Orşit, genellikle virüs ve bakterilerin neden olduğu testisin tek veya çift taraflı inflamasyonu olarak tanımlanır. İzole orşit nadirdir ve genellikle epididim enfeksiyonu eşlik eder. Vakaların %20 sinde epididim enfeksiyonu sonrasında lokal yayılımla oluşur ve ortaya çıkan bu duruma epididimoorşit adı verilir. Genellikle tek taraflıdır ve bakteriyel ve viral enfeksiyonlar sorumludur. Tanı genellikle öykü ve fizik muayene ile konur. Ciddi komplikasyonlar nadirdir; bununla birlikte, etkin yönetim için doğru teşhis çok önemlidir.
Orşit tek başına çok nadirdir ve genellikle epididimit eşlik eder, bu nedenle gerçek insidans belirsizdir. Orşit, kabakulak olan postpubertal hastaların %14 ila %35’inde gelişir. Semptomlar parotitten 4 ila 8 gün sonra gelişir ancak parotit yokluğunda da ortaya çıkabilir. Kabakulak virüsü, izole orşit vakalarının çoğundan sorumludur.
- Üriner foley kateter kullanımı
- Prostat büyümesi
- Sık idrar yolları enfeksiyonu geçirmek
- Korunmasız cinsel temas
- Birden fazla cinsel partner olması
- Hijyenik olmayan ortamlarda bulunmak
- Epididimit öyküsü
- Mesane çıkışı obstrüksiyonu
- Yapısal anormallik
- MMR aşısı ile bağışıklama eksikliği
Orşit rahatsızlığı birçok nedene bağlı olarak görülmektedir. Bunlardan ilki mesane ve idrar yolları aracılığıyla bakterilerin testislere taşınması bir diğeri ise sıklıkla çocuklarda görülen kabakulak virüsüdür.
Çocuklarda sıklıkla sebep idrar yolu enfeksiyon ajanları iken erişkinlerde (14 ila 35 yaş arası) genellikle cinsel yolla bulaşan hastalıklar (Chlamydia trachomatis ve Neisseria gonorrhoeae ) sonrasında karşılaşılmaktadır. Diğer yaş gruplarında koliform bakteriler birincil patojenlerdir. Ergenlik döneminden yetişkinliğe geçen erişkin erkek bireylerde görülen orşit kimi zamanlarda kabakulak virüsünden kaynaklı olabilir. Nonenfeksiyöz orşit genellikle idiopatiktir ya da travma sonrası oluşur. Bilateral görülme oranı %9 civarındadır.
Akut bakteriyel orşit
• İdrar yolu enfeksiyonuna sekonder: E.Coli, Proteus, Klebsiella,Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus ve Streptococcus
• Seksüel geçişli hastalığa sekonder: Neisseria gonorrhoeae , Chlamydia trachomatis ve Treponema pallidum
Nonbakteriyel enfeksiyöz orşit
• Viral ( En sık kabakulak, daha sonra çucuklarda kızamık ve kızamıkçık. Diğer virüsler arasında coxsackievirus, varicella, echovirus ve sitomegalovirus bulunur.)
• Fungal
• Parazitik
• Riketsial
Nonenfeksiyöz orşit
• İdiopatik
• Travmatik
• Otoimmün
İmmünite Eksikliği:
Hasta genellikle, başlangıçta bir testisi tutabilen ve daha sonra tüm skrotumu kapsayacak şekilde yayılabilen, akut başlangıçlı testis ağrısı ile başvurur. Hasta ayrıca halsizlik, yorgunluk ve titremenin eşlik ettiği ateşten şikayet edebilir.
- Ağrı
- Isı artışı
- Şişlik
- Kızarıklık
- Hassasiyet
- Gerilme, çekilme hissi
- Ateş, bulantı kusma
Testisin pubise doğru yukarı kaldırılması ile ağrının azalması (Prehn Bulgusu) orşit veya epididimoorşit lehinedir. Klinik yüksek ateş ve toksik tabloya bağlı genel durum bozulmasına kadar ilerleyebilir. Hastalar geçirilmiş cerrahi girişim ve genitoüriner sistem enfeksiyonu açısından sorgulanmalıdır.
Kabakulak (Mumps) orşitinde klinik seyir değişkendir, testiste hafif şişlik ve rahatsızlık hissinden ileri derecede şişlik ve şiddetli ağrı olabilir. Orşit bulguları vakaların %66’sı parotis iltihabından 4-6 gün sonra ortaya çıkar ve etkilenen testiste %30-50 oranda atrofi gelişir. Hastaların %70’inde tek taraflıdır. Prepubertal erkeklerde nadir genellikle postpubertal dönemde görülür. Tanıda fiziki muayenede testislerdeki ağrılı şişlik ve kanda yükselmiş IgM seviyeleri önemli bulgulardır.
Kronik Orşit: Testislerde ağrı, şişlik ve bazen de kızarıklık bulgusunun 6 haftadan daha uzun sürmesi ve sonrasında sadece ağrı ile seyretmesi durumudur.
- Testis Torsiyonu
- Epididimit (sıklıkla birlikte bulunur)
- Apse
- Hidrosel
Orşit teşhisi genellikle öykü ve fiziksel bulgulardan yapılır. Laboratuvar testleri genellikle yardımcı olmaz, ancak idrar yolu enfeksiyonunu ekarte etmek ve kaynak olarak cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları teşhis etmek için rutin muayene ve kültürler için üretral sürüntü ve idrar örnekleri alınabilir. Orşit tanısında esas olan fizik muayenedir. Fizik muayene sırasında yukarıdaki belirtilerin bulgu olarak saptanması orşit tanısının temelini oluşturur. Bununla birlikte tanıyı güçlendirmek amacı ile;
- Kan testleri: Hemogram, CRP, Sedimantasyon, Böbrek fonksiyon testleri
- İdrar testleri: Tam İdrar Tahlili/Tetkiki (TİT)
- Radyolojik görüntüleme yöntemleri: Skrotal renkli Doppler ultrasonografi
Akut testis veya skrotal ağrısı olan hastaları değerlendirirken testis torsiyonunu dışlamak zorunludur. Bu tür hastalarda skrotumun renkli Doppler ultrasonografisi ilk inceleme seçeneğidir.
En önemlisi bu hastalarda skrotal ağrının bir nedeni olarak testis torsiyonu olasılığını ortadan kaldırmaktır. Bununla birlikte, tek başına öykü, acil ürolojik konsültasyon ve ultrasonografi yardımı olmadan akut skrotal ağrının bir sonucu olarak testis torsiyonu olasılığını dışlamak için yeterince net olmayabilir.Ultrasonografi, skrotal anormalliklerin değerlendirilmesi için ideal noninvaziv görüntüleme yöntemidir. Epididimit ve testis torsiyonu dahil olmak üzere akut skrotal ağrı ve şişliğin en önemli etiyolojilerini ayırt etme yeteneğine sahiptir ve akut skrotal travmada tercih edilen görüntüleme yöntemidir.
Vakaların çoğu konsültasyon gerektirmez.
- Apse veya testis enfarktüsü oluşumu cerrahi konsültasyon gerektirebilir.
- Bağışıklığı baskılanmış hastalarda enfeksiyon hastalıklarına danışılabilir.
- Tanıda torsiyon şüphesi varsa ürolojiye başvurulmalıdır.
Orşit hızlı, acil tedavi verilmesi gereken acil bir durumdur. Öncelikli torsiyon ekarte edilmelidir. Viral etken düşülüyorsa antibiyotik gerekli değildir. Yatak istirahati, ateş düşürücüler, analjezikler, skrotal destek ve analjezi için sıcak veya soğuk paketler gibi destekleyici tedaviler tavsiye edilir.
Eğer Antibiyotikler yaşa ve cinsel geçmişe göre olası patojenlere göre ampirik olarak başlamalıdır.
Öncelikle yatak istirahati, soğuk uygulama, skrotal elevasyon, hidrasyon yapılmalı ve analjezi sağlanmalıdır. Tedaviye ampirik olarak başlanır. Öyküsünde ürolojik problemi olan ya da ürogenital girişim yapılmış 35 yaş üzeri hastalarda bakteriyel orşit düşünülmeli ve hem gram-negatif basiller, hem de gram-pozitif koklara etkili geniş spektrumlu antibiyotikler tercih edilmelidir. 35 yaş altı cinsel aktif erkeklerde, N. gonorrhoeae ve C. trachomatis’un etken olduğu düşünülmeli ve tedavide tek doz seftriakson ile doksisiklin ya da azitromisin kombinasyonu uygunlanmalıdır. Florokinolonlar, enterik bir organizmadan şüphelenilen veya muhtemel olan yaşlı hastalarda kullanılabilir. Ampirik tedavi kültür ve antiobiyogram sonuçlarına göre değerlendirilir ve gerekirse sonuca uygun değişikliklerle tedavi yeniden düzenlenir. Akut orşit tedavisi kliniğe göre 10-14 günden 2-4 haftaya kadar uzayabilir.
Kabakulak orşitinde spesifik bir tedavi yoktur, destek tedavi uygulaması yeterlidir.
Skrotal apse saptanırsa perkütan ya da açık drenaj ve debritman yapılmalıdır. Kronik orşit ve orşialjide destek tedavisi verilir. Tedavinin düzenlenmesi takibi için üroloji polikliniğine hasta yönlendirilmelidir.
- İstirahat
- Skrotal elevasyon
- Soğuk uygulama
- Ağrı kesiciler
- Ateş düşürücüler
- Antibiyotikler
- Bol hidrasyon
- Destek tedavileri
- Şiddetli ağrı durumunda spermatik kord blokajı
- Apse formasyonu varsa cerrahi drenaj
C. trachomatis ve N. gonorrhoeae’den şüphelenildiğinde: Tedavi 10 gün boyunca tek doz 250 mg seftriakson (Rocephin®) intramusküler ve günde iki kez 100 mg doksisiklin (Tetradox®) içermelidir. Doksisiklin yerine Azitromisin (Azitro®) oral yoldan günde bir defa 1 g doz şeklinde kullanılabilir.
Acil serviste tek doz 250 mg seftriakson intramusküler yapılabilir. Ayrıca bu hastalar acil servise çok şiddetli ağrı ile başvurdukları için ağrıyı ve ödemi azaltmak için non steroid antiinflamatuar ilaçlar yapılabilir. Acil serviste en çok kullanılan diklofenak ampul olduğu için aşağıdaki orderda yer almaktadır.
Koliform bakterilerden (enterik organizmalar) şüphelenildiğinde: Tedavi 10 gün boyunca günde iki kez 200 mg oral ofloksasin (Tarivid®) veya 10 gün boyunca günde tek doz 500 mg oral levofloksasin (Tavanic) içermelidir. Acil serviste antibiyotik orderlanmasına gerek yoktur. Hastanın ağrısı fazla ise non steroid antiinflamatuar ilaçlar yapılabilir.
Daha fazla reçete örneği için burayı tıklayınız.
- Testis infarktüsü
- Testis atrofisi
- Kronik orşit
- Skrotal apse
- Piyosel
- Fistül
- İnfertilite
- Reaktif hidrosel
Orşiektomi, diğer tüm seçeneklerin etkili olmadığı, ağrının kontrol altına alınamadığı durumlarda alternatif olarak düşünülebilir
Epididimoorşirt acil servise sık görülen bir başvurudur. Ancak tanı sıklıkla cerrahi bir acil durum olan testis torsiyonu ile karıştırılabilir. Testis ağrısı olan hastalarla karşılaşan acil servis hekimleri teşhis konusunda herhangi bir şüphe varsa, bir üroloğa danışmalıdır.
Orşitli hastalar güvenli seks uygulamaları konusunda eğitilmelidir. Ayrıca bu hastalar genitoüriner sistemi yıkamak için bol miktarda sıvı içmeye ve antibiyotik tedavisine uyumlu olmaya teşvik edilmelidir.
Orşiti olan çoğu erkek için sonuçlar mükemmeldir, ancak tedaviye uyum sağlamayan hastalarda nüksler meydana gelebilir.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553165/
- https://www.researchgate.net/publication/348418398_Bolum_PROSTATIT_ORSIT_EPIDIDIMITE_YAKLASIM_Ve_YONETIM_16
- https://omerfarukkaratas.com/orsit-epididimit-ve-epididimoorsit/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553165/
- https://infeksiyon.org/wp-content/uploads/2016/08/yetiskinlerde_asemptomanic-2.pdf
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553165/
- https://www.aafp.org/afp/2009/0401/p583.html#:~:text=If%20epididymitis%20is%20thought%20to,twice%20daily%20for%2010%20days.
- https://academic.oup.com/cid/article/68/10/e83/5407612
