Spor kişinin zihinsel ve bedensel fonksiyonlarının en üst düzeyde olduğu koordinasyon ve oryantasyon gerektiren aktivitelerdir. Yeterince ön hazırlık yapılmadan spor müsabakalarına girilmesi ciddi sakatlıklara yol açabilir. Farklı spor branşlarında farklı nitelikte kazalar meydana gelebilir. Bu kazalar sonucunda basit sıyrıklardan, ciddi ekstremite kırıklarına, kardiyak ritm bozukluklarına hatta ani kardiyak ölüme kadar farklı hastalık tabloları gelişebilir.
Spor müsabakalarında sakatlıkların sonuçlarının ciddi problemlere yol açmasını önlemek için ilk yardım uygulamaları büyük önem taşır. İlk yardımda öncelikli amaçlar;
- Sporcunun temel yaşam desteğini sağlamak
- Sakatlığın sporcu için daha ciddi bir hal almasını önlemek
- Sporcunun tedavisinin hızlı bir şekilde başlaması için uygun şartlar içinde sporcunun en yakın yetkin sağlık merkezine transportunu sağlamak
- Sporcunun mümkün olan en kısa sürede eski haline dönmesini sağlayacak rehabilitasyon yerini seçmek ve yönlendirmek
Olay Yerinde Tedavi Uygulamaları
Genel Bakı
- Sporcunun ilk bakısı travma hastalarının rutininde olduğu gibi AcBCD şeklinde olmalıdır.
- Bu konuda Travma Hastalarında Birincil ve İkincil Bakı yazımızdan faydalanabilirsiniz.
Soğuk Uygulama
- Olay anında ilk uygulanması gereken tedavi şeklidir, lokal anlajezi etkisi ile sporcuda rahatlama sağlar.
- Etki mekanizması damarlarda vazokostrüksiyon yapması ve damar duvarındaki kapiller geçirgenliği azaltıp enflamatuar hücrelerin ve sitokinlerin dokuya dağılımı engellemesi ile olur.
- Yaralanmanın ardından ilk gün 15 dk buz, 45 dk ara şeklinde her saat, sonraki günler 4-6 saate 15 dk buz uygulaması şeklinde olmalıdır.
Kompresif Bandaj Uygulaması
- Aktif kanama olmayan hastalarda buz uygulaması ile birlikte doku ödemini azaltıcı etkisi vardır.
- Kanamalı hastalarda kanamanın durdurulması açısından tampon uygulaması ile eşdeğer özelliktedir.
Sık Karşılaşılan Spor Yaralanmaları
Burkulmalar ve Bağ zedelenmesi
- Eklemin hareket sınırlarının ötesinde zorlanması sonucu oluşur.
- Bulgular; Etkilenen eklemde Ağrı, şişlik(eklem içi kanama yada ödem)
- Soğuk uygulaması ve bandaj uygulaması yapılmalıdır. Etkilenen eklem elevasyona alınmalıdır.
- Sıcak uygulama yapılmamalıdır.
- Ciddi travmalar hekime başvurmalıdır.
Kırıklar ve Çıkıklar
- Mekanizma dış travmalar ya da düşme ve çarpışmalarla olur.
- Bulgular; Etkilenen kemikte ağrı, hareket kısıtlılığı, yüklenme kapasitesinin azalması olabilir. Şişlik, şekil bozukluğu, elle dokunularak fark edilebilecek basamaklanma olabilir.
- Soğuk uygulaması ve bandaj uygulaması yapılmalı ciddi travmalar hekime başvurmalıdır.
- Ciddi deformite olan kırıklarda dolaşımın bozulması riskine karşı geçici bir redüksiyon ve atel uygulaması yapılabilir.
Kasık Zorlanması
- Yetersiz ısınma ve gerdirme egzersizlerinin yetersiz yapılması sonucu olur.
- Bulgular; Uyluğun üst iç kısmında ağrı ve yanma hissi.
- Soğuk uygulaması yapılabilir
Diz Ekleminin Zedelenmesi
- Aynı taraf diz yere basarken sıklıkla bükülü durumdaki diz üzerine iç yada dıştan kuvvet gelmesi ile olur.
- Bulgular; ağrı ve dizin hareket kısıtlılığı en önemli bulgudur.
- Soğuk uygulama ve baskılı bandaj uygulaması yapılmalıdır.
- Bu yaralanmalar ciddi sonuçlar doğurabilir bu yüzden zaman kaybetmeden ilgili uzman hekime başvurulmalıdır.
Kas Lifi Kopması ve Zorlanması
- Yetersiz ısınma ve gerdirme egzersizleri bu tarz yaralanmalara zemin hazırlayabilir.
- Bulgular; etkilenen kasta batıcı kesici tarzda ağrı olması en sık bulgudur.
- Soğuk uygulama yapılmalıdır.
- Yaralanmanın şiddetine göre ilgili uzman hekime başvurulabilir.
- AŞİL TENDON yaralanmaları; topuk ve tendon bölgesinde ani ağrı oluşması ve hareket kısıtlanması ile fark edilir. Ciddi Yaralanma sınıfındadır ve acilen ilgili hekime ulaşılmalıdır.
Sıyrıklar ve Kesikler
- Sıklıkla düşmelere bağlı yüzeysel sıyrıklar şeklindedirler.
- Alkol içermeyen dezenfektanlar ile temizlenmeli ve hava alabilecek bir malzeme ile kapatılmalıdırlar.
- Derin kesiklerin sütur ile kapatılmasının değerlendirilmesi açısından en yakın zamanda hekime başvurulmalıdır.
Egzersiz Sonrası Kas Sertliği
- Uygun olmayan antreman programlanması, kasların aşırı yorulması ya da mineral yetersizliklerinden kaynaklanabilir.
- Bulgular; antreman sonrası kas ağrıları ve yorgunluk mevcuttur.
- Etkilenen kas gruplarının gerdirme egzersizleri yapılarak, sıcak duş uygulaması ile kaslar rahatlatılabilir.
- https://docplayer.biz.tr/13429044-Spor-yaralanmalari-ve-tedavi-yontemleri.html
- https://www.uptodate.com/contents/overtraining-syndrome-in-athletes?search=athletes%20injury&source=search_result&selectedTitle=2~150&usage_type=default&display_rank=2
