
- Birincil ve ikincil bakının kavram ve ilkeleri.
- Travmada öncelikli durumlar.
- Akut yaşamı tehdit eden durumlarda gerekli olan, birincil ve ikincil yönetimi zamanında başlatma.
- Simülasyon üzerinde, çoklu yaralanmaların ilk değerlendirilmesinde ve tedavisinde sıklıkla gerekli olan aşağıdaki beceriler:
- Simülasyon üzerinde, multiple travmada birincil ve ikincil bakı değerlendirmesi.
- Patent hava yolunun sağlanması ve ventilasyonun başlatılması.
- Yetişkin ve bebek mankenlerinde orotrakeal entübasyon.
- Gaz ekshalasyonu durumunda pulse oksimetri kullanımı ve karbondioksit tespiti.
- Krikotiroidotomi.
- Şok hastasının değerlendirilmesi, tedavisi ve özellikle hayatı tehdit eden kanamanın tanınması.
- İntraosseöz açma.
- İğne veya parmak ile plevral dekompresyon ve göğüs tüpü uygulaması.
- Kardiyak tamponadı tanıma ve uygun tedavisini sağlama.
- Toraks yaralanmasının klinik ve radyolojik olarak tanınması.
- Abdominal değerlendirmede peritoneal lavaj, ultrasonografi (FAST) ve bilgisayarlı tomografi (BT) kullanımı.
- Yeni Glasgow Koma Skalası (GKS) ve BT kullanımını da içerecek şekilde beyin yaralanması olan hastanın değerlendirmesi ve tedavi edilmesi.
- Spinal kordun korunması ve spinal yaralanmanın radyolojik ve klinik değerlendirmesi.
- Kas-iskelet travmasının değerlendirilmesi ve yönetimi.
Travma konusundaki ilk yazım, ana travma kitabımız olan ATLS’ye genel bir bakış olsun. Sonrasında ATLS-10’daki değişiklikler ile devam edeceğimi müjdeler, herkese travmasız günler dilerim.
Devamı çok yakında…
