Güncellenme Tarihi: 02.04.2020
Çocuklarla ilgili COVID-19 enfeksiyonuna yönelik tedaviler ile ilgili, bugün için bilimsel
kanıt düzeyi yeterli olan veri bulunmamaktadır. Bu nedenle çocuklarla ilgili COVID-19
tedavi önerileri erişkin çalışmalarına göre değerlendirilmeli ve çocuk hastanın durumuna göre planlanmalıdır. COVID-19 salgının başından itibaren, 22 Mart 2020 tarihine kadar, dünya genelinde 0 – 9 yaş arasında ölüm görülmemiştir. Daha büyük çocuklarda, 10 – 19 yaş arasında ise %0,2 ölüm bildirimi yapılmıştır. Bu rakamlar ve bugüne kadar paylaşılan veriler değerlendirildiğinde, çocuklarda klinik tablonun daha hafif seyirli olduğu görülmektedir. Ayrıca, çocuklarda ilaçların olası yan etkileri de tedavi kararı verirken göz önüne alınmalıdır. Bugün için çocukluk çağında tedavi her bir hasta için ayrı değerlendirilmeli ve olası ağır vakalarda planlanmalıdır.
Triyaj
Ateş, öksürük, solunum sıkıntısı olan çocuk ve ailesine cerrahi maske takılarak özel bir triyaj alanına transfer edilirler.
» Triyajda görevli doktor ve hemşireler uygun kişisel koruyucu ekipman (önlük, tıbbi maske, gözlük/yüz koruyucu, eldiven) giyerek hastanın bulunduğu alana girer.
» Vital bulgularına bakılır (kalp hızı, ritmi, solunum sayısı, kan basıncı, vücut sıcaklığı ve şartlar uygun ise oksijen saturasyonu kontrol edilir)
» Genel durumu stabil olmayan hastanın solunum desteği, dolaşım desteği sağlanarak ilgili servise hızla yatışı yapılır.
» Hastanın anamnezi alınır.
» Muayenesi yapılır
COVID-19 Testi
I. Epidemiyolojik Özellikler;
» Hane halkının değerlendirilmesi;
- Aynı hane halkı içerisinde, son 14 gün içerisinde, solunum yolu enfeksiyonu tanısı ile hastaneye yatışı olan,
- Aynı hane halkı içerisinde COVID-19 tanısı alan,
- Aynı hane halkı içerisinde ateşi ve öksürüğü olan, ya da ateşli veya ateşsiz solunum sıkıntısı şikayetleri olan birisinin varlığında,
- COVID-19 tanısı alan birisi ile temas hikayesinin varlığı
II. Şikayet ve Semptom Bulguları;
» Çocuğun ateş hikayesinin varlığı ya da ölçülen ateş değerinin 38.0 oC veya üzerinde olması,
» Akciğer dinleme bulgularının varlığı,
» Takipne varlığı,
» Yeni başlangıçlı öksürük varlığı,
» Oda havasında, oksijen satürasyonunun %92 veya daha düşük olması
Aşağıdaki durumlarda COVID-19 PCR testi istenilir;
1. I ve II’den en az birer tanesinin varlığı,
2. II’den en az ikisinin varlığı (her bir şık için, başka bir nedenle ilişkili olduğunun kesin olarak gösterilememesi),
3. Aynı hane halkı içerisinde 2 veya daha fazla sayıda COVID-19 tanısı alan kişi varlığı,
4. 9 aydan küçük, COVID-19 tanısı alan anne bebekleri,
Laboratuvar ve Görüntüleme Tetkikleri
» Tetkikleri istenir;
- Kan tetkikleri: Tam kan sayımı, Üre, kreatinin, sodyum, potasyum, klor, AST, ALT, total bilirubin, LDH, CPK, D-dimer, troponin, C-reaktif protein değerleri hekimin uygun gördüğü durumlarda istenebilir.
- Görüntüleme:
» Test kriterlerinden I ve II’den, en az birer koşulun varlığında, dinleme bulgusu varlığında düşük doz BT önerilir, hastanın yaşı ve bulgularının şiddetine göre akciğer grafisi de yeterli olabilir,
» Akciğer grafisi çekilir. Solunum sistemi bulguları akciğer grafisi ile açıklanamayan ya da kliniğinde kötüleşme olan hastalarda durumuna göre karar verilerek gerekirse Akciğer BT çekilir
Medikal Tedavi
» Çocuklarda COVID-19 enfeksiyonuna yönelik tedaviler ile ilgili, bugün için bilimsel kanıt düzeyi yeterli olan veri bulunmamaktadır. Bu nedenle çocuklarla ilgili COVID-19 tedavi önerileri erişkin çalışmalarına göre değerlendirilmeli ve çocuk hastanın durumuna göre planlanmalıdır. Çocuk hastalarda nadir ağır klinik bulgu ve ölüm bildirilmiştir.
» Çocuklarda ilaçların olası yan etkileri de tedavi kararı verirken göz önüne alınmalıdır.
» Kullanılabilecek ilaçların dozları ve süreleri Tablo 1’de belirtilmiştir.
» Tedavi her çocuk hasta için ayrı değerlendirilmeli ve olası ağır pnömonisi olan çocuklar ve risk faktörü olan hafif vakalarda ilaç tedavisi planlanabilir (Pnömoni ağırlık bulguları Tablo 2 ve Tablo 3’te belirtilmiştir.).
Akciğer Grafisi Bulguları:
» Erken evrelerde akciğer grafisi normal olabilir.
» Ancak ciddi vakalarda tek taraflı veya bilateral multifokal yamasal buzlu cam opasiteler ve eşlik konsolidasyonlar görülebilir.
Toraks BT Bulguları:
» Tek taraflı veya bilateral yamasal tutulum veya buzlu cam opasiteleri görülür.
» Periferal ve subplevral tutulum olabilir.
» Buzlu cam genellikle ilk günlerde görülür ve sonraki günlerde konsolidasyona ilerleyebilir.
» Lenfadenopati genellikle görülmez ve plevral efüzyon nadirdir.
» Genel olarak, toraks BT’nin normal olması COVID-19’u dışlamada yardımcıdır.
» Takipne (solunum hızı 2 aylıktan küçük bebekler için > 60/dakika; 2-12 aylık bebekler için > 50/dakika; 1-4 yaş arası çocuklar için > 40/dakika ve 5 yaşından büyük çocuklar için > 30/dakika)
» Solunum sıkıntısı (çekilme, siyanoz, huzursuzluk, burun kanadı ve takipne),
» Beslenmede azalma, oral mukozada kuruluk, idrar miktarında azalma
» 38.5 oC’den yüksek ateş veya 3-5 gün boyunca devam eden yüksek ateş
» Kısmi iyileşmeden sonra semptomların tekrar başlaması
Risk faktörü olan çocuklar
» Altta yatan immün yetmezlik olması veya immünsüpresif ilaç alım öyküsü
» Kronik hastalıklar (diyabet, böbrek hastalığı, kalp hastalığı, kronik akciğer hastalığı, hematolojik hastalıklar ve metabolik bozukluklar)
Tablo 1: Çocukluk Çağında Tedavide Kullanılabilecek İlaçların Dozları ve
Uygulama Şekiller
NOT: Oseltamivir, influenzayla uyumlu klinik bulguları olan, mevsime ve diğer faktörlere göre influenzanın dışlanamadığı veya influenza tanı testi pozitif olgularda verilmelidir. Oseltamivir COVID-19 tedavisi için önerilmez
1 Hem azitromisin, hem de hidroksiklorokin Q-T aralığını uzatıp, ventriküler taşikardiye eğilim yaratabilir. Bu nedenle özellikle QT’yi uzatan başka bir klinik durumu olan hastalarda
azitromisin kullanılmamalıdır. Diğer durumlarda hasta bu açıdan, gereğinde EKG çekilerek
yakından izlenmeli, kardiyotoksik istenmeyen etki görülenlerde öncelikle azitromisin
kesilmeli, daha sonra hidroksiklorokinin önce dozu azaltılmalı, sorun yine devam
ederse kesilmesi düşünülmelidir.
2 14 günden küçük yenidoğanlarda lopinavir ve ritonavirin güvenlik, etkinlik ve farmakokinetik
profilleri belirlenmemiştir. 14 günden küçük yenidoğanlarda, özellikle preterm
yenidoğanlarda, lopinavir / ritonavir oral çözeltisinin kullanımı ile propilen glikol toksisitesi
geliştirme riski vardır. Oral çözelti etanol ve propilen glikol içerir; etanol propilen glikol
metabolizmasını rekabetçi bir şekilde inhibe eder. Oral solüsyonun kullanımını takiben erken
doğan bebeklerde pazarlama sonrası raporlar arasında kardiyotoksisite (tam AV bloğu,
bradikardi, kardiyomiyopati), laktik asidoz, santral sinir sistemi depresyonu, solunumsal
komplikasyonlar, akut böbrek yetmezliği ve ölüm bulunur. Oral çözelti, bebek yakından
izlenmedikçe ve yararlar açıkça riske ağır basmadığı sürece, doğum sonrası 14 günden
küçük tam dönem yenidoğan veya doğum tarihinden sonraki 14 güne kadar erken doğum yenidoğanları dahil olmak üzere hemen doğum sonrası dönemde kullanılmamalıdır. Günde
bir kez dozlama (oral çözelti veya tabletler), 18 yaşından küçük çocuklar için onaylanmış bir
rejim değildir.
Tablo 2: Pnömoni Şiddetinin Yaşa Göre Derecelendirilmesi*
Tablo 3: Pnömonide Klinik Sınıflandırma*
* Kaynak: Türk Toraks Derneği Çocuklarda Toplumda Gelişen Pnömoni Tanı ve Tedavi Uzlaşı Raporu, 2009
Olası/kesin COVID-19 vakasına ait atıklar tıbbi atık yönetmeliğine göre bertaraf edilmelidir.
COVID-19 enfeksiyonu olan hasta ile ilgilenen sağlık çalışanı kendisinde, hasta kişi ile
temasından sonraki 14 gün içinde, akut hastalığı düşündürecek herhangi bir bulgu veya semptom görürse mutlaka ilgili hekimlere haber vermelidir.
