19 yaş erkek hasta 1 saat önce 3 mg risperidon (Rileptid) tabletten 20 adet almış. Hasta risperidonu organik psikoz nedeniyle 4 yıldır kullanmaktaymış. İlacı suicid amaçlı almış ve alım sonrası çarpıntısı başlamış. Hasta 112′ aramış ve hasta yüksek doz ilaç alımı nedeniyle acil servise getirilmiş. Öyküsünden hastanın 4 yıldız psikoz nedeniyle takipli olduğu 2 yıldır risperidon kullandığı öğrenildi.
GKS 15 Şuuru açık, oryante, koopere ve vital bulguları: SpO2:99 Nabız:135 atım/dk Ateş:36°C SS:14/dk Ta:103/72 mmHg olarak değerlendirildi.
Yapılan sistemik muayene doğal olarak saptanmıştır.
Normal sinüs Taşikardisi
Suicid amaçlı risperidon alımı sonrası distonik reaksiyon.dis
Hastanın laboratuar incelemelerinde tam kan sayımı ve biyokimyasal değerleri normal olarak tespit edildi.
Hastaya acil serviste orogastrik lavaj ve aktif kömür uygulanması yapıldı. Monitörize takibe alındı.
İlaç alımından yaklaşık 1 saat sonra boyun kaslarında kasılma, yutkunamama, konuşamama, dil, ağız, yüz, boyun kaslarında istemsiz kasılmalar gözlendi şikayeti başladı. Maueyenede farenks dogal sinüs taşikardisi (KH:145 atım/dk) mevcut.
Hastaya risperidona bağlı distonik reaksiyon tanısıyla bir ampul 5 mg biperiden (Akineton®) intramüsküler yapıldı. Birkaç dakika sonra hastanın semptomları dramatik olarak düzeldi. Takibinde hastanın laboratuar sonuçları normal, vital bulguları stabil seyretti ardından yoğun bakıma yatırıldı. Yoğun bakımda standart monitörizasyonu yapılan 3 gün sonra psikiyatri önerileriyle taburcu edildi.
Atipik antipsikotik bir ilaç olan risperidon akut ve kronik şizofreni, aktivite bozuklukları, saldırganlık, bipolar bozukluklara bağlı maninin tedavisinde kullanılan bir benzisoksazol derivesidir. Aktif metaboliti 9-hidroksirisperidon olan risperidonun günlük tedavi dozu 2-16 mg’dır. Yarılanma ömrü 50 saatir. Serotoninin 5HT2, dopaminin D2 ve alfa 1 reseptörlerine bağlanarak antogonist özellik gösterir. Antipsikotik ilaçlar D2 dopamin reseptörü aracılığıyla distoniye neden olurlar. Burada, suisid amacıyla yüksek doz risperidon alımına bağlı baş ve boyun bölgesinde akut distonik reaksiyon gelişen on yedi yaşında bir olgu sunulmaktadır.
Distoni
Akut distonik reaksiyon yüz, boyun, gövde ve bazen de ekstremite kaslarının istemsiz, sürekli veya spazmodik yineleyici, bükücü, döndürücü kasılmalarıyla karakterizedir. Akut distonik reaksiyon, özellikle
- Yüz, boyun ve sırt kaslarında spazmodik kontraksiyonlar
- Opistotonus
- Tortikolis
- Okulojirik kriz
- Dizartri
- Trismus
- Dil protrüzyonu
- Solunum sıkıntısı
ile kendini gösterir. Laringeal ve faringeal kasların kasılmasıyla solunum sıkıntısı ve asfiksiye neden olabilir. Laringeal distoni, larinksteki abdüktör ve addüktör kasların kasılmasıyla oluşur. En sık karşılaşılan akut distonik reaksiyon tipi, ilaçlara bağlı gelişen tiptir. Çok sayıda
ilaçlar;
- Antipsikotikler
- Antiemetikler
- Antihistaminikler
- Dekonjestanlar
- Ekspektoranlar
tedavi dozlarında bile distonik reaksiyonlara neden olabilir. Antiemetik ilaçlardan da en
fazla akut distonik reaksiyona yol açan metoklopramiddir.
Risperidon kullanımına bağlı akut distonik reaksiyon sıklığı tam olarak bilinmemektedir. Ama yüksek doz risperidon kullanan hastalarda distonik reaksiyon görülmektedir. Ayrıca hipotansiyon, taşikardi, ritim bozukluğu gibi kardiyovasküler yan etkileri gözlenmektedir. Tek başına kullanıldığında, doz aşımı durumunda, taşikardi ve distonik reaksiyonlar dışında önemli kardiyak ve nörolojik bulguların gözlenmediği bildirilmiştir.
- Tetanos
- Katatoni
- Histeri
- Konvülsiyon
gibi tanılarla akut distonik reaksiyonların ayırıcı tanısı yapılmalıdır.
Yüksek doz antipsikotik alımı olan hastalarda vital bulgular stabil olsa da, akut
distonik reaksiyon olasılığı göz önünde bulundurulmalı ve hasta bu açıdan gözlem altına alınmalıdır.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448144/
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/190612
- http://www.jcritintensivecare.org/uploads/pdf/pdf_DCY_60.pdf
