Kontrast Nefropatisi, hastane kaynaklı böbrek hasarının üçüncü en sık nedenidir. Ülkemizde ve dünyada iyotlu kontrast madde kullanımı anjiyografi ve tomografi görüntülemelerinde oldukça yaygın şekilde kullanılmaktadır. Özellikle acil serviste hastaların böbrek rezervlerini bilmeden verilen kontrast maddeler nefropati gelişimi açısından büyük risk teşkil etmektedir.
Nefrotoksik durumlardan bağımsız olarak kontrast madde verilmesinden sonra 48 saat içinde kreatinin seviyesinin %25’den fazla yükselmesi ya da 0,5 mg/dl’dan fazla yükselme kontrast madde bağımlı nefropati olarak adlandırılır. Akut böbrek yetmezliğinin geri dönüşlü bir formudur. Kreatinin yükselmesi 5 güne kadar devam edebilir. Ardından kademeli olarak geri düşüşe geçer.
Kontrast madde nitrik oksit ve prostaglandin gibi vazodilatör mediatörlerde azalma; adenozin ve endotelin gibi vazokonstriktör mediatörlerde artma yaparak renal medüller yapıda hipoksi meydana getirebilir. Ayrıca kontrast madde tek başına toksin özellik göstererek serbset radikal oluşumu ve oksidatif strese neden olabilir. Kontrast nefropatisi gelişiminde apopitoz mekanizmaları da rol oynayabilir. Farklı mekanizmalar kontrast nefropatisinin mekanizmasının anlaşılması için öne sürülmüştür fakat henüz kesin bir mekanizma bulunamamıştır.
Hastaya Ait Risk Faktörleri
- Hastanın mevcut böbrek hasarı (GFR<60ml/dk)
- Disbetus Mellitus
- 75 yaş üstü
- Kontrolsüz Hipertansiyon
- İnotrop gerektiren Hipotansiyon
- Konjestif kalp yetmezliği
- İntraaortik balon pompası kullanımı
- Anemi
- Hipoalbüminemi
- Karaciğer Sirozu
Kontrast Madde İlişkili Risk Faktörleri
- Kontrast madde miktarı
- Kontrast madde ozmolalitesi ya da vizkositesi
- 72 saat içinde tekrarlayan kontrast madde maruziyetleri
- Kontrast madde ile birlikte diüretik kullanımı ya da nefrotoksik ilaçların kullanılması (NSAİİ, aminoglikozidler gibi)
Kontrast Nefropatisini Önlemek için Neler Yapılabilir?
- Kontrast nefropatisi için yüksek risk taşıyan hastalarda en iyi korunma yöntemi kontrast madde kullanımından mümkün olduğunca kaçınmak ya da en az miktarda kontrast madde kullanmak olacaktır.
- Volüm yükleyerek hacim genişletmek çok sayıda çalışma ile desteklenmiş bir yöntemdir. Kontrast maddeye maruz kalmadan önceki 3-12 saatte ve kontrast madde uygulamasından sonraki 6-24 saatte 1,5ml/kg/sa serum fizyolojik uygulaması kontrast nefropatisini önlemede yararlıdır. Sıvı yüklemesi yapılırken hedef idrar çıkım hızı 150 ml/sa olmalıdır.
- Sodyum bikarbonat; pH’yı alkali düzeye getirir, oksijen nötralizasyonunu ve serbest radikallerin oluşmasını azaltarak kontrast nefropatisi gelişmesini önleyebileceği düşünülür. Kontrast nefropatisinin önlenmesi için Sodyum bikarbonat uygulaması ile ilgili farklı çalışma sonuçlarının vardır. Bu yüzden kati bir çıkarım yapmaktansa klinisyenin kararıyla kullanılabilir.
- NAC (N-Asetilsistein); antioksidan etkiye sahiptir. Serbest oksijen radikallerinin endotelden uzaklaştırmayla ve endotelde vazodilatasyon sağlamasıyla etki gösterebilir. Kontrast nefropatisinin önlenmesinde NAC kullanımı bir umut olarak görülse de yapılan çalışmalarda yeteri kadar etkinliği gösterilememiştir.
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18086132/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3969626/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23073854/
