Travma hastalarının tedavisinde, yaralı hastalara en iyi bakımı sağlamak amacıyla titiz bir planlama ve tedavi kaynaklarının tahsis edilmesini gerektirmektedir. Her hasta için standart bir hızlı değerlendirme modeli, yaralı hastaların triyajında yardımcı olur ve hastaların bakım seviyeleriyle ilgili benzer tedavi kararlarının alınmasını sağlamak için farklı ortamlarda uygulanabilecek standart bir süreç sunar. Günümüzde birçok değerlendirme aracı mevcut olsa da, Travma Skoru (TS) başlangıçta bir yaralı hastanın yaralanma şiddetini doğru bir şekilde temsil etmek amacıyla geliştirilmiştir. TS, saha triyajında yardımcı olmak, bölgesel travma bakımının yüksek maliyetine katkıda bulunabilecek aşırı triyaj riskini azaltmak veya yaralı hastaları daha yüksek mortalite riski altına sokabilecek yetersiz triyajı önlemek için tasarlanmıştır. TS’nin bileşenleri arasında;
- Solunum hızı
- Sistolik kan basıncı
- Kapiller dolum süresi
- Glasgow Koma Skalası (GKS)
yer almaktadır. Araştırmacılar, TS’ye solunum hızı ve sistolik kan basıncının eklenmesinin, travma hastalarının triyajında uygunluk açısından doktorlar tarafından daha fazla kabul gördüğünü tespit etmişlerdir. TS’nin güvenilirliği, tekrarlanabilirliği ve etkinliği birden fazla çalışma ile doğrulanmıştır.
TS’nin uygulanması, doğru triyaj ve mortalite tahmininde faydalar sağlamıştır. Doğru triyaj, ağır yaralanan hastaların (Yaralanma Şiddet Skoru [ISS] ≥16 olanlar) bir travma merkezine taşınması ve tedavi edilmesi, hafif yaralı hastaların ise (ISS ≤15 olanlar) yakındaki bir hastaneye taşınması olarak tanımlanmıştır. TS, künt yaralanma yaşayan hastaların %66’sını doğru şekilde triyaj edebilmiş, aşırı triyaj oranı %8 ve yetersiz triyaj oranı %25,2 olarak belirlenmiştir; bu oranlar sırasıyla hafif yaralı hastaların travma merkezine, ağır yaralı hastaların ise en yakın hastaneye taşınmasıyla belirlenmiştir. Ancak, ayrıntılı analizler, hafif yaralanma sınıflamasının (ISS ≤14) daha düşük olduğu durumlarda aşırı triyaj oranlarının arttığını (%13,6) ancak aynı zamanda yetersiz triyaj oranlarının azaldığını (%16,7) ortaya koymuştur. Ayrıca, TS’nin yaralı hastalar arasında hayatta kalmayı doğru bir şekilde tahmin ettiği bulunmuştur. Orijinal TS’nin, hastaları doğru şekilde triyaj etme ve mortaliteyi tahmin etme konusundaki faydaları olmasına rağmen, orijinal TS ile ilgili puanlama zorluğu revize edilmesine neden olmuştur.
Birden fazla çalışmada, puanlama sistemi içinde kapiller dolum süresi ve solunumun dahil edilmesiyle ilgili bazı dezavantajlar bulmuştur. İlk müdahale ekipleri, karanlık ortamlarda veya gece vakti kapiller dolum süresi ve solunumu gözlemlemede zorluklar yaşamışlardır. Amerikan Cerrahlar Koleji Travma Komitesi tarafından koordine edilen bir başka grup, TS’nin kafa yaralanması şiddetini olduğundan düşük tahmin edebileceğini belirtmiştir. Bu faktörler, kapiller dolum süresi ve solunumu çıkaran Revize Travma Skalası’nın (RTS) formüle edilmesine yol açmıştır. Ayrıca, RTS’nin iki versiyonu oluşturulmuştur.
- T-RTS (Triaj RTS)
- RTSc
Biri özellikle triyaj için (T-RTS) ve diğeri ise sonuç değerlendirmeleri ve yaralanma şiddetini kontrol etmek için (RTS) geliştirilmiştir. Sağlayıcılar, RTS’yi triyaj için kullandıklarında ham değerleri, sonuç değerlendirmeleri için kullandıklarında ise kodlanmış değerleri ağırlıklı olarak kullanırlar.
Hastane öncesinde ve acil serviste triaj-RTS (T-RTS) kullanılır. Bu skorlama Glasgow Koma Skalasını (GKS), sistolik kan basıncını (SKB) ve solunum hızını (SS) içerir ve sahada değerlendirilmesi zor olan kapiller dolum ve respiratuar ekspansiyonu içermez. Her parametredeki değer 0-4 arasında puanlanır. Alan triyajı için kullanıldığında RTS, değerlerin her birinin bir araya toplanmasıyla belirlenir. Böylece, RTS 0-12 arasında puan alır ve kolayca hesaplanır. RTS puanı 11 veya daha düşük olan bir hastanın, belirlenmiş bir travma merkezinde tedavi edilmesi önerilir. T-RTS skorunun 11’in altında olması ölümcül yaralanmaların %97.2’sini tanımlar.
RTS’nin kullanımının faydalarını gösteren birçok çalışma mevcuttur. Araştırmacılar, RTS’nin uygulanmasından sonra teşhis ve inceleme hata oranında herhangi bir fark olmadığını, ancak formüle edilen tedavilerin uygunluğu konusunda istatistiksel olarak anlamlı bir iyileşme olduğunu bulmuşlardır. RTS’nin bir triyaj aracı olarak kullanılması, tedavi hatalarını 36 hastadan 21’inde (%58) 54 hastadan 14’üne (%26) düşürmüştür. Ayrıca, RTS’nin 7’nin üzerinde bir RTS’ye sahip hastalar için mortaliteyi etkin bir şekilde tahmin ettiği bulunmuştur. Ayrıca, RTS, kafa yaralanması olan hastalar arasında hayatta kalma oranlarını tahmin etmede, delici veya künt travması olan hastalara kıyasla daha kullanışlı bulunmuştur.
RTS kullanılarak geriyatrik travma mortalitesini tahmin ederken, önerilen kesme değeri 7.108 olup, duyarlılık %97 ve özgüllük %80 olarak belirlenmiştir. Geriyatrik mortaliteyi tahmin etmede ISS, Yeni Yaralanma Şiddet Skoru (NISS) ve Travma ve Yaralanma Şiddet Skoru (TRISS) arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. ROC’ye dayalı olarak yaşlı mortalitesini en iyi tahmin eden ölçüm aracı TRISS olmuştur, ancak RTS de aynı durumu tahmin etmek için uygun bir ölçüm aracı olarak kabul edilmiştir. RTS kullanılarak Helikopter Acil Sağlık Hizmetleri (HEMS) ile taşınan hastalar değerlendirildiğinde, bir HEMS görevi sırasında büyük bir komplikasyon riski taşıyan travma hastalarını tahmin etmek için optimal kesme puanı 11,5 olarak belirlenmiştir. Araştırmacılar, %84 duyarlılık ve %90,5 özgüllük oranı bildirerek, RTS’nin uygun bir değerlendirme aracı olarak kullanışlılığını doğrulamışlardır.
RTS’nin hesaplanmasında kullanılan parametreler ve puanlama şu şekildedir:
- Glasgow Koma Skalası (GKS):
- 13-15: 4 puan
- 9-12: 3 puan
- 6-8: 2 puan
- 4-5: 1 puan
- 3: 0 puan
- Sistolik Kan Basıncı (SKB):
- 89 mm Hg: 4 puan
- 76-89 mm Hg: 3 puan
- 50-75 mm Hg: 2 puan
- 1-49 mm Hg: 1 puan
- 0: 0 puan
- Solunum Sayısı (SS):
- 10-29: 4 puan
- 29: 3 puan
- 6-9: 2 puan
- 1-5: 1 puan
- 0: 0 puan
RTS’nin Hesaplanması:
RTS, her bir parametreden alınan puanların ağırlıklı olarak hesaplanmasıyla elde edilir. Ağırlık katsayıları şu şekildedir:
- GKS için ağırlık: 0.9368
- SKB için ağırlık: 0.7326
- SS için ağırlık: 0.2908
RTS Formülü:
RTS=(GKS×0.9368)+(SKB×0.7326)+(SS×0.2908)
RTS skoru 0 ile 7.8408 arasında bir değer alabilir ve daha düşük bir RTS skoru daha ciddi bir yaralanmayı ve daha kötü bir prognozu gösterir. Özellikle travma bakımında, RTS’nin hızlı bir şekilde hesaplanması ve hastanın aciliyetine göre müdahale edilmesi için önemlidir.
RTS < 4 eşiği travma merkezinde değerlendirilmesi önerilmiştir. Revize travma skoru (RTS) ile klinik ters korele olup, skor düştükçe klinik durumun daha kötü olduğu gösterir. İlgili skorlama, hasta triajında da kullanılabilmektedir.
Daha yüksek bir RTS, daha iyi bir hayatta kalma şansı ile ilişkilidir. Ama bu değerin hesaplanması çok karmaşıktır ve bu da sahadaki kullanışlılığını sınırlar.
- https://www.acilcalisanlari.com/travma-skor-sistemleri.html
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556036/
