Aft diye de bilinen ağız yaraları (ülserleri), oral mukozada; ağız, dil, diş eti, yanak, damak gibi hassas bölgelerde meydana gelen kişinin yemek yemesine, bir şeyler içmesine, konuşmasına engel olmakta hatta tükürük salgılarını bile kontrol edememesine neden olan mukozal enflamatuar bir durumudur. Genellikle nedeni bilinmez (idiopatik) ve tekrarlama (rekurrent) özelliğine sahiptirler.
Tekrarlayan aftöz ülserler toplumda oldukça sık izlenmekte olup toplumun %10–20 oranında etkilediği öne sürülmektedir. Bayanlarda daha sık oranda görülebilen oral aftlar yaraları tek başına olabildiği gibi çok sayıda da olabilir. Her yaşta görülebilmektedir. Bu klinik tablodan etkilenenlerin birçoğu sistemik açıdan sağlıklı bireylerdir. Genel kanı lezyonların ortaya çıkışı çocukluk çağında olurken, yaş ile birlikte görülme sıklığında azalma
izlenmektedir. Ancak genel kanı görülme sıklığının genç bireylerde 10–19 yaş
aralığında üst düzeylerde seyrettiği yönündedir.
Etiyolojisi günümüzde henüz tam olarak bilinmemekle birlikte genetik, immünolojik, hematolojik ve mikrobiyolojik nedenlerin klinik tablonun gelişiminde rol aldığı düşünülmektedir. Aftöz stomatit, Behçet sendromu, sistemik lupus eritematozus, reaktif artrit veya inflamatuar bağırsak hastalığının (özellikle Crohn hastalığı) bir belirtisi olabilir. Bu bozukluklar sistemik belirti ve semptomlara dayanarak dışlanabilir.
- Lokal travma
- Stres
- Hormonal Değişiklikler
- Tütün Kullanımı
- Alerji
- Hassasiyet
- Toksin Maruziyeti
- Vitamin Eksikliği
- Enteropai
gibi faktörlerin de bu tablonun oluşumunda etkili olduğu ileri sürülmektedir.
Hastalar ülserasyonların başlamasından bir veya iki gün önce oral mukozada yanma rahatsızlığı belirtisi görebilirler. Ateş, döküntü, baş ağrısı veya lenfadenopati tipik olarak yoktur ve herpangina veya PFAPA sendromu (periyodik ateş, farenjit, adenit ve oral ülserasyon) gibi farklı bir tanıyı düşündürür. Önceki ülserasyon öyküsü tipiktir.
Fizik muayenede aftöz stomatitli hastalar iyi görünümlü ve ateşsizdir. Özellikle bebeklerde ve çocuklarda dehidratasyonun klinik belirtilerine dikkat edilmelidir. Oral mukoza dışında da olması göz (üveit) veya cinsel organ tutulumu, Behçet sendromu veya MAGIC sendromu gibi kronik inflamatuar hastalıkları düşündürür. Aftöz stomatit ülserleri, keratinize olmayan oral mukoza üzerinde eritematöz bir halo ile çevrili gri, fibröz eksüdalı santral nekrotik ülserli iyi sınırlı lezyonlar olarak bulunur. Tipik konumlar arasında bukkal (yanak) ve labial (dudak) mukoza, ağız tabanı, dilin ventral yüzeyi ve yumuşak damak bulunur. Klinik olarak üç alt grupta incelenir. Bunlar;
- Minör: Aftöz stomatitin en yaygın şekli olan ağrılı minör aftöz ülserasyonlar, 1 cm’den küçük çaplı, yuvarlak veya oval şekilli, sarı veya gri psödomembranlı, inflamatuar kırmızı bir hale ile çevrilidir ve tipik olarak 7-14 gün içinde iyileşir.
- Majör: Majör aftöz ülserler daha derindir, daha büyüktür (çoğunlukla 2-3 cm çapındadır), düzensiz yükseltilmiş kenarlara sahip olabilir ve bazen skarla birlikte iyileşmesi haftalar (6 haftaya kadar) veya aylar alabilir. Majör form ülserlere ateş ve halsizlik şeklinde bulgular eşlik edebilir. Genelde puberte sonrasında izlenir.
- Herpetiform: Genelde çok sayıda (>10 adet), 1‐2 mm çapında papül yapısı ile karakterizedir. Bu tür lezyonların başlangıcı daha ileri yaşlarda olmaktadır. İyileşme süreci yaklaşık 7 ‐30 gün arasındadır (2,4). Adının herpetiform olmasına karşın bu lezyonlardan Herpes Simplex Virüs (HSV) kültürde üretilemez. Yapısı nedeniyle lezyonlara bu isim verilmektedir.
Aftöz stomatit tanısı kliniktir ve laboratuvar testleri genellikle gereksizdir. Ama kalıcı, şiddetli veya tekrarlayan vakalarda tanısal testler düşünülebilir.
- Behçet Sendromu
- MAGIC Sendromu
- Sistemik Lupus Eritematozus
- Reaktif Artrit
- İnflamatuar Bağırsak Hastalığı
- Kontakt Dermatit
- Herpes Simpleks
- İlaca Bağlı Lezyonlar
- Liken Planus
- Ağız Kanseri
Tekrarlayan aftöz ülserlerin tedavi yaklaşımında birçok yöntem önerilmektedir ama verilen tedaviler günümüzde istenilen sonuçları vermemektedir. Aftlar herhangi bir tedavi uygulanmasa da genellikle 7-10 gün sonra kendiliğinden iyileşmektedir. Bu yüzden günümüzde tedavinin temeli;
- Ağrının kontrol edilmesi,
- İyileşmeyi hızlandırmak
- Ortaya çıkış sıklığını azaltmaya
çalışmaktır. Genel prensip olarak, hastaların sert besinler (kızartılmış ekmek, fındık fıstık vb.), asidik yiyecek ve içeceklerden (meyve suları, limon vb), tuzlu‐acı besinlerden uzak durması, ayrıca gazlı içecek ve alkol tüketimini sınırlandırılması istenir.
Topikal Tedavi Seçenekleri
Antiseptik : Bu tedavi seçeneği sıklıkla kullanılır, ucuz, güvenilir ve etkilidir. Bu amaçla gargaralar, pomad ve topikal jeller kullanım alanı bulmaktadır. Gargaralar arasında klorheksidin glukonat sık kullanım alanı bulur. Antiseptik özelik taşıyan bu türdeki gargara ile mikrobiyal kontaminasyonun kontrolü ve sekonder enfeksiyonun önüne geçilmesine çalışılmaktadır.
Topikal kortikosteroidler : Fluosinonid, triamsinalon, klobetazol, doksimiklin‐ siyanoakrilat kullanılmaktadır. Özellikle triamsinolonun bu amaçla yaygın kullanımı
söz konusudur.
Topikal olarak kullanılan ilaçların bir olumsuz yönü de ağızdaki ortamdan etkilenerek kolaylıkla lezyonda uzaklaşmasıdır. Dolayısıyla özel ilaç taşıyıcı sistemler ile bu durumun önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Bu ilaç taşıyıcı sistemler mukozada bir bariyer oluşturarak, bölgenin korunmasına ve ağrı gibi semptomlarının giderilmesine de yardımcı olurlar.
Sistemik Tedavi Seçenekleri
Antienflamatuar‐ antialerjik ve multivitamin ajanlarda lokal lezyonların tedavisinde kullanılmaktadır.
Daha fazla reçete için tıklayınız.
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/53592
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK431059/
- https://www.atauni.edu.tr/yuklemeler/8a3abf60a101d5a04dc7ab1a742a8c8b.pdf
- https://www.tkbbv.org.tr/menu/103/agiz-yaralari-oral-aft-nedir-op-dr-hasan-emre-kocak
- https://www.ilyasyolbas.com/?pnum=137&pt=ORAL+AFT+
| K12 | Stomatit ve ilgili lezyonlar |
| K12.0 | Tekrarlayan oral aftlar |
| K12.1 | Stomatit, diğer formları |
