Sıcak Acilleri

Sıcak çarpması, sıcak ortamlarda vücut ısısının genellikle 40°C’den fazla olması ve merkezi sinir sistemi (SSS) disfonksiyonunun klinik belirtileri (halsizlik, senkop, konfüzyon, ataksi, deliryum veya nöbetler) ile karakterize edilen bir akut termoregülatör yetersizlik sendromudur. Sıcak çarpmasının en sık nedeni, güneşe uzun süre alışılmadan maruz kalmaktır. Bu durum, özellikle yaz aylarında çocuklar, yaşlılar, askerler ve güneşte egzersiz yapan genç atletlerde yaygındır. Uygun olmayan giyim, sıcak ve nemli hava, aşırı ve yağlı beslenme, aşırı alkol alımı ve yetersiz sıvı tüketimi gibi faktörler sıcak çarpmasına neden olabilir. Tedavi edilmediğinde ölüm veya ciddi sağlık sorunlarına (sinir hasarı, organ hasarı) yol açabilir.

Yaz mevsiminde acil servislerde en sık karşılaşılan bu durum, özellikle Ege ve Akdeniz kıyıları, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgesinin kırsal kesimlerinde ciddi bir halk sağlığı problemidir.

Riskli Dış Ortam Sıcaklığı

• Kuru havada sıcaklığın >54^oC olması
• Nem oranı %100 iken sıcaklığın >34^oC olması
• Nem oranı arttıkça hissedilen sıcaklık artar(Hissedilen Sıcaklık; Vücudun kendi sıcaklığı ile dış ortam sıcaklığı arasındaki farkı gidermek için harcadığı çabanın ölçüsü)
• Yoğun fiziksel aktivite durumunda >29-32^oC

Yüksek Riskli Gruplar

• 4 yaş altı ve 75 yaş üstü insanlar
• Alkolikler
• Obez bireyler
• Soğutma yapmadan aşırı egzersiz yapanlar
• Bazı Konjenital hastalıklar
  • Ter bezi yokluğu
  • Skleroderma
  • Hipertiroidi
  • Feokromasitoma
• Bazı kronik hastalıklara bağlı ilaç kullanımı
  • Antipsikotik ilaçlar
  • Antikolinerjik ilaçlar
  • Parkinson ilaçlar
  • Beta bloker ilaçlar
  • Ca kanal blokeri ilaçlar
  • Vazodilatörler

Vücudun ısı regülasyonu ve ısı kayıp mekanizmaları

• Radyasyon; ısının ışınım yolu ile yayılması, çevre sıcaklığı vücut sıcaklığından düşük olduğunda ısı kaybı bu yolla olur(%65’e kadar ısı kaybı yapabilir)
• Kondüksiyon; Soğuk bir cisim ile temasla ısı aktarımı
• Konveksiyon; Isının hareketli hava ya da sıvıya aktarılması, kondüksiyon ve konveksiyon ile ısının en fazla %15’i aktarılabilir
• Evaporasyon; Buharlaşma ile ısı aktarımı, terleme ve solunumla yüzeyden buharlaşma, Çevre sıcaklığı vücut sıcaklığının üzerine çıktığı zaman ısının %100’ü bu yolla aktarılır.

Sıcağa Karşı normal fizyolojik yanıt

• Vazodilatasyon Mekanizması; Sıcaklık artışına bağlı hipotalamus posterior inhibisyonu, vazokonstrüksiyon yapan sempatik sistemin inhibisyonu, periferik vazodilatasyon, cilt kanlanmasının artması ve kardiyak debinin artması
• Terleme Mekanizması; Sıcaklık artışına bağlı hipotalamusun anterior aktivasyonu, otonom sinir sisteminin aktivasyonu, ter bezlerinin sempatik kolinerjik sinirlerinin aktive olması ve terleme
  • Terleme ile Na, Cl, K, Üre, laktik asit atılımı da olur.
  • Yavaş terlemede Na ve Cl atılımı yaklaşık 5mEq/l  iken hızlı terlemede 50-60 mEq/l’ye kadar çıkabilir
  • Bu yüzden ısı artışına göre terleme mekanizmasının kontrolünün sağlanmasına yönelik uyum mekanizması AKLİMATİZASYON oluşturulmalıdır.
• AKLİMATİZASYON; Terleme sıcaklığının azaltılıp terleme hızının ve terde kaybedilen Na ve Cl’un geri emiliminin arttırılma mekanizması
  • Hazırlık, kişi 1-2 hafta süreyle yüksek sıcaklık ortamına alıştırılmak için 1-4 saat sıcak maruziyetine bırakılır
  • Kişide kalp hızı artışı, plazma volümü artışı ve egzersiz toleransı artışı beklenir.
  • Sıcak ortamdan normal ortama geçilmesiyle 1-2 hafta içinde vücut normale döner.

Sıcak çarpmasının iki farklı klinik şekli vardır: egzersize bağlı ve egzersize bağlı olmayan sıcak çarpması veya klasik sıcak çarpması.

Egzersize bağlı sıcak çarpması daha çok normal ortam ısısından fazla sıcaklıkta egzersiz yapan genç bireylerde görülür. Termoregülatör mekanizmaları genellikle normal olsa da, çevrenin termal etkisi ve endojen ısı üretimindeki büyük artma ile bozulur.

Sıcak Ödemi

Ellerde ve ayaklarda bilekte sınırlanan şişlikler şeklinde görülür. Isı artışı sonucu ciltte vazodilatasyon gelişmesine bağlı gelişir. Tedavide diğer patolojiler dışlanıldıktan sonra semptomatik yaklaşım yeterlidir, diüretik kullanımı önerilmez.

Sıcak Döküntüleri – İsilik-Miliaris Rubra

Kaşıntılı, eritematöz, makülopapüler özelliktedir. Ter gözeneklerinin tıkanmasıyla gelişen inflamasyona bağlıdır. Tedavide bol giysiler, ılık duş önerileri yer almalıdır. Pudra önerilmez.

Sıcak Krampları

İskelet kaslarında istemsiz ağrılı spazmlar, en sık baldır kaslarında görülür. Terlemeye bağlı sıvı elektrolit düzensizlikleri sonucu oluşur. Tedavide sıvı replasmanı ve istirahat önerilir.

Sıcak Tetanileri

Aşırı sıcakta hiperventilasyon yapılması sonucu respiratuar alkoloz gelişimine bağlı, ağız çevresinde ve ekstremitelerde paresteziler ve karpopedal spazm oluşması durumudur. Hastanın solunum hızının düşürülmesi ve serin bir ortama alınması tedavi için yeterlidir.

Sıcak Senkopu

Aşırı sıcakta, periferik vazodilatasyona bağlı rülatif volüm kaybı ve azalmış vazomotor tonus nedeniyle oluşur, diğer senkop nedenleri araştırılmalıdır. Tedavide hastanın serin bir ortama alınması ve sıvı replasman tedavisi yeterlidir.

Sıcak Bitkinliği

Sıcak senkopu ile benzer mekanizmayla intrakraniyal kan akımının azalması sonucu halsizlik, güçsüzlük, baş dönmesi, dizziness, bulantı, kusma, baş ağrısı, kas ağrıları gibi semptomların oluşmasıdır. Sinüs taşikardisi, ortostatik hipotansiyon, takipne, terleme bulguları görülebilir. Vücut sıcaklığı artmıştır fakat 40C^o‘nin altındadır. Hasta soğutulmazsa ya da tedavi edilmezse sıcak çarpmasına dönüşebilir.

Sıcak Çarpması

Sıcak bitkinliğindeki semptom ve bulgulara ek olarak; terlemenin olmaması, bilincin bozulması, vücut ısısının 40C^o‘nin üzerine çıkması olarak tanımlanır.

• Fizik muayenede; sıcak kırmızı cilt, taşikardi, takipne, hiperventilasyon, diastolik kan basıncında düşme görülebilir.
  • Koagülasyon bozukluğu bulguları görülebilir(peteşi, purpura, hematüri, kanlı ishal, melena vb.)
  • Santral sinir sistemi bulguları; ataksi, irritabilite, konfüzyon, ajitasyon, kişilik değişiklikleri, halüsinasyon, nöbet, koma şeklinde karşımıza gelebilir. Nörolojik muayenede koma durumunda deskortike ve deserebre postürler, hemipleji görülebilir. Nöbet dirençli hale gelip status epileptikus haline gelebilir.

İlk Yardım Olarak Yapılabilecekler

• Hasta serin bir ortama alınıp giysileri çıkartılır. Ateşi hızla 39C^o‘nin altına düşürülmelidir.
• Bilinç değişikliği olan hastada oral alım zorlanmamalıdır. Kusma ve aspirasyon riskine karşı hasta güvenli pozisyonda yatırılmalıdır.
• Oral alımı güvenli hastalara bir bardağa 1-2 çay kaşığı tuz oranında su ya da ayran içirilebilir.
• Sıcak bitkinliği olan hastada bilinç değişikliği olması ya da hastanın altta yatan birbaşka hastalığı olmasın halindehastaneye götürülmesi gerekir.

• Standart ABC yaklaşımı
• Monitörizasyon, Kardiyak ve sıcaklık monitörüzasyonu
• Yakatbaşı kan şekeri değerlendirilmesi
• Damaryolu açılması ve sıvı replasmanı
• İdrar sondası ve idrar çıkışı takibi
• Soğutma (hedef vücut sıcaklığını 39^oC’nin altına düşürmek)
  • Evoportatif soğutma, hasta soyulup oda ısısında fanları tamamen açarak hastaya yönlendirilir, ılık su(15^oC) hastanın üzerine püskürtülebilir.
  • Buz banyosu, hasta soyularak buzlu su dolu küvete sokulur.
  • Buz kompres, hasta tamamen soyulur, boyun, koltukaltı, kasıklar başta olmak üzere damarların cilde yakın olduğu bölgelere buz kompresler uygulanır.
  • Soğuk gastrik lavaj, NG ya da OG yardımıyla 10ml/kg soğuk su 20-60 sn de mideye verilir, 30-60 sn bekledikten sonra geri verilen su geri alınır.
• Nöbet, kasılma ve titremeleri önlemek için diazepam 5-10mg uygulanabilir.
• Hastada meydana gelen komplikasyonların tedavisi için spesifik tedavi yöntemleri uygulanılmalıdır.

• Hipotansiyon
• Aritmi ve disritmiler
• Rabdomiyoliz
• Kas nekrozuna bağlı hiperkalemi, hipokalsemi, hiperfosfatemi
• Akut böbrek yetmezliği
• Hepatik hastar
• Nöbet
• İatrojenik
  • Hipotermi, Rebaund hipertermi
  • Pulmoner Ödem
  • Beyin ödemi

• https://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/3MG2dGS12pEE.pdf
• https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-sicak-acilleri-81909.html
• https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/2382/mod_resource/content/1/12.%20hafta%20s%C4%B1cak%20ve%20so%C4%9Fuk%20aciller.pdf
• https://www.tatd.org.tr/files/files/TATD-heatrelatedillnesses-policy.pdf

Yanık : Olay Yeri ve Acil Servis Yaklaşımı