Acil servis ve kritik bakım ortamlarında, çeşitli asidoz durumlarında, özellikle de asidozun kardiyovasküler yan etkilerini önlemek için sıklıkla kullanılan bir ilaç olan Sodyum Bikarbonat % 8.4 ampul, etken madde olarak sodyum bikarbonat içerir. Bu ampul, içerdiği bikarbonat iyonu sayesinde kanın pH seviyesini yükselterek kanı alkalileştirmek için kullanılan bir ilaçtır. Her bir ampul 10 ml hacme sahiptir ve içerisinde 840 mg sodyum bikarbonat bulunmaktadır. Ayrıca, toksikolojik bazı ilaç zehirlenmelerinde, özellikle beta bloker ve trisiklik antidepresan gibi zehirlenmelerde bir antidot olarak da kullanılabilir. Bu şekilde, ilaç zehirlenmelerinin etkilerini nötralize ederek tedaviye destek olabilir.
1 amp %8.4 NaHCO3 10ml=10mEq
Etki Başlangıcı:
Etki süresi:
Yarılanma Ömrü (t½):
Metabolizma:
Atılım:
İntravenöz sodyum bikarbonat uygulanması sonrasında sodyum (Na) ve bikarbonat (HCO3) oluşturmak üzere ayrışır. Bikarbonat anyonları hidrojen iyonlarını (H) birleşir ve ardından karbonik aside (H2CO3) dönüşebilir. Karbonik asit daha sonra akciğerlerden atılmak üzere suya (H2O) ve karbondioksite (CO2) dönüşür. Sodyum bikarbonat uygulamasının amacı ve terapötik etkisi, aşırı hidrojen iyonu konsantrasyonunu tamponladığı bilinen plazma bikarbonat seviyelerini arttırmak ve böylece asidozun klinik belirtileriyle mücadele etmek için çözelti pH’ını yükseltmektir.
Bikarbonat genellikle vücut sıvılarının standart bir elementidir ve serum pH’ındaki değişiklikleri karşı düzenlemek için genellikle böbrek tarafından salgılama veya absorpsiyon yöntemleriyle düzenlenir. Bu etki ile idrarı alkalize edilir. Bu alkalizasyon işlemi, normalde renal tübüllerde asidik koşullarda çökelecek olan bileşiklerin renal tübül içinde tamponlanmasını sağlar, böylece mekanik veya kimyasal hasarı önlerken aynı zamanda böbrek tübüllerinde elektrokimyasal gradyanı bozmadan asitli maddeleri salgılamak için ortam sağlar.
- Kadiyak arrest
- Metabolik asidoz durumları
– Şiddetli böbrek hastalığı
– Kontrolsüz diyabet
– Şiddetli laktik asidoz
– Şok nedeniyle dolaşım yetmezliği
– Şiddetli dehidrasyon
– Kanın ekstrakorporeal dolaşımı
- İlaç Toksisiteleri
– Beta Bloker Zehirlenmeleri
– Barbitüratlar Zehirlenmeleri
– Trisiklik Antidepresan Zehirlenmeleri
– Toksik Alkol Zehirlenmeleri
- İdrar Alkalizasyonu
- HCO3 kaybı ile şiddetli ishal
- Nebulize sodyum bikarbonat, özellikle akciğer mukozasında klor gazından kaynaklanan kimyasal yaralanmaları tedavi etmek için mükemmel bir seçenektir.
- Kardiyak arrestte: Hesaplanmış baz açığına göre verilmelidir. Önerilen başlangıç dozu: 1 mEq/kg şeklindedir. Sodyum bikarbonat güvenli bir IV yoldan uygulanmalıdır. Trakeal yoldan uygulanmaz.
- Hiperkalemi: 50mEq (50 mmoL) dır (5 ampul, 50 mL %8.4 NaHCO3 ). 5 dakika içinde IV olarak verilir. Rutin kullanımı önerilmez.
- Trisiklik Antidepresan İntoksikasyonu: 1-2 mEq/kg dozunda IV olarak uygulanmalıdır. Bu doz 2 dk içerisinde IV olarak uygulanmalıdır.
- Çocuk dozu: Yaygın doz yavaş intravenöz enjeksiyon ile 1 mmol/kg’dır.
Kardiyak Arrest Yönetiminde Sodyum Bikarbonat Tedavisi
Sodyum bikarbonat özellikle 2010 yılı ve öncesine kadar Kardiyak arrest durumlarında gerek hastane öncesi acil tıp alanında, gerekse hastane içi kardiyak arrestlerin yönetiminde çok kullanılan bir ajan olarak yer almaktaydı. Literatürde, kardiyak arrest yönetiminde sodyum bikarbonat tedavisinin etkinliğini ve güvenliğini sorgulayan birçok çalışma göze çarpmaktadır. 2010 yılı resüsitasyon kılavuzlarının yayınlanmasından sonra kullanımı oldukça sınırlanmıştır. Kardiyak arrest durumlarında dolaşım bozukluğunedeniyle bozulan asit-baz dengesinin tedavisinin etkin göğüs kompresyonları ve ventilasyon ile sağlanması gerektiğinin üzerinde durulmaktadır. Kardiyak arrest durumlarında Sodyum bikarbonat’ ın rutin olarak kullanılması önerilmemektedir. Kardiyak arrest durumlarında kan gazı analizi ve baz açığına göre sodyum bikarbonat kullanılabilir. Yine de uzamış kardiyak arrestlerde, sadece hiperkalemi veya trisiklik antidepresan doz aşımı veya metabolik asidoz nedeniyle bağlı arrestlerde veya arrest sonucu gelişmiş asidozların resüsitasyonlarının yönetiminde NaHCO3 uygulanabilir ama net değildir. Asidoz’u olan kardiyak arrest hastalarının resüsitasyonunda kullanılan NaHCO3, pH’yı yükselttiğinden faydalı olabilir ancak buna ek olarak serum CO2’ini yükselterek solunumsal asidoza sebep olması ise kötü klinik gidişi tetikleyebilir.
Bu kar-zarar hesabında ibrenin ne tarafı gösterdiği ile alakalı güçlü kanıta dayalı çok çalışma yoktur. Buna rağmen, non-hiperkalemik arrest yönetiminde hala NaHCO3 kullanılmaktadır. Güncel ACLS Kılavuzu kardiyak arrestlerde rutin HCO3 kullanımını önermiyor (Sınıf 3).
Kardiyak arrest sırasında pulmoner gaz alışverişinin bozulması ve anaerobik metabolizma sonucu kombine respiratuar ve metabolik asidoz gözlenir. Kardiyak arrest sırasında saptanan asidozun en iyi tedavisi göğüs masajı ve ventilasyondur. Uzamış kardiopulmoner resüsitasyon da arteryel kan pH’sı 7.1’in altına düştüğünde genel yaklaşım 1 mEq/kg olacak şekilde (en fazla 100 mEq) düşük doz bikarbonat verilme lehine. Ancak KPR sırasında bakılan kan gazı değerleri aldatıcıdır ve hücre içi asidozu gösteremez. Ayrıca, bikarbonat uygulaması karbondioksit oluşumuna neden olur. Oluşan karbondioksit hastanın ventilasyon ihtiyacını artırdığı gibi hızla difüzyonla hücre içine geçer. Bu durum hücre içi asidozu arttırır, iskemik miyokard üzerinde negatif inotropik etki yaratır. Asidozun tamamen düzeltilmesi asidoza bağlı vazodilatasyon yolu ile beyin kan akımında oluşan artışa engel olur ve oksijen disosiasyon eğrisinin sola kaymasına yol açarak doku hipoksisini arttırır. Bikarbonat ile verilen ozmotik olarak oldukça aktif olan sodyum, dolaşım ve beyin üzerinde yüklenmeye yol açar. Bütün bu nedenlerle KPR sırasında bikarbonat asidoz çok derin olmadıkça veya uzamış arrest olmadıkça tercih edilmemelidir. Bunun dışında bikarbonat uygulaması bilinen hiperkalemi varlığında ve trisiklik antidepresan zehirlenmesinde terapötik olarak verilebilir.
Akut Metabolik Asidoz
Şiddetli akut böbrek hasarı (oligüri veya serum kreatinin düzeyinde 2 kat veya daha fazla artış) olan hastalarda pH 7,1’den düşükse veya pH 7,1 ila 7,2’den düşükse uygulanabilir.
Hiperkalemi
Sodyum bikarbonat endikasyonu olan durumlardan bir tanesidir. NaHCO3’ın etkinliği, hiperkalemiye bağlı kardiyak arrestlerin yönetiminde kanıtlanmıştır. Şiddetli hiperkalemisi olan hastalarda (serum potasyum düzeyi 6 mEq/L’den fazla veya aritmi veya EKG değişiklikleriyle birlikte 5.5 mEq/L’den fazla) metabolik asidoz olduğunda, sodyum bikarbonat uygulanmalıdır. Gereken doz ampiriktir ve tahmin edilemez. Acil potasyumun düşürülmesi gerekiyorsa:
- Uygulanma dozu 50mEq (50 mmoL) dır (5 ampul, 50 mL %8.4 NaHCO3 ). 5 dakika içinde IV olarak verilir. Rutin kullanımı önerilmez.
- Başlangıçta 150 mEq sodyum bikarbonat 1 litre %5 dekstroz içinde 4 saatte verilebilir. Asidoz bu rejimle düzelmezse daha fazla verilebilir.
Trisiklik Antidepresan İntoksikasyonu
Trisiklik antidepresan zehirlenmesinde terapötik olarak verilebilir. Uygulanma dozu 50 meq (50 mmoL)’dır (5 ampul, 50 mL %8.4 NaHCO3). EKG’ de uzamış QT ve özellikle geniş QRS (>120 msn) ve düzeltilemeyen hipotansiyon varlığında Sodyum bikarbonat (NaHCO3) endikedir. Sodyum bikarbonat, % 8.4 lük solüsyondan 1-2 mEq/kg dozunda IV olarak uygulanmalıdır. Bu doz 2 dk içerisinde IV olarak uygulanmalıdır.
İdrarın Alkalizasyonu
Sodyum bikarbonat uygulaması renal tübüler asidoz için değişen dozlarda olabilir ve idrar alkalizasyonunu sağlamak için salisilat doz aşımı gibi bazı intoksikasyonlarda ve kontrast kaynaklı nefropatiye karşı koruyucu önlem olarak IV verilebilir.
Gebelik Kategorisi C’dir. Sodyum bikarbonatın gebe kadınlardaki güvenliliği belirlenmemiştir. Anneye sağlayacağı yarar fetusa verebileceği zarar riskinden fazla olmadığı sürece sodyum bikarbonat gebe kadınlarda kullanılmamalıdır.
Süte geçer intravenöz sodyum bikarbonat alan hastalann, bebeklerini emzirmesi uygun değildir.
- Böbrek yetmezhği
- Metabolik veya respiratuvar alkaloz
- Hipertansiyon
- Konjestif kalp yetmezliği
- Böbrek taşı hikayesi beraberinde potasyum eksikliği veya hipokalsemi, Hipoventilasyon,
- Klor eksikliği veya hipematremi
- Aşın hassasiyet
- Metabolik alkaloz
- Baş ağrısı
- Kas ağrısı ve seğirme
- Mide bulantısı ya da kusma
- Bradipne
- Sinirlilik veya huzursuzluk
- Hoş olmayan tat
- İdrara çıkma sıklığında artış
- Ekstravazasyona bağlı doku hasarı/nekroz
Sodyum bikarbonatın hızlı uygulanması intravasküler sıvı hacmini artırarak akut pulmoner ödeme neden olabilir. Ek olarak ilaç uygulaması sonrasın sıvı tutulumu yaptığı için ödem yapabilir bu yüzden konjestif kalp yetmezliği ve böbrek hastalığı olan hastalarda dikkati olunmalıdır.
Seyreltilmemiş sodyum bikarbonatın hızlı veya yüksek dozda uygulanması, özellikle 2 yaşın altındaki pediatrik popülasyonda, BOS basıncının düşmesine ve intrakraniyal kanamaya neden olabilir.
Hızlı infüzyon veya büyük boluslar halinde sodyum bikarbonat uygulaması, serum iyonize kalsiyumun azalmasıyla sonuçlanan akut metabolik alkaloza neden olabilir. İyonize kalsiyumdaki bu akut kayma tetaniye neden olabilir.
- Sodyum bikarbonatın uygulanması ve ekstravazasyonunun, temel özelliklerinden dolayı kimyasal selülite neden olduğu ve uygulama bölgelerinde doku nekrozu, iskemi ve doku ölümü ile sonuçlandığı bilinmektedir.
- Sodyum bikarbonat adrenalin ile geçimsizdir. beraber kullanıldıklarında adrenalinin etkilerini inaktive ederek etkisini oldukça azaltır. Bu nedenle kardiyak arrest yönetiminde mümkünse farklı IV yollardan uygulanmalıdır.
- Sodyum bikarbonat uygulaması öncesinde ve sonrasında IV bollus sıvı gönderilerek etkileşim mümkün olduğunca azaltılmaya çalışılmalıdır.
- Prematüre bebeklerde ve yeni doğanlarda %4,2’lik solüsyonları kullanılabilir veya %8,4 lük solüsyon 1:1 oranda %5’lik dekstroz çözeltisi ile seyreltilebilir.
- Böbrek yetmezliği olan hastalarda kullanılmamalıdır.
- MOLAR SODYUM BIKAR. 10 ml 10
- SODYUM BIC.MOL.%8.4 10 ml 10 ampü
- TURKTIPSAN MOLAR SODYUM 840 mg/10 ml IV
- PURGYL 200 ml MÜSHİL GAZOZU
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559139/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32644565/
- https://acilci.net/kardiyak-arrest-yonetiminde-sodyum-bikarbonat-tedavisi/
- https://www.toraks.org.tr/site/sf/books/pre_migration/4751dae300fab55ced7a6cbc61f563b96f1a99d3d6c6080d6eb8b9188374b4ed.pdf
