Pnömoni akciğer parankim dokusunun inflamasyonu ve infeksiyonudur. İnflamasyon büyük oranda bakteri, virüs ve mantar gibi mikroorganizmalar tarafından oluşturulur. İnfeksiyon dışında asit-alkali madde inhalasyonu, radyasyon gibi fiziksel nedenler ve aşırı duyarlılık reaksiyonları da akciğer parankim inflamasyonu nedeni olabilirler ve pnömonitis olarak adlandırılır. Pnömoni, akut olarak başlayan öksürüğe ek olarak akciğer grafisinde fokal akciğer bulgularının eşlik ettiği, dört günden fazla süren ateş, dispne ve/veya takipnenin bulunduğu başka nedenlerle açıklanamayan hastalık olarak tanımlanabilir. Bu yazımızda sizlere en sık enfeksiyon etkeni olan enfeksiyöz ajanlara göre örnek reçeteler konulmuştur. Bu reçete bölümünde önceden sağlıklı olan, yakınmalarının başlangıcından 14 gün öncesine kadar hastanede yatışı olmayan bir kişide, toplumda günlük yaşam sırasında ortaya çıkan toplum kökenli pnömoni (TPK) reçetesine örnekler verilmiştir.
- Streptococcus pneumoniae (%23.4): TKP-Tipik
- Mycoplasma pneumoniae (%21.9):TKP-Tipik
- Respiratuar sinsityal virüs (RSV) (%16):TKP-Tipik
- Haemophilus influenzae: Tipik
- Moraxella catarrhalis: Tipik
- Grup A Streptococcus: Tipik
- Legionella: Atipik
- Mycoplasma: Atipik
- Chlamydia: Atipik
- Escherichia coli
- Pseudomonas Aerugenosa
- Acinetobacter
- Enterobacter
- İnfluenza virüsü
- Parainfluenza virüsü
- Adenovirüsler
- Histoplasma
- Blastomyces
- Coccidioides
- Diğer
- Öksürük
- Ateş
- Üşüme
- Titreme
- Balgam
- Göğüs ağrısı (plöretik tipte)
yakınmaları, daha az sıklıkta
- Dispne
- Hemoptizi
olabilir. Bunun yanı sıra nonspesifik semptomlar (baş ağrısı, bulantı, kusma, boğaz ağrısı, miyalji, artralji, karın ağrısı ve diyare gibi) %10-30 oranında görülebilir.
TKP’ler klinik olarak iki gruba ayrılırlar.
Tipik Pnömoniler:
Streptococcus pneumoniae
• Akut başlangıçlıdır.
• Ateş, üşüme, titreme, prodüktif öksürük, plöretik göğüs ağrısı sıktır.
• Fizik bakıda krepitan raller veya konsolidasyon bulguları saptanır.
• Radyolojik olarak sıklıkla lober tutulum izlenir.
• Komplikasyon olarak parapnömonik efüzyon, ampiyem ve abse gelişimi atipik pömonilerden daha sıktır.
• Genellikle lökositoz ve nötrofili vardır.
Atipik Pnömoniler
Chlamydophila pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae ve Legionella pneumophila
• Subakut gelişir.
• Genellikle kas ağrısı, baş ağrısı, karın ağrısı gibi prodromal belirtiler vardır. Ateş genellikle subfebril olup daha çok kuru öksürük mevcuttur.
• Fizik bakı bulguları siliktir, astmatik bulgular ( ekspiryum uzunluğu, ronküsler) eşlik edebilir.
• Radyoloji ile fizik bakı bulguları uyumsuzdur. Daha çok subsegmental infiltrasyonlar, dağınık yama tarzında ya da retiküler opasiteler izlenir.
• Lökosit düzeyi genellikle normaldir.
Uygun semptom ve fizik bakı bulguları varlığında, akciğer grafisinde infiltrasyon görülmesi tanı için yeterlidir.
Pnömoni tanısı konulduktan sonra verilmesi gereken karar, en önemli karar hastanın evde mi veya hastanede mi tedavi edileceğidir. Bu açıdan verilecek doğru karar, prognozu (morbidite ve mortaliteyi) doğrudan etkiler. Bu yüzden hekim öncelikle skorlama sistemlerini / kullanarak hastaneye yatış ihtiyacını değerlendirmelidir. Eğer skorlama sistemleri ile evde tedavi kararı verilmişse (Grup I) ikinci aşamada antibiyotik seçimi yapılmalıdır.
Acil servis tedavi verilecek grup ayaktan tedavi verilen Grup I’ dir. Bu grup hastaneye yatış ölçütlerini taşımayan ayakta tedavi edilebilecek hastaları kapsar. Grup IA’da klinik tablo tipik pnömoniye uyuyorsa pnömokok pnömonisi olasılığı yüksektir. Değiştirici faktör ve yakın zamanda antibiyotik kullanım öyküsü de yoksa amoksisilin veya doksisiklin başlanması uygun olur. Atipik/tipik ayrımı yapılamıyorsa makrolid kullanılması daha uygundur. Grup IB olguları değiştirici faktörlerden en az birini taşırlar. Enterik gram negatif basil ve karma infeksiyon olasılığı nedeniyle antibiyotik seçenekleri değişmektedir. Bu grupta ikinci veya üçüncü kuşak oral sefalosporin veya beta laktamaz inhibitörleri (amoksisilin + klavulanat) önerilir. Atipik etken düşünülüyorsa tedaviye makrolid veya doksisiklin eklenmelidir. Beta-laktam + makrolid tedavisi planlanan hastalarda tek başına yeni florokinolon kullanılabilir.
Antibiyotik ile Tedavi:
Streptococcus pneumoniae düşülüyorsa birinci seçenek antibiyotik penisilindir. Tedaviye uyum sağlayabilecek, oral penisilini tolere edebilecek, genel durumu iyi hastalarda oral olarak başlanabilir. Ateş tedavinin 2-4. gününde genellikle düşer. Hastaların genel durumu düzelir. Yine de komplikasyonların önlenmesi açısından tedavi süresinin 10 güne tamamlanması oldukça önemlidir.
Yetişkin Hasta Tedavi Yaklaşımları
Reçete 1
II- Asist C 900mg/300mg Toz İçeren Saşe
Her bir efervesan tablet 900 mg asetilsistein ve 300 mg askorbik asit içerir.
14 yaş üzerindeki ergenlerde ve erişkinlerde; solunum yollarını ilgilendiren hastalıklarda artmış sekresyonu azaltmak ve atılımı kolaylaştırmak amacıyla günde 1 efervesan tablet şeklinde uygulanır. Etki ve emilim miktarını arttırmak için efervesan formunda üretilmiştir. Bir bardak suda eritilerek içilir. Efervesan tabletler çiğnenmemeli ve yutulmamalıdır. NAC-C aç veya tok karnına alınabilir. Bol sıvı alımı NAC-C’nin mukolitik etkisini destekler. İçerisinde bulundurduğu 400 mg C vitamini, doku onarımında ve bazı nörotransmitterlerin enzimatik üretiminde rol oynar. Ayrıca güçlü bir antioksidandır. Nötrofil fagositozu ve kemotaksisi arttırır. Makrofaj migrasyonunu etkiler. T hücre ve NK hücre proliferasyonunu arttırır ve fonksiyonlarını modüle eder.
II- Coldaway Cold Flu® Tablet DIB
Her bir tablette, 200 mg İbuprofen + 30 mg Pseudoephedrine HCL içerir. Hafif orta şiddetli vakalarda günde 2 defa uygulanmalıdır. Şiddetli vakalarda 3 2 defa uygulanabilir. Maksimum Pseudoephedrine dozu günlük 90 mg’dır.
Reçete 2
I- Augmentin BID® 1gr 14 Tablet
Her bir tablet , 875mg amoksisilin+ 125mg klavulanik asit içerir. Toplum kökenli pnömonide birinci seçenek antibiyotik penisilindir. Tedaviye uyum sağlayabilecek, oral penisilini tolere edebilecek, genel durumu iyi hastalarda oral olarak başlanabilir. Minimum 5-7 gün süre ile antibiyotik önerilse de komplikasyonların önlenmesi açısından tedavi süresinin 10 güne kadar uzatılabilir. Çoğu hasta tedavinin 3. veya 5. gününde kendilerini daha iyi hisseder ve öksürük, ateş gibi şikayetleri geriler, bir hafta içinde normal aktivitelerine devam edebilirler. Yorgunluk ve öksürük bazı hastalarda bir ay veya daha uzun sürebilir.
Reçete 3
I-Avelox ® 400 mgr Tablet (7 Tablet)
Her bir tablet, 400 mg moksifloksasin içerir. Moksifloksasin kinolon grubuna ait antibiyotiktir. Pnömoni, bronkopömoni veya bronşit gibi ciddi enfeksiyonlarda atipik/tipik ayrımı yapılamıyorsa ve ikili antibiyotik yerine monoterapi şeklinde tek ilaç verilmek isteniyorsa hastalara reçete edilir. Minimum 5-7 gün süre ile antibiyotik önerilse de komplikasyonların önlenmesi açısından tedavi süresi 7 güne kadar uzatılabilir. Çoğu hasta tedavinin 3. veya 5. gününde kendilerini daha iyi hisseder ve öksürük, ateş gibi şikayetleri geriler, bir hafta içinde normal aktivitelerine devam edebilirler. Yorgunluk ve öksürük bazı hastalarda bir ay veya daha uzun sürebilir.
Reçete 4
I- Augmentin BID ® 1gr 14 Tablet DIB S: 2×1
Her bir tablet, 875mg amoksisilin+ 125mg klavulanik asit içerir. Toplum kökenli pnömonide birinci seçenek antibiyotik penisilindir. Tedaviye uyum sağlayabilecek, oral penisilini tolere edebilecek, genel durumu iyi hastalarda oral olarak başlanabilir. Minimum 5-7 gün süre ile antibiyotik önerilse de komplikasyonların önlenmesi açısından tedavi süresinin 10 güne kadar uzatılabilir. Çoğu hasta tedavinin 3. veya 5. gününde kendilerini daha iyi hisseder ve öksürük, ateş gibi şikayetleri geriler, bir hafta içinde normal aktivitelerine devam edebilirler. Yorgunluk ve öksürük bazı hastalarda bir ay veya daha uzun sürebilir.
II- Klacid ® 500 mgr Tablet (14 Tablet) DIB S: 2×1
Her bir Klacid film tablet, 500 mg klaritromisin içerir. Klaritromisin makrolid grubuna ait antibiyotiktir. Pnömoni, bronkopömoni veya bronşit gibi ciddi enfeksiyonlarda atipik/tipik ayrımı yapılamıyorsa makrolid grubu ilaç önerilir. Minimum 5-7 gün süre ile antibiyotik önerilse de komplikasyonların önlenmesi açısından tedavi süresi 7 güne kadar uzatılabilir. Çoğu hasta tedavinin 3. veya 5. gününde kendilerini daha iyi hisseder ve öksürük, ateş gibi şikayetleri geriler, bir hafta içinde normal aktivitelerine devam edebilirler. Yorgunluk ve öksürük bazı hastalarda bir ay veya daha uzun sürebilir.
III- Parol® 500 mg 30 Tablet DIB S: 3×2
Her bir Parol tablet, 500 mg parasetamol içerir. N-asetil para-aminofenol veya parasetamol olarak da adlandırılan asetaminofen, en yaygın kullanılan reçetesiz analjezik ve antipiretik ajanlardan biridir. Ağrı kesici ve ateş düşürücü etkiye sahip bir ilaçtır. Ateş tedavisinde yetişkinlerde her 4 ila 6 saatte bir ağızdan iki 500 mg tablet (1gr) alınması önerilir. Toksik doz açısından dikkati olunmalıdır. Yetişkinler için 150 mg/kg’dan veya bir çocuk için 200 mg/kg’dan daha düşük dozlarda toksisite nadirdir. Yetişkinler için maksimum parasetamol miktarı doz başına 1 gram (1000 mg) ve günde 4 gramı (4000 mg) aşmamalıdır.
IV- Coldaway Cold & Flu® 200 mg/30 mg Tablet DIB S: 2×1
Her bir tablet, 200 mg İbuprofen ve 30 mg Psödoefedrin hidroklorür içerir. Hafif orta şiddetli vakalarda günde 2 defa uygulanmalıdır. Şiddetli vakalarda günde 3 defa alınabilir. Günlük Psödoefedrin dozu 90mg’ı aşmamalıdır.
| J13 | Pnömoni, Streptococcus pneumoniae’ye bağlı |
| J12 | Viral pnömoni, başka yerde sınıflanmamış |
| J14 | Pnömoni, Haemophilus influenza’ya bağlı |
| J15 | Bakteriyel pnömoniler, başka yerde sınıflanmamış |
| J15.0 | Pnömoni, Klebsiella pneumoniae’ye bağlı |
| J15.1 | Pnömoni, Pseudomonas’a bağlı |
| J15.2 | Pnömoni, stafilokoklara bağlı |
| J15.3 | Pnömoni, streptokokkus grup B’ye bağlı |
| J15.4 | Pnömoni, diğer streptokoklara bağlı |
| J15.5 | Pnömoni, Escherichia coli’ye bağlı |
| J15.6 | Pnömoni, diğer aerobik gram-negatif bakterilere bağlı |
| J15.7 | Pnömoni, Mycoplasma pneumoniae’ye bağlı |
| J15.8 | Bakteriyel pnömoni, diğer |
| J15.9 | Bakteriyel pnömoni, tanımlanmamış |
| J16 | Pnömoni, diğer enfeksiyöz organizmalara bağlı, başka yerde sınıflanmamış |
| J16.0 | Klamidyal pnömoni |
| J16.8 | Pnömoni, diğer tanımlanmış enfeksiyöz organizmalara bağlı |
| J17* | Pnömoni, başka yerde sınıflanmış hastalıklarda |
| J17.0* | Pnömoni, başka yerde sınıflanmış bakteriyel hastalıklarda |
| J17.1* | Pnömoni, başka yerde sınıflanmış viral hastalıklarda |
| J17.2* | Pnömoni, mikozlarda |
| J17.3* | Pnömoni, parazitik hastalıklarda |
| J17.8* | Pnömoni, diğer başka yerde sınıflanmış hastalıklarda |
| J18 | Pnömoni, tanımlanmamış organizmalar |
| J18.0 | Bronkopnömoni, tanımlanmamış |
| J18.1 | Lober pnömoni, tanımlanmamış |
| J18.2 | Hipostatik pnömoni, tanımlanmamış |
| J18.8 | Pnömoni, diğer tanımlanmamış organizmalar |
| J18.9 | Pnömoni, tanımlanmamış |
| J10.0 | İnfluenza, pnömoni ile birlikte influenza virüsü belirlenmiş |
