Ayak bileği çıkığı neredeyse her zaman kemik kırıkları ile birlikte meydana gelir. Ayak bileği çıkıklarının yüzde 25’i açık yaralanmalardır. Ayak bileği kırıklı çıkıkları, ayak bileği kırıklarına göre çok daha fazla majör komplikasyona neden olduğu için önemli yaralanmalardır ve acilen tedavi almaları gerekmektedir. Çıkıkların redüksiyonunda yaşanan gecikmeler talar kubbenin osteokondral yaralanmasına ve ayak bileği hareketinin ileri dönemde bozulmasına yol açabilir.
Bu yazıda genel yaklaşım anlatılmıştır. Her bir çıkık ayrı konu olarak anlatılacaktır.
- Tibiotalar Ayak Bileği Çıkığı
- Subtalar Ayak Bileği Çıkığı
- Midtarsal Eklem Yaralanmalar
- Lisfrank Çıkları
- Metatarsofalangeal (MTF) Eklem Çıkıkları
- İnterfalangeal (İF) Eklem Çıkıkları
Çıkıklar anterior, posterior ve lateral yönlü olabilir.
- Lateral çıkıklar; En sık karşılaşılan çıkık tipidir. Genellikle malleol kırıkları eşlik eder. En sık medial çıkıklar medial malleol kırığı ile birlikte karşımıza gelir. Deltoid bağ yaralanması da eşlik edebilir.
- Posterior çıkıklar; Tibianın posterioruna doğru talar eklemmin yer değiştirmesidir. Tibianın posterior distal parçasında(posterior malleol) kırık ile birlikte karşımıza gelebilir. Ayak plantar fleksiyonda iken tibianın öne doğru itilmesi çıkığın temel mekanizmasıdır.
- Anterior çıkıklar; Çok nadir görülür genellikle tibianın anterior distal parçasının kırılması ile karşımıza gelir. Ayağın dorsifleksiyonda iken zorlanması mekanizmasıyla oluşur.
İnspeksiyonda ayak bileğinde ciddi deformite ilk göze çarpan bulgudur. Posterior çıkıklarda ayak plantar fleksiyonda anterior çıkıklarda ayak dorsal fleksiyonda görülür. Lateral çıkıklarda çıkığın aksi yönünde ayak bileği üzerindeki deri oldukça gergindir ve yırtılmaya açıktır. Dolaşım ve duyu muayenesi oldukça önemlidir. Özellikle anterior çıkıklarda a. dorsalis pedis nabzı alınmayabilir.
Tüm çıkıklarda olduğu gibi ayak bileği çıkıklarında da redüksiyonun hızlı bir şekilde sağlanması hedeflenilmelidir. (Açık çıkıklarda damar yaralanması düşünülüyorsa acil serviste redüksiyondan kaçınılabilir.)
- Ayak bileği çıkığı düşünülen hastanın vasküler muayenesi yapıldıktan sonra hastanın periferik nabızları açıksa direk grafi ile hızlı bir görüntüleme yapılabilir.
- Periferik nabızlarının alınamadığı durumlarda görüntülemeden önce redüksiyon sağlanmalıdır.
- Acil serviste redüksiyon yapılmadan önce sedoanaljezi uygulanmalıdır.
- Redüksiyon işlemi;
- Ayak bileği çıkıklarında ayak bileğini destekleyen kasları gevşetmek için; hasta yatar pozisyonda iken kalça ve diz eklemi 90 derece açıya getiren bir asistan gerekir.
- Lateral çıkıklarda; hastanın pozisyonunu sağlayan asistan karşı traksiyon uygularken redüksiyonu yapan kişi bir eli ile ayağın topuk kısmından tutarak diğer eli ile tibianın ön yüzünden medial manüplasyon sağlayarak ayağın normal pozisyona gelmesini sağlar.
- Posterior çıkıklarda; redüksiyonu yapan kişi bir eli topukta bir ali ayağın dorsal yüzünde olacak şekilde ayağı kavrar. Hastanın pozisyonunu sağlayan asistan traksiyonunu sağlarken redüksiyonu yapan kişi öncelikle plantar fleksiyonla aynı eksende karşı traksiyon sağlar ardından topuğu öne çekerek ayağı tibiaya doğru yaklaştırır ve dorsifleksiyon haline getirir.
- Anterior çıkıklarda; redüksionu yapan kişi ayağı bir eli topukta bir eli dorsal yüzde olacak şekilde kavrar. Hastanın pozisyonunu sağlayan asistan traksiyonu sağlarken aynı eksende ayağı hafif dorsi fleksiyonda çekerek talus başını kurtardıktan sonra ayağı nötral pozisyona getirir.
- Redüksiyonun ardından ayağın nörovasküler muayenesi tekrarlanmalıdır.
- Hasta redüksiyonun ardından direk grafiye gönderilmelidir. Bilgisayarlı tomografi hastaların ameliyat öncesi kırıklarının değerlendirilmesi için daha kapsamlı bilgi sağlayacağı için tercih edilebilir.
- Ayak bileği redüksiyonunun ardından “U” atel ve ayak bileğinin 90 derecede kalmasını destekleyecek atel uygulaması yapılır.
- Ayak bileği çıkıkları unstabil yaralanmalardır. Kırıklı çıkıklar çoğu zaman cerrahi gerektirirler. Bu yüzden hastalardan ortopedi konsültasyonu istenilmelidir.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4562928/
- Simon’s Emergency Orthopedics 7 Chapter:ANKLE FRACTURES P:520-543
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/814362#:~:text=Lauge%2DHansen%20s%C4%B1n%C4%B1fland%C4%B1rmas%C4%B1nda%20k%C4%B1r%C4%B1k%20hatt%C4%B1,%C3%BCzere%204%20ayr%C4%B1%20gruba%20ayr%C4%B1l%C4%B1r.
- https://dergi.totbid.org.tr/uploads/pdf_150.pdf
