Fahr sendromu; kalsiyum ve fosfor metabolizma bozukluğu sonucu gelişen, çift taraflı simetrik intrakranyal kalsifikasyon ile seyreden nörodejeneratif bozukluklarla karakterize nadir görülen bir hastalıktır. Otozomal dominant kalıtım gösteren bu hastalık daha çok bazal gangliyonların anormal idiyopatik kalsifikasyonu ile karakterizedir.
Etyolojisi kesin olarak bilinmemektedir. Klinik olarak genellikle yürümede dengesizlik, konuşma bozukluğu, istemsiz hareketler, ya da kas krampları ile başlayıp tabloya psikoz, kişilik değişiklikleri gibi nöropsikiyatrik semptomlar da eklenebilir.
Fahr hastalığı adını, bozukluğu ilk kez 1930’da bildiren Alman nörolog Karl Theodor Fahr’dan almıştır. Bazal ganglionların anormal idiyopatik kalsifikasyonu ile karakterize nadir görülen bir nörolojik durumdur ve genellikle otozomal dominant kalıtım gösterse de otozomal resesif veya a sporadikte kaşımıza çıkabilir.
Anormal kalsifiye birikintiler (kalsiyum karbonat ve fosfattan oluşan) sadece bazal ganglionlarla sınırlı değildir, aynı zamanda talamus, hipokampus, dentat çekirdek, serebral korteks ve serebellar subkortikal beyaz madde gibi başka yerlerde de görülür.
Anormal kalsiyum birikiminin, anormal beyin kalsiyum metabolizmasına veya lokal olarak değiştirilmiş kan-beyin bariyerine bağlı metastatik birikime bağlı olduğu varsayılmaktadır. Kusurlu demir taşınması ve serbest radikal üretimi, mukopolisakkaritler ve ilgili maddelerden oluşan bir nidus çevresinde kalsifikasyonu başlatan doku hasarına neden olur. Kalsiyum birikimi damar duvarı ve perivasküler boşlukta başlar ve yavaş yavaş tüm nöronu kapsayacak şekilde genişler. Progresif kireçlenme yakındaki damarları sıkıştırarak kan akışını azaltır ve dolayısıyla azalan kan akışı, doku yaralanması ve mineral birikimi kısır döngüsünü devam ettirir.
Bazal ganglionlarda yüksek seviyelerde bakır, çinko, magnezyum, demir ve değiştirilmiş glikoz metabolizması da bildirilmiştir. Bazı vakalarda, SSS’ye özgü peptit, homokarnosin ve düşük histidin düzeylerinin BOS düzeylerinde bir artış bulunmuştur.
Fahr hastalığının genellikle 40’lı ve 50’li yaşlardaki insanları etkilediği bildirilmektedir. Hastalar genellikle genç yaşlarda sağlıklıdır ve bu ilerleyici nörodejeneratif hastalık 40 yaşından sonra gelişmeye ve ilerlemeye başlar. Bu hastalığın prevalansı net olarak bilinmemektedir.
Etyolojisi kesin olarak bilinmemektedir. Klinik olarak genellikle yürümede dengesizlik, konuşma bozukluğu, istemsiz hareketler, ya da kas krampları ile başlayıp tabloya psikoz, kişilik değişiklikleri gibi nöropsikiyatrik semptomlar da eklenebilir.
Fahr hastalığı olan bir hastada rutin laboratuvar sonuçları normal sınırlar içerisindedir.
- Rutin hemogram ve tam metabolik panel
- Serum kalsiyum, fosfor, magnezyum, alkalin fosfataz (ALP), kalsitonin, D vitamini, paratiroid hormonu (PTH)
- Kan ve idrar ağır metal seviyeleri
- Bakteri, virüs ve parazitler için beyin omurilik sıvısı analizi (poliklinik şartlarında)
- Ellsworth Howard testi (200 Ü PTH enjeksiyonu sonrası idrar cAMP düzeylerinde 10-20 kat artış)(poliklinik şartlarında)
Bilateral bazal ganglion kalsifikasyonu hem Fahr hastalığında hem de sekonder sebeplerde görüntülenmektedir.
Fahr hastalığının tanı kriterleri;
- Herhangi bir yaşta başlayan progresif nörolojik disfonksiyon
- Bazal ganglionların ve beynin diğer bazı bölgelerinin bilateral kalsifikasyonunun radyografik kanıtı
- Endokrinopatileri, mitokondriyal veya diğer sistemik bozuklukları düşündüren biyokimyasal anormalliklerin olmaması
- Enfeksiyon, toksin veya travma olmaması
- Otozomal dominant kalıtım ile aile öyküsü
- Normal Yaşlanma
- Endokrin Bozukluklar
- Mitokondriyal Miyopati
- Bulaşıcı Hastalıklar
- Doğumsal Bozukluklar
- Erişkin Başlangıçlı Bozukluklar
- Dermatolojik Durumlar
- Toksinler
Klinik olarak genellikle yürümede dengesizlik, konuşma bozukluğu, istemsiz hareketler, ya da kas krampları ile başlayıp tabloya psikoz, kişilik değişiklikleri gibi nöropsikiyatrik semptomlar da görülür.
A) Hareket bozukluğu benzeri özellikler:
- Bradikinezi, rijidite, tremor, hipofoni, hipomimi, maske benzeri yüz ifadesi, ayak sürüyerek yürüme gibi parkinsonizmi andıran belirti ve semptomlar
- Sakarlık
- Yorulma
- Yürüyüş disfonksiyonu
- Koreoatetoz
- Distoni
- Konuşma bozukluğu
- Kas krampı
- Piramidal veya serebellar semptomlar (nadiren)
(B) Nöropsikiyatrik özellikler
- Depresyon
- Apopleksi
- Demans, Wilson hastalığı ve Huntington hastalığında subkortikal demansa benzeyen çoğunlukla fronto-yürütücü tip
- Konsantrasyon açıkları
- Davranış değişiklikleri
(C) Diğer SSS özellikleri
- Bilinç kaybı
- Tetani
- Nöbetler
- Spastisite
- Konuşma bozukluğu
- Miyoklonus
- Koma
- Papilödem
- Kronik baş ağrısı
- Baş dönmesi
- İdrar aciliyeti veya inkontinans
- İktidarsızlık
- Şiddetli hipertansiyon
Bugüne kadar, diğer nörodejeneratif bozukluklarda olduğu gibi Fahr hastalığı için kesin bir tedavi mevcut değildir ve yönetim öncelikle semptomatik rahatlamaya odaklanmıştır.
(A) Semptomatik Yönetim
- Nöbetler için antileptik tedavi
- Baş ağrısı için ağrı kesiciler
- Üriner aciliyet veya inkontinans için antikolinerjik
- Depresyon, obsesif-kompulsif davranışlar ve kaygı için SSRI’lar
- Hareket bozuklukları için nöroleptikler
Hastanın prognozu değişkendir ve öngörülemez. Hastalığın başlangıç yaşı, başlangıç semptomları veya beyindeki kalsifikasyonların derecesi ile hastalığın ciddiyeti arasında bir ilişki yoktur. Penetrasyon yaşa bağlıdır ve 50 yaşına kadar %95 oranında görülür. Bu nedenle, asemptomatik bir hastalık taşıyıcısı, daha genç yaşta negatif bir BT taraması ile ortaya çıkabilir.
- Depresyon
- bunama
- Psikoz
- konuşma zorluğu
- Epilepsi
- kontraktürler
- Tekrarlayan düşmeler ve ortopedik sonuçlar
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560857/
- http://www.firattipdergisi.com/Fahr%20sendromu
