Günümüzde COVID-19 için güvenilirliği ve etkinliği kanıtlanmış spesifik bir tedavi bulunmamaktadır. Bu hastalığa etkili bir tedavi bulabilmek amacıyla şu anda çok sayıda ilaçla 100’den fazla randomize kontrollü çalışma yapılmakta, bir kısmının önümüzdeki aylar içinde sonuçlarının açıklanması beklenmektedir. Tedavi seçeneklerinin, randomize kontrollü çalışmalar çerçevesinde ve diğer bilimsel araştırmalar ile elde edilen bilgilere dayalı kullanımının, daha akılcı olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte, içinde bulunulan durumun aciliyeti ve bilimsel verilerin kısıtlılığı nedeniyle, etkili olabileceği yönünde sınırlı da olsa veri bulunan tedavi seçenekleri, tüm dünyada yaygın bir şekilde bu hastalar için kullanılmaktadır. Viral enfeksiyonların genelinde olduğu gibi, SARS’tan ve influenzadan elde edilen veriler, antiviral tedavinin erken başlanmasının daha yararlı olduğunu düşündürdüğü için de antiviral ilaçların mümkün olduğunca erken başlanması önerilmiştir. COVID-19 hastalarında olası tedavi seçeneklerinin kombine kullanımı, hasta özelinde ve var olan ilgili literatürün tümü değerlendirilerek düşünülmeli, kullanılan ilaçların etkileşimleri ve istenmeyen etkileri konusunda tedbirli olunmalıdır.
1Hidroksiklorin için QT uzama riski hatırlanmalıdır. 2Favipravir içinde gebelerde, lohusa veya emziren annelerde kullanılmamalıdır.
Ayaktan İzlenecek Tedavi Grupları
- Asemptomatik Kesin COVID-19 Olgularında
- Komplike Olmayan Pnömoni
- Hafif Pnömoni
- Orta Pnömoni
Ayaktan İzlenecek Asemptomatik Kesin COVID-19 Olgularında Tedavi
Önerileri ile Ayaktan İzlenecek Komplike Olmayan* veya Hafif-Orta Pnömonisi
Olan** Olası/Kesin COVID-19 Olgularında Tedavi Önerileri aynıdır.
Komplike Olmayan Pnömoni Tanımı
- Ateş, kas/eklem ağrıları, öksürük, boğaz ağrısı gibi bulguları olup solunum sıkıntısı olmayan (solunum sayısı < 24, SpO2 > 93 oda havasında)
- Akciğer filmi ve/veya akciğer tomografisi normal olan hastalar
Hafif-Orta Pnömoni Tanımı
- Ateş, kas/eklem ağrıları, öksürük, boğaz ağrısı gibi bulguları olup, solunum dakika
sayısı <24, oda havasında SpO2> %93 olan - Başvuruda alınmış kan tetkiklerinde kötü prognostik ölçütü (kan lenfosit sayısı <800/
µl veya veya CRP 10 x Normal değerin üst sınırı veya ferritin >500ng/ml veya D-Dimer
>1000 ng/ml, vb) bulunmayan, - Akciğer grafisinde veya tomografisinde hafif-orta pnömoni (<%50 tutulum) bulgusu
olan hasta
Takip Süreci
Ayaktan izlem kararı verilirken (evde veya ilgili izolasyon alanlarında) hastanın klinik tablosu ile birlikte destek tedavisi gereksinimi, hastanın kendini evde izole edip edemeyeceği, hastanın ve yakınlarının işbirliğine uyup uyamayacağı gibi faktörler de göz önünde bulundurulmalı ve gerektiğinde bu hastaların hastanede izlenmesi gerekebileceği unutulmamalıdır. Semptom ve bulguları düzelen hastaların önerilen tedavi süresini tamamlanır, semptomların düzelmesini takip eden 14. güne kadar evde izole edilir. Semptom ve bulguları devam eden veya klinik durumu kötüleşen hastalar ise yatırılarak izlem gereksinimi açısından değerlendirmek üzere hastaneye alınır, klinik durumuna göre evde izleme devam edileceğine veya hastaneye alınacağına karar verilir.
Test sonucu negatif saptananlardan semptom ve bulguları düzelenler, semptomların düzelmesini takip eden 14. güne kadar evde izole edilir.
Semptom ve bulguları devam eden, ateşi olmayıp ateşi çıkanlar, öksürük bulgusunda artış olanlar veya nefes darlığı gelişenler, tıbbi maske takarak, ikinci örnek alınma, yatış veya olası diğer nedenler açısından değerlendirmek üzere hastaneye alınır.
İlaçlar
COVID-19’a özgü bir tedavinin bulunması çok zaman alacağı için, mevcut pandemi
sırasında ülkemizde ve başta Avrupa ve ABD olmak üzere diğer ülkelerde bu hastalığa karşı antiviral olarak, insanlarda daha önce başka hastalıkların tedavisi için ruhsatlandırılmış, bu endikasyonlarda yaygın bir şekilde kullanılmış, güvenli olduğu gösterilmiş ve in vitro olarak SARS-CoV’ye etkili olduğu belirlenmiş hidroksiklorokin, favipiravir, remdesivir, lopinavir–ritonavir gibi ilaçlar önerilmiş ve kullanılmıştır. Bu ilaçların COVID-19’daki etkinliği ve güvenilirliği konusunda çok sayıda çalışma halen devam etmektedir. Bu konunun açıklığa kavuşması için halen yapılmakta olan randomize kontrollü çalışmaların sonuçları beklenmektedir. Ancak bu süreçte, hidroksiklorokinin tek başına veya azitromisinle kombinasyonunda gözlenen istenmeyen etkiler konusunda bazı uyarılar ve çalışmalar yayımlanmıştır. COVID-19 salgınından önce yapılmış çalışmalarda farklı endikasyonlarda kullanıldıklarında hem hidroksiklorokinin, hem de azitromisinin, ayrı ayrı QT’ aralığının uzaması riskini artırdığı, ilaçla ilişkili torsades de pointes’e ve ani kardiyak ölüme yol açabildiği gösterilmişti. Geçtiğimiz 1 ay içinde hem ülkemizden, hem de diğer ülkelerden
bu ajanların Covid-19 hastalarında kullanıldığında da kardiyotoksisite yaratabildiği
özellikle azitromisin-hidroksiklorokin kombinasyonu yapılan gruplarda bu riskin
daha yüksek olduğu bildirildi.
QT uzaması için risk faktörleri
- İleri yaş
- Kalp hastalığı öyküsü
- Hipokalemi
- Elektrolit dengesizliği
- Diüretik (furozemid, tiazid) kullanımı
- Böbrek Yetmezliği
- Karaciğer yetmezliği
- QT aralığını uzatan başka ilaç kullanımı
- Sepsis varlığı
Riski olan hastalarda ilaca başlamadan önce bazal EKG çekilerek düzeltilmiş
QT (QTc) hesaplanmalıdır. Bazal QTc >500 msn ise hidroksiklorokin tedavisinden
kaçınılmalıdır.
Burada COVID-19’un tedavisi konusunda yapılan öneriler, mevcut tüm kanıtların
ve devam eden klinik çalışma protokollerinin değerlendirilmesiyle, kanıt olmayan
durumlarda konunun uzmanlarının görüşleri doğrultusunda oluşturulmuştur.
COVID-19’un tedavisi konusunda yayımlanacak çalışmaların sonuçlarına göre bu
önerilerin güncellenmesine devam edilecektir. Mevcut bilimsel veriler asemptomatik olup, COVID-19 PCR testi pozitif saptanmış bireylere antiviral tedavi başlanmasını güçlü bir şekilde desteklememektedir. Ancak erken başlanan ilaçların daha etkili olduğuna ilişkin genel bilgilere dayanarak, hastayı değerlendiren hekimin uygun bulması halinde ve yan etkiler konusunda dikkatli olmak kaydıyla bu hastalara antiviral tedavi başlanabilir.
Hidroksiklorokin: QT aralığını uzatıp, ventriküler taşikardiye eğilim yaratabilir. QT
uzaması için risk faktörleri, ileri yaş, kalp hastalığı öyküsü, hipokalemi başta olmak
üzere elektrolit dengesizliği, diüretik (furozemid, tiazid) kullanımı, böbrek ve
karaciğer yetmezliği, QT aralığını uzatan başka ilaç kullanımı ve sepsis varlığıdır. Riski
olan hastalarda ilaca başlamadan önce bazal EKG çekilerek düzeltilmiş QT (QTc)
hesaplanmalıdır. Bazal QTc >500 msn ise hidroksiklorokin tedavisinden kaçınılmalıdır.
https://www.acc.org/latest-in-cardiology/articles/2020/03/27/14/00/ventriculararrhythmia-risk-due-to-hydroxychloroquine-azithromycin-treatment-for-covid-19
Favipravir: Gebelerde, lohusa veya emziren annelerde kullanılmamalıdır.
Oseltamivir: İnfluenza mevsimi geçtiği ve COVID-19’a bir etkinliği gösterilmediği için oseltamivirin ampirik tedavide kullanılması önerilmez, sadece influenza tanı testi pozitif olgularda verilmelidir.
- COVID-19 (SARS-CoV-2 Enfeksiyonu) Erişkin Hasta Tedavisi Bilimsel Danışma Kurulu Çalışması 2 Ağustos 2020 Rehberi Sağlık Baknalığı
