Geçtiğimiz günlerde ERC 2021 Kardiyovasküler Bakım Kılavuzu yayınlanmıştı. Kılavuzun tamamını buradan erişebilirsiniz. Sizlere kılavuzun sekinci bölümünde yer alan ilkyardım bölümünde vurgulanmak istenen kısımları yüksek çözünürlükte akıl kartları şeklinde paylaşıyoruz..
Tanım
İlk yardım, akut bir hastalık veya yaralanma için sağlanan ilk bakımdır. İlk yardımın amaçkları arasında;
- Yaşamı korumak
- Ağrıyı azaltmak
- Oluşabilecek hastalık veya yaralanmayı önlemek
- İyileşmeyi teşvik etmek
yer alır. İlk yardım, kişisel müdahale de dahil olmak üzere herhangi bir durumda herkes tarafından başlatılabilir. Herhangi bir eğitim seviyesinde ilk yardımın sağlanmasının genel özellikleri şunları içerir.
- İlk yardım ihtiyacını tanıma, değerlendirme ve önceliklerini belirleme
- Uygun yetkinlikleri kullanarak bakım sağlamak ve sınırları bilmek
- Gerektiğinde ek bakım için acil tıbbi hizmetler sistemini (ülkemizde 112) armak veya diğer tıbbi yardımı etkinleştirmek gibi.
Temel ilkeler şunları içerir:
- İlk yardım tıbbi açıdan güvenilir olmalı ve mevcut en iyi bilimsel kanıtlara dayanmalıdır.
- İlk yardım eğitimi evrensel olmalı: önce herkes ilk yardımı öğrenmeli
- Yardım davranışları teşvik edilmeli: herkes harekete geçmeli
- İlk yardımın ve yardım davranışlarının kapsamı değişir ve farklı olabilir (çevre, kaynak, eğitim ve mevzuattan etkilenen faktörler).
Kurtarma Pozisyonu
Acil solunum veya göğüs kompresyonları (CPR) başlatma kriterlerini karşılamayan tıbbi hastalık veya fiziksel olmayan travma nedeniyle yanıt verme düzeyi azalmış yetişkinler ve çocuklar için, ERC bu kişilerin yan yatma, kurtarma pozisyonu, lateral bir tarafa yerleştirilmesini tavsiye eder.
Genel olarak, optimal bir kurtarma pozisyonu önermek için çok az kanıt vardır, ancak ERC aşağıdaki eylem sırasını önermektedir:
1- Hastanın yanına diz çökün ve her iki bacağının da düz olduğundan emin olun. Hastanın size yakın kolunu, el avuç içi vücudunun en üstünde duracak ve vücuduna dik açı yapacak şekilde yerleştirin.
2- Bir elinizle hastanın uzaktaki kolunu göğsünün üzerine getirip elinin arkasını size yakın yanağına koyarak orada tutun.
3- Diğer elinizle ise hastanın uzaktaki bacağını, dizinin hemen üzerinden tutarak kavrayın ve ayağı yerde kalacak şekilde yukarı doğru çekin.
4- Hastanın yanağındaki elinizle iterek ve bacağındaki elinizle çekerek kurbanı kendinize doğru döndürerek yan pozisyon verin.
- Hava yolunun açık kaldığından emin olmak için hastanın başını geriye doğru eğin.
- Üstte kalan bacağına, hem kalça hem de diz dik açıda bükülecek şekilde şekil verin.
- Sıvı maddenin ağızdan akmasına izin verecek biçimde, başın yere bakacak şekilde eğik durması için gerekirse yanağın altındaki ele pozisyon verin.
- Normal nefes alıp almadığını düzenli olarak kontrol edin
- Mağduru gözetimsiz bırakmayın ama yalnızca gerekliyse, örneğin diğer mağdurlarla ilgilenmek için
- Sonumun normal olduğundan emin olmak için 112 gelene kadar tüm tepkisiz bireyleri yakından kontrol etmeyi vurgulamak önemlidir. Resüsitasyonla ilişkili agonal solunum veya travma gibi belirli durumlarda, kişiyi kurtarma pozisyonuna taşımak uygun olmayabilir.
Şoktaki Hasta İçin En Uygun Konum
- Şoktaki bireyleri sırtüstü yatırın.
- Travmaya ilişkin ilk yardım kanıtı bulunmadığında, kurtarıcılar gelişmiş acil tıbbi bakım beklerken pasif bacak kaldırma kullanımını geçici bir önlem olarak değerlendirebilirler.
Astım İçin Bronkodilatör Uygulaması
- Solunum güçlüğü çeken astımlı kişilere bronkodilatör uygulamaları ile yardımcı olun.
- İlk yardım sağlayıcıları, bronkodilatörün gibi çeşitli uygulama yöntemleri konusunda eğitilmelidir.
İnmenin Tanınması
Akut inmeden şüphelenilen bir bireyin inmeyi tanıma süresini ve kesin tedavi süresini azaltmak için bir inme değerlendirme ölçeği kullanın.
Aşağıdaki inme değerlendirme ölçekleri mevcuttur:
- Yüz Kol Konuşma Arama süresi (FAST)
- Melbourne Ambulans İnme Ölçeği (MASS)
- Cincinnati Hastane Öncesi İnme Ölçeği (CPSS)
- Los Angeles Hastane Öncesi İnme Ölçeği (LAPSS) en yaygın olanıdır.
MASS ve LAPSS ölçekleri, kan şekeri ölçümüyle artırılabilir. Acil Çalışanları ekibi olarak BEFAST ölçeğini önermekteyiz.
Akut İnmede Oksijen Kullanımı
- Hastane öncesi ilk yardım ortamında şüpheli akut inmede rutin olarak ek oksijen uygulamayın.
- Kişi hipoksi belirtileri gösteriyorsa oksijen verilmelidir.
- Ek oksijen sağlanması konusunda ilk yardım görevlileri için eğitim gereklidir.
Göğüs Ağrısı İçin Erken Aspirin
Miyokard enfarktüsünden şüphelenilmesine bağlı travmatik olmayan göğüs ağrısı olan bilinç düzeyi olan yetişkinler için:
- Kazazedeyi rahatlatın.
- Yaralıyı rahat bir pozisyonda oturtun veya yatırın.
- Yardım için arayın.
- İlk yardım görevlileri, göğüs ağrısının başlamasından sonra mümkün olan en kısa sürede 150-300 mg çiğnenebilir aspirinin kendi kendine uygulanmasında yaralıyı teşvik etmeli ve yardımcı olmalıdır.
- Etiyolojisi belirsiz veya travmatik göğüs ağrısı olan yetişkinlere aspirin vermeyin
- Allerji ve kanama açısında nispeten düşük komplikasyon riski vardır. Aspirine alerjisi olduğu bilinen veya şiddetli astım veya bilinen gastrointestinal kanama gibi kontrendikasyonları olan yetişkinlere aspirin vermeyin.
Anafilaksi
Anafilaksinin yönetimi kılavuz içerisinde özel durumlar içerisinde detaylı anlatılmış.
- Anafilaksi semptomları, kas içine ilk adrenalin enjeksiyonundan 5 dakika sonra düzelmezse veya semptomlar ilk dozdan sonra geri dönmeye başlarsa, bir oto enjektör kullanarak intramüsküler enjeksiyon yoluyla ikinci bir doz uygulayın.
- Yardım için ara.
- Anafilaksinin tanınması ve ilk yardım yönetimi konusunda ilk yardım sağlayıcılarını düzenli olarak eğitin.
Hipoglisemi Yönetimi
Hipoglisemi belirtileri ani bilinç bozukluğudur. Baş dönmesi, bayılma, bazen sinirlilik ve sapkın davranışlardan (ruh hali değişimleri, saldırganlık, konfüzyon, konsantrasyon kaybı, sarhoşluğa benzeyen belirtiler) bilinç kaybına kadar değişirHafif hipoglisemili bir kişi tipik olarak daha az şiddetli belirti veya semptomlara sahiptir. Yutma ve komutları takip etme yeteneği korunmuştur.
Hafif hipoglisemi belirti veya semptomları olan, bilinci açık olan ve yutabilen bir kişide hipoglisemiden şüpheleniliyorsa:
- Ağızdan glikoz veya dekstroz tabletleri (15-20 g) verin.
- Glikoz veya dekstroz tabletleri mevcut değilse, diğer diyet şekerlerini, örneğin küp şeker, yarım kutu portakal suyu .Skittles (meyve aramolı şeker), Mentos veya jelibon gibi glikoza eşdeğer miktarda verin.
- Belirtiler hala devam ediyorsa ve 15 dakika sonra düzelmiyorsa şeker uygulamasını tekrarlayın.
- Oral glukoz yoksa, bir glukoz jeli (kısmen yanakta tutulur ve kısmen yutulur) verilebilir.
- Aşağıdaki durumlarda acil servisleri arayın:
- Kazazede bilinçsiz hale gelirse
- Kazazedenin durumu düzelmiyorsa
- Şekeri aldıktan sonra semptomların düzelmesini takiben, şeker, sandviç veya waffle gibi hafif bir atıştırmalık almaya teşvik edin.
- Oral yutma konusunda almayan veya işbirliği yapamayan çocuklar için glikoz:
- Çocuğun dilinin altına yarım çay kaşığı sofra şekeri (2.5 g) vermeyi düşünün.
- Mümkünse, tedaviden önce ve sonra kan şekeri seviyelerini ölçün ve kaydedin.
Eforla İlişkili Dehidratasyonu Tedavi Etmek İçin Oral Rehidrasyon Solüsyonları
- Bir kişi bir spor performansı sırasında aşırı terliyorsa ve susama, baş dönmesi veya sersemlik hissi ve / veya ağız kuruluğu veya koyu sarı ve keskin kokulu idrar gibi dehidratasyon belirtileri gösteriyorsa, 3-8 % karbonhidrat-elektrolit (CE) içecekleri (tipik ‘spor’ rehidrasyon içecekleri) veya yağsız süt verin.
- % 3-8 CE içecekleri veya süt mevcut değilse veya iyi tolere edilmiyorsa, rehidrasyon için alternatif içecekler verin.
- Bir miktar temiz su kabul edilebilir bir alternatiftir, ancak rehidrasyon için daha uzun süre gerektirebilir.
- Alkollü içeceklerden kaçının.
- Aşağıdaki durumlarda acil servisleri arayın:
- Kişi bilinçsizdir veya bilinçsiz hale gelirse
- Kişi sıcak çarpması belirtileri gösteriyorsa
Sıcak Çarpması Yönetimi; Soğutma Yoluyla
Sıcak çarpmasının semptomlarını ve belirtilerini tanıyın (yüksek bir ortam sıcaklığının varlığında):
- Yükselmiş sıcaklık
- Konfüzyon
- Ajitasyon
- Desoryantasyon
- Nöbetler
- Koma
Eforlu veya eforsuz sıcak çarpmasından şüphelenildiğinde:
- Kazazedeyi derhal ısı kaynağından uzaklaştırın ve pasif soğutmaya başlayın
- Hemen mevcut olan herhangi bir tekniği kullanarak ek soğutmaya başlayın
- Çekirdek sıcaklık 40 C’nin üzerindeyse, çekirdek sıcaklık 39 C’nin altına düşene kadar tüm vücut (boyun aşağı) soğuk suya (1-26 C) daldırmaya başlayın.
- Suya daldırma mümkün değilse, alternatif soğutma yöntemleri kullanın, örn. buz tabakaları, ticari buz paketleri, fan, soğuk duş, el soğutma cihazları, soğutma yelekleri ve ceketleri veya evoporasyonla soğutma
- Mümkünse yaralının çekirdek sıcaklığını (rektal ateş ölçümü) ölçün
- Eforlu hipertermi veya eforlu olmayan sıcak çarpması olan yaralılar, gelişmiş tıbbi bakım gerektirecektir ve yardım aranmalıdır
- Sıcak çarpmasının tanınması ve yönetimi özel eğitim gerektirir (rektal ateş ölçümü, soğuk suya daldırma teknikleri). Bununla birlikte, yüksek bir çekirdek sıcaklığının belirti ve semptomlarının tanınması ve aktif soğutma tekniklerinin kullanılması, morbidite ve mortaliteyi önlemede kritik öneme sahiptir.
Presenkop Yönetimi
- Presenkop, baş dönmesi, mide bulantısı, terleme, gözlerin önünde siyah noktalar ve yaklaşan bilinç kaybı hissi ile karakterizedir.
- Hastanın güvende olduğundan ve bilincini kaybederse düşmeyeceğinden veya kendini yaralamayacağından emin olun.
- Vazovagal veya ortostatik kaynaklı presenkopu önlemek için basit fiziksel karşı basınç manevraları kullanın.
- Alt vücut fiziksel karşı basınç manevraları, üst vücut manevralarından daha etkilidir.
- Alt gövde
Bacak çaprazlama olsun veya olmasın çömelme
- Üst gövde
El sıkma, boyun fleksiyonu
- İlk yardım sağlayıcılarının, fiziksel karşı basınç manevralarının nasıl gerçekleştirileceği konusunda eğitilmesi gerekecekti
Hayatı Tehdit Eden Kanamanın Kontrolü
Travma, dünya çapında yaralanmaya bağlı morbidite ve mortalitenin önde gelen nedenidir. Kontrolsüz kanama, travma mağdurlarının yaklaşık %35’inde birincil ölüm nedenidir.
Hayatı tehdit eden kanamalar için doğrudan basınç, hemostatik pansumanlar, basınç noktaları ve kriyoterapi için öneriler.
- Şiddetli, yaşamı tehdit eden dış kanamanın ilk kontrolü için doğrudan basınç uygulayın.
- Şiddetli, yaşamı tehdit eden kanamalarda doğrudan basınça ek olarak hemostatik pansuman ( pıhtılaşmayı teşvik eden gazlı bez) kullanmayı düşünün. Hemostatik pansumanı doğrudan kanama yerine uygulayın ardından pansumana doğrudan basınç uygulayın.
- Basınçlı pansuman, hemostazı sürdürmek için kanama kontrol edildikten sonra yararlı olabilir, ancak kontrolsüz kanama için doğrudan basınç yerine kullanılmamalıdır.
- Hayati tehlike arz eden kanamanın kontrolü için basınç noktalarının kullanılması veya kriyoterapi tavsiye edilmez.
Turnikeler
- Hayatı tehdit eden uzuv yaralanmalarında (yani kol veya bacak yaraları, travmatik ampütasyonlar) kanamayı durdurduğu ve sağ kalımı iyileştirdiği gösterilmiştir.
- Turnike uygulamasını mümkün olan en kısa sürede düşünün:
- Turnike travmaya uğramış uzuv etrafına yaranın 5-7 cm yukarısına yerleştirin, ancak eklemin üzerine koymayın.
- Kanama yavaşlayıp durana kadar turnikeyi sıkın.
- Bu, yaralı için son derece acı verici olabilir.
- Turnike baskısını koruyun.
- Turnike uygulandığı zamanı not edin.
- Turnike açmayın. Turnike yalnızca bir sağlık çalışanı tarafından açılmalıdır.
- Daha fazla tıbbi bakım için yaralıyı derhal hastaneye götürün.
- Bazı durumlarda kanamayı yavaşlatmak veya durdurmak için paralel olarak iki turnikenin uygulanmasını gerektirebilir.
- Hazır bir turnike hemen mevcut değilse veya kanama hazır bir turnike kullanımıyla kontrol edilemiyorsa, eldivenli bir el, gazlı bez veya varsa hemostatik bir sargı ile doğrudan basınç uygulayın.
- Doğaçlama bir turnike kullanımını yalnızca şu durumlarda göz önünde bulundurun; hazır bir turnike yoksa, doğrudan baskı (eldivenli el, gazlı bez veya hemostatik pansuman) yaşamı tehdit eden kanamayı kontrol edemediğinde ve ilk yardım sağlayıcısı doğaçlama turnikelerin kullanımı konusunda eğitilmişse düşünün.
Açık Göğüs Yaralarının Tedavisi
- Dış çevre ile serbestçe bağlantı kurmak için açık göğüs yarasını açık bırakın.
- Pansuman uygulamayın veya yarayı kapatmayın.
- Eğer gerekliyse:
- Doğrudan basınçla lokalize kanamayı kontrol edin
- Serbest bir gaz çıkışı sağlayan tıkayıcı olmayan sargı veya havalanmaya izin veren pansuman uygulayın (eğitim gereklidir).
Servikal Omurga Hareket Kısıtlaması ve Stabilizasyonu
- Bir ilk yardım sağlayıcısı tarafından rutin servikal kolar uygulaması önerilmez.
- Şüpheli bir servikal omurga yaralanmasında:
- Yaralı uyanık ve alertse, boynunu sabit bir pozisyonda tutması için teşvik edin.
- Yaralı bilinçsiz veya kopere değilse, boynu manuel stabilizasyon tekniklerini kullanarak sabitlemeyi düşünün.
- Baş sıkmak:
- Yaralı sırtüstü yatarken, kazazedenin başını ellerinizin arasında tutun.
- Ellerinizi, başparmak yaralının kulaklarının üzerinde ve diğer parmaklar kulağın altında olacak şekilde konumlandırın.
- Yaralının duyabilmesi için kulakları kapatmayın.
- Trapez sıkıştırması:
- Yaralı sırtüstü yatarken, kazazedenin trapezius kaslarını ellerinizle başın her iki tarafında tutun (baş parmakları trapezius kasının önünde). Basit bir ifadeyle, kazazedenin omuzlarını eller yukarı bakacak şekilde tutun.
- Önkollar yaklaşık olarak kulak hizasına gelecek şekilde kafayı ön kollar arasında sıkıca sıkıştırın.
- Baş sıkmak:
Bilinç Kaybını Tanıma
İlk yardım uygulayıcılar tarafında basit bir tek aşamalı skorlama sistemlerinin uygulanması mağdurları tanımasına ve yönlendirmesine büyük ölçüde yardımcı olur. Şüpheli beyin sarsıntı geçiren bir kişi bir sağlık uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
Termal Yanıklar
Termal yanık yaralanmasının ardından:
- Yanığı hemen soğuk veya buzlu (donmamış) suyla soğutmaya başlayın
- Yanığı en az 20 dakika soğutmaya devam edin
- Yanığı gevşek bir şekilde kuru, steril bir pansumanla kapatın veya streç sargı kullanın
- Acil tıbbi yardım isteyin
Hipotermiye neden olmamak için bebeklerde ve küçük çocuklarda büyük termal yanıklar veya yanıklar soğutulurken dikkatli olunmalıdır.
Diş Avülsiyonu
- Yaralı, avülse olmuş dişi yuvasından kanıyorsa:
- Mağdura yardım etmeden önce tek kullanımlık eldivenler giyin
- Yaralının ağzını soğuk, temiz suyla çalkalayın.
- Kanamayı şu şekilde kontrol edin:
- Açık diş yuvasına nemli bir kompres bastırın
- Kazazedeye nemli kompresi ısırmasını söyleyin
- Yaralı kişinin kompresi yutma olasılığı yüksekse bunu yapmayın (örneğin, küçük bir çocuk, ajite veya bilinç bozukluğu olan bir kişi).
- Avülse olmuş dişin olay yerinde tekrar replante edilmesi mümkün değilse:
- Bir uzmandan yardım isteyin
- Bir uzmandan uzman yardımı almak için yaralıyı ve avülse olmuş dişi alın.
- Bir uzmandan yardım isteyin
- Sadece taçtaki avülse olmuş bir dişe dokunun. Köke dokunmayın
- Gözle görülür şekilde kontamine olmuş bir avülse dişi taşıma öncesinde salin solüsyonu veya akan musluk suyu altında maksimum 10 saniye boyunca durulayın.
- Dişi taşımak için:
- Dişi streç filme sarın veya dişi geçici olarak küçük bir kapta Hank Dengeli Tuz çözeltisi (HBSS), propolis veya Oral Rehidrasyon Tuzu (ORS) çözeltisi ile saklayın
- Yukarıdakilerden hiçbiri yoksa dişi inek sütünde saklayın (herhangi bir form veya yağ yüzdesi)
- Musluk suyu, ayran veya salin (sodyum klorür) kullanmaktan kaçının.
Ekstremite Eklem Yaralanmaları İçin Kompresyon Sargısı
- Yaralı eklemde ağrı yaşıyorsa ve etkilenen eklemi hareket ettirmekte zorlanıyorsa, uzvunu hareket ettirmemesini isteyin. Yaralanan eklemde şişlik veya morarma olması mümkündür.
- Eklem yaralanmasına doğru ve etkili bir şekilde kompresyon sargısı uygulamak için eğitim gerekecektir.
Açılı Bir Kırığın Düzeltilmesi
- Açılı uzun bir kemik kırığını düzeltmeyin.
- Kırığı sabitleyerek yaralı uzvu koruyun.
- Kırıkların yeniden hizalanması, yalnızca bu prosedürü gerçekleştirmek için özel olarak eğitilmiş kişiler tarafından yapılmalıdır.
Kimyasal Maruziyetten Kaynaklanan Göz Yaralanması
- Kontamine olmuş gözü, 10-20 dakika boyunca sürekli, büyük hacimlerde temiz su veya normal salin kullanarak hemen yıkayın.
- Etkilenmemiş gözü kirletmemeye özen gösterin.
- Yaralıyı acil sağlık bakım profesyonellerinin incelemesi için sevk edin.
- Bilinmeyen kimyasal maddelerle göz yaralanmalarını tedavi ederken eldiven takmanız ve tedavi tamamlandığında bunları dikkatlice atmanız tavsiye edilir.
