Plevral efüzyon, plevral boşluk olarak adlandırılan parietal ve visseral plevra arasında sıvı birikmesidir. Kendi kendine oluşabileceği gibi enfeksiyon, malignite veya inflamatuar durumlar gibi çevre parankimal hastalıkların bir sonucu da olabilir. Plevral efüzyon, pulmoner mortalite ve morbiditenin başlıca nedenlerinden biridir.
Tüm sağlıklı insanlarda, boşluğu kayganlaştıran ve solunum sırasında normal akciğer hareketlerini kolaylaştıran 5-15 ml arasında plevral sıvı bulunur. Her gün yaklaşık pariyetal plevradan günlük yaklaşık 700 ml sıvı bu aralığa salınır ve tekrar emilir. Bu hassas sıvı dengesi onkotik ve hidrostatik basınç ve lenfatik drenaj ile korunur; bu sistemlerden herhangi birindeki bozukluklar plevral sıvı birikmesine yol açabilir.
Plevral sıvının miktarının ve içeriğinin korunması; onkotik basınç, hidrostatik basınç ve lenfatik sistem tarafından sağlanır. Bu sistemleri ilgilendiren herhangi bir bozulma plevral efüzyona neden olur. Pulmoner hastalıkların mortalite ve morbiditesi ile ilişkili olabilecek çeşitli etiyolojik nedenlerin sonucu olarak karşımıza çıkabilir.
Plevral sıvı, Light kriterlerine göre transüda veya eksüda olarak sınıflandırılır. Plevral sıvı, kriterlerden en az birinin karşılanması durumunda eksüdatif efüzyon olarak kabul edilir. Bu ayrım için hastadan önce torasentez ile sıvı örneklemesi alınır. Sonra plevral sıvının içeriğine göre transüda ya da eksüda olarak sınıflandırılmasının ardından etiyolojik nedenlere yönelik inceleme sağlanmalıdır. Plevral sıvı örneklemesi torasentez işlemi yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
| Plevral sıvı protein/Serum protein>0,5 | Kriterlerden en az 1 ‘inin karşılanması durumunda Plevral efüzyon Eksüda olarak değerlendirilir. |
| Plevral sıvı LDH/Serum LDH >0,6 | |
| Plevral sıvı LDH > normal laboratuvar plazma LDH değerinin 2/3’ünden |
Transüda vasfında plevral efüzyonun en sık nedenleri;
- Kalp yetmezliği
- Nefrotik sendrom
- Karaciğer Sirozu
- Hipoalbüminemi
- Plevral boşluktaki hidrostatik ve onkotik basıncı değiştiren durumlar(periton diyalizi gibi)
Eksüda vasfında plevral efüzyonun en sık nedenleri
- Akciğer ve plevral enfeksiyonlar(pnömoni, tüberküloz, asbest gibi)
- Malignite
- Lupus, romatoid artrit gibi otoinmmün-inflamatuar hastalıklar
- Şilotoraks
- Hemotoraks
Transüda ya da eksüda olabilecek plevral efüzyon nedenleri
- Pulmoner emboli
- Pankreatit
- İlaç ilişkili efüzyon(Metotreksat, amiadaron, fenitoin, dasatinib)
- Radyoterapi
- Özofagus rüptürü
Plevral efüzyon diğer hastalıkların bşr komplikasyonu olarak oldukça sık karşılaştığımız bir durumdur. Plevral efüzyonun Amerikan verilerine göre yılda en az 1,5 milyon kişiyi etkilemektedir, fakat ülkemizde bu konuda güncel veri bulunmamaktadır. Plevral efüzyonun en sık nedenleri transüda kaynaklıysa konjestif kalp yetmezliği, eksüda kaynaklıysa pnömoni ve malignite olarak ön plana çıkmaktadır.
Plevral efüzyon varlığında hastalarda asemptomatiten ciddi nefes darlığına kadar değişebilen yelpazede bir klinik tablo karşımıza gelebilir. Kliniğin ortaya çıkmasında plevral efüzyonun miktarı, içeriği, ve ortaya çıkış süresi belirleyici özelliktedir.
Hastalarda dispne, ortopne, takipne, taşikardi, toraks duvarında plörotik göğüs ağrısı şikayetleri olabilir. Etiyolojik nedene bağlı olarak ateş, öksürük ya da diğer sistemik şikayetleri de ifade edebilirler.
Vital bulgularda vücut sıcaklığında artış, solunum sayısında artış, kalp hızında artış görülebilir. Hastanın oksijen satürasyonunda düşüklük görülebilir.
Fizik muayenede etkilenen bölgede toraks duvarında perküsyonla matite ve vokal fremikusta azalma fark edilir. Oskültasyonda solunum seslerinde azalma, kaba raller, plevral frotman gibi patolojik sesler duyulabilir. Diğer sistem muayeneleri etiyolojide yer alan faktörlere göre değişkenlik gösterebilir.
Anamnez ve fizik muayene ile plevral efüzyondan şüphelenilen olgularda tanı görüntüleme yöntemleri ile konulabilir. En temel görüntüleme yöntemi Akciğer grafisidir. Akciğer grafisinde kostofrenik sinüsün kaybolması en az 200ml plevral sıvı varlığına işarettir. Plevral efüzyon tanısı konulmasının ardından torasentez işlemi ile etiyolojik faktörler hakkında daha fazla bilgiye sahip olunabilir.
Toraks ultrasonu plevral efüzyonun tanısının konulmasında ve torasentez işlemi için uygun seviyenin belirlenmesinde kullanılabilir. Az miktarda plevral efüzyon varlığında B çizgilerinin sayısı artarak A çizgilerini siler. Plevral efüzyon arttığında sıvı hipoekoik olarak görülür.
Plevral efüzyonun tedavisi temelde etiyolojide yer alan hastalığın tedavisi ile ilişkilidir.
Tanısal ve teröpotik torasentez işlemi için göğüs cerrahisi ya da göğüs hastalıkları tarafından görüş alınması önerilir.
Göğüs tüpü ile drenaj eksüda vasıflı hastanın ventilasyonunu bozan durumlarda tercih edilebilecek bir yöntem olabilir. Torasentez tercih edilmesi durumunda tek seferde 1500cc’den fazla sıvı boşaltılmamasına dikkat edilmelidir.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513353/
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2974894
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448189/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448189/
