Oral antikoagülanlar, kan pıhtılaşmasını azaltarak tromboz ve emboli gibi komplikasyonların önlenmesinde kullanılır. Bu ilaçlar, venöz tromboembolizm (VTE), atriyal fibrilasyon (AF), mekanik kalp kapakçığı veya kardiyak trombüs riskini azaltmak için yaygın olarak reçete edilir. Oral antikoagülanlar iki ana gruba ayrılır:
Klasik Oral Antikoagülanlar (K Vitamini Antagonistleri)
Kumadin (Coumadin®):
En sık kullanılan K vitamini antagonistidir.
- Mekanizma: Karaciğerde K vitamini bağımlı pıhtılaşma faktörlerinin (Faktör II, VII, IX ve X) sentezini inhibe eder.
- Takip: INR (Uluslararası Normalleştirilmiş Oran) ile izlenir. Hedef INR değeri genellikle 2-3 arasında tutulur.
- Etkileşimler: Gıda (örneğin yeşil yapraklı sebzeler), alkol ve birçok ilaç (örneğin aspirin) ile etkileşime girebilir.
- Antidot: K vitamini (fitomenadion) veya taze donmuş plazma (FFP).
Yeni Nesil Oral Antikoagülanlar (NOAC/DOAC)
- Yeni oral antikoagülanlar, daha öngörülebilir farmakokinetik özelliklere sahiptir ve rutin INR takibi gerektirmez.
Direkt Trombin İnhibitörü
Dabigatran (Pradaxa®):
- Mekanizma: Trombinin doğrudan inhibisyonu yoluyla etki eder.
- Kullanım: Atriyal fibrilasyon ve VTE profilaksisi.
- Antidot: İdarucizumab (Praxbind).
- Direkt Faktör Xa İnhibitörleri
Rivaroksaban (Xarelto®):
- Mekanizma: Faktör Xa’yı inhibe ederek trombin oluşumunu azaltırlar.
- Kullanım: Atriyal fibrilasyon, VTE profilaksisi, derin ven trombozu (DVT) ve pulmoner emboli (PE) tedavisi.
- Antidot: Andeksanet alfa (Andexxa) veya protrombin kompleks konsantresi (PCC).
Apiksaban (Eliquis®)
- Mekanizma: Faktör Xa’yı inhibe ederek trombin oluşumunu azaltırlar.
- Kullanım: Atriyal fibrilasyon, VTE profilaksisi, derin ven trombozu (DVT) ve pulmoner emboli (PE) tedavisi.
- Antidot: Andeksanet alfa (Andexxa) veya protrombin kompleks konsantresi (PCC).
Edoksaban (Lixiana®)
- Mekanizma: Faktör Xa’yı inhibe ederek trombin oluşumunu azaltırlar.
- Kullanım: Atriyal fibrilasyon, VTE profilaksisi, derin ven trombozu (DVT) ve pulmoner emboli (PE) tedavisi.
- Antidot: Andeksanet alfa (Andexxa) veya protrombin kompleks konsantresi (PCC).
- Atriyal fibrilasyon (non-valvüler)
- Venöz tromboemboli (DVT/PE)
- Mekanik kalp kapakçıkları (varfarin tercih edilir)
- Kardiyomiyopati veya kalp yetmezliği olan hastalarda trombüs riski
- Kanama: Tüm antikoagülanların en yaygın ve ciddi yan etkisidir. Gastrointestinal kanama, intrakraniyal kanama riski yüksektir.
- Deri nekrozu: Özellikle varfarin kullanımında nadir görülen bir komplikasyon.
- Hematüri veya epistaksis: Daha hafif kanama belirtileri olabilir.
- Aktif kanama veya kanama riski yüksek hastalar
- Gebelik (özellikle varfarin teratojeniktir, ancak yüksek riskli kapakçık hastalığında kullanılabilir)
- Ciddi böbrek veya karaciğer yetmezliği (NOAC’lar doz ayarlaması gerektirebilir)
Yeni Oral Antikoagülan İlaç Kullanımı Bilgilendirilmesi
Yeni nesil oral antikoagülan ilaçlar arasında üç farklı seçenek bulunmaktadır ve değişik formlarda reçetelenebilir. Aşağıda size reçete edilmiş olan ilaçları ve dozlarını gösteren tablo yer almaktadır: Tablo 1: Yeni Oral Antikoagülanlar ve Dozları İYeni Oral Antikoagülanlar ve Dozları: Dabigatran (Pradaksa) kapsül formunda olup, doz seçenekleri 75 mg, 110 mg ve 150 mg’dır. Rivaroksaban (Xarelto) tablet formunda olup, doz seçenekleri 10 mg, 15 mg ve 20 mg’dır. Apiksaban (Eliquis) tablet formunda olup, doz seçenekleri 2,5 mg ve 5 mg’dır. Bu üç ilaç birbirinden farklı etki mekanizmalarına ve kullanım özelliklerine sahiptir. Hekiminiz, sizin ihtiyaçlarınıza en uygun olan ilaç ve dozu belirleyerek yalnızca “birini” reçete edecektir.
Yeni oral antikoagülan ilaçlar (YOAK) ya da sabit dozlu oral antikoagülan ilaçlar, ağızdan kullanılan ve kanın pıhtılaşma süresini uzatarak pıhtı oluşumu riskini azaltmayı hedefleyen yeni grup kan sulandırıcılardır. Kan dolaşımında oluşan pıhtılar inme, felç, bacaklarda veya akciğerlerde tıkanıklık gibi ciddi ve ölümcül durumlara neden olabilirler. YOAK grubu ilaçlar, aşağıdaki hastalıklardan birinin varlığında reçetelenir: Atriyal Fibrilasyon (AF): Atriyal fibrilasyon, kalp ritmindeki düzensizlik nedeniyle kalpte pıhtı oluşumuna ve bu pıhtıların beyin ya da diğer organlara ulaşarak felç veya inme gibi ciddi sonuçlara yol açabilecek bir hastalıktır. YOAK grubu ilaçlar, pıhtı oluşum riskini azaltmayı hedefler. Kalça veya Diz Protez Cerrahisi: Hareketsiz kalmak, kanın daha kolay pıhtılaşmasına neden olabilir. Özellikle ortopedi cerrahisi geçiren hastaların, tekrar normal hareketli yaşamlarına dönene kadar kan sulandırıcı kullanmaları gereklidir. Derin Ven Trombozu (DVT): Genellikle bacak damarlarında görülen bir durumdur ve pıhtı oluşumuyla karakterizedir. Pulmoner Emboli (PE) ya da Akciğer Embolisi: Vücuttaki bir pıhtının akciğerlere ulaşarak akciğer damarlarını tıkamasıdır. Bu durum ciddi solunum sorunlarına ve hayati tehlikelere yol açabilir.
Hekiminizin reçetesini kontrol edin. İlacınızı her gün aynı saatte almaya özen gösterin. Günde bir kez reçete edildiyse, sabah ya da akşam, hangi saatte almanız kolay olacaksa o saatte alın. Günde iki kez reçete edildiyse, 12 saat ara vererek almaya özen gösterin. Aşağıdaki tabloda ilaçlar ve reçetelenme kuralları belirtilmiştir. Hekiminizin reçetesine bakarak size önerilen kullanımı belirleyin: Yeni Oral Antikoagülanlar ve Kullanım Önerileri: Dabigatran (Pradaksa) günde 1 veya 2 kez kullanılır. Rivaroksaban (Xarelto) günde 1 kez kullanılır. Apiksaban (Eliquis) günde 2 kez kullanılır.
Dabigatran (Pradaksa) Atriyal Fibrilasyon: Günde iki kez. Aç ya da tok alabilirsiniz. İlacı kırmayınız. Bütün halde ve bol su ile yutunuz. Haftalık ilaç kutularına koymak amacıyla mevcut paketinden çıkartmayınız, paketli olarak saklayınız. Kalça ya da Diz Protez Cerrahisi: Günde bir kez. Apiksaban (Eliquis) Atriyal Fibrilasyon: Günde iki kez. Aç ya da tok alabilirsiniz. Kalça ya da Diz Protez Cerrahisi: Günde iki kez. Rivaroksaban (Xarelto) Atriyal Fibrilasyon: Günde bir kez. Aç ya da tok alabilirsiniz. Kalça ya da Diz Protez Cerrahisi: Günde bir kez. Tromboz Tedavisi: İlk 3 hafta boyunca günde iki kez, takip eden süreçte günde bir kez.
Varfarinin (Coumadin®) aksine, yeni oral antikoagülan (YOAK) kullanımı sırasında uluslararası düzeltme oranı (INR) takibi yapılmaz. Ancak, belirli aralıklarla böbrek fonksiyonlarınızın izlenmesi gereklidir. YOAK tedavisine başlamadan önce ve tedavi sırasında: En az yılda bir kez, eğer 75 yaş üzerindeyseniz veya böbrek hastalığınız varsa daha sık olarak böbrek fonksiyonlarınızın takibi yapılmalıdır. Susuz kaldığınızda veya böbreklerinizde yeni bir hastalık geliştiğinde, böbrek fonksiyonlarınız daha sık kontrol edilmelidir.
Doz atlama yapmayınız. Unuttuğunuz takdirde çift doz almayınız. Eğer YOAK ilacınızı günde bir kez alıyorsanız ve doz almayı unuttuysanız: Unutmanızın üzerinden 12 saatten kısa süre geçtiyse, ilacınızı hemen alınız. Unutmanızın üzerinden 12 saatten uzun süre geçtiyse, hemen almayınız. Bir sonraki planlanan doz zamanınızı bekleyiniz ve çift doz almayınız. Eğer YOAK ilacınızı günde iki kez alıyorsanız ve tek dozunu unuttuysanız: Unutmanızın üzerinden 6 saatten kısa süre geçtiyse, ilacınızı hemen alınız. Unutmanızın üzerinden 6 saatten uzun süre geçtiyse, hemen almayınız. Bir sonraki planlanan doz zamanınızı bekleyiniz ve çift doz almayınız. Birden fazla dozu atlarsanız, mutlaka hekiminize başvurunuz.
Size YOAK reçetelendiğinde, almakta olduğunuz diğer ilaçları hekiminize mutlaka belirtiniz. Bu, vitaminler ve destek tedaviler de dahil olmak üzere tüm ilaçlar için geçerlidir. YOAK kullanırken, başka bir hekime başvurduğunuzda ve size yeni bir ilaç reçete edilecekse, kendisine YOAK kullandığınızı mutlaka bildiriniz. Bu bilgi, ilaç etkileşimlerinden kaçınmak ve güvenli bir tedavi sağlamak açısından büyük önem taşır.
Alkol kullanımı, yeni oral antikoagülanlar (YOAK) ile etkileşime girebilir ve kanama riskini artırabilir. Bu nedenle, YOAK kullanırken alkol tüketiminden kaçınmanız veya alkol alımını sınırlamanız önerilir. Alkol tüketimi kan pıhtılaşmasını etkileyebilir ve ilacın etkisini artırarak istenmeyen yan etkilere yol açabilir.
Kanama durumunda, en yakın acil servise başvurmanız ve YOAK kullanmakta olduğunuzu belirtmeniz gereklidir. Tüm kan sulandırıcı ilaçlarda olduğu gibi, kanama riski yeni oral antikoagülan (YOAK) ilaçların en önemli istenmeyen etkilerinden biridir. Ancak, bu grup ilaçların antidotu (panzehiri) genellikle bulunmamaktadır. Bu nedenle, kanama riskini azaltmak için hekiminizin önerdiği disiplinde ilacınızı kullanmanız çok önemlidir.
Kanama durumunda ne yapmanız gerektiğini bilmek. Diğer hekimlere ve diş hekimlerine YOAK kullandığınızı belirtmek. Ciddi yaralanmalara yol açabilecek spor ve aktivitelerden kaçınmak. Kanama halinde başvurulan hekim ve merkeze YOAK kullandığınızı belirtmek, tedavi sürecini kolaylaştıracaktır.
Uzun süren burun kanaması, diş eti kanaması veya uzamış adet kanaması. Travma olmadan büyük morluklar oluşması. Kırmızı ya da kahverengi idrar. Kırmızı ya da siyah (katran renginde) dışkı. Öksürük ile kan gelmesi. Kusma ile kan gelmesi (kahve telvesi görünümünde olabilir). Şiddetli baş ağrısı, denge kaybı veya bilinç değişiklikleri. Bu bulgulardan herhangi birini fark ederseniz, vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önemlidir.
YOAK kullanırken, kanama riskinin normalden daha fazla olabileceğini bilmelisiniz. Bu nedenle, aşağıdaki önerilere dikkat etmek önemlidir: Basit diş müdahaleleri (diş çekimi, dolgu gibi) veya basit deri cerrahisi (deri biyopsisi, küçük kesiler) planlandığında, genellikle YOAK ilacınızı kesmeniz gerekmez. Daha karmaşık girişimsel işlemler (örneğin, endoskopi, kolonoskopi) planlanıyorsa, YOAK ilacınızı reçeteleyen hekiminize danışmalı ve yazılı önerilerini almalısınız. YOAK ilacınızı, hekiminizin bilgisi olmadan kendi başınıza asla kesmeyiniz. Girişimsel işlemler, hekiminiz ve YOAK ilacınızı reçeteleyen doktorunuzun iş birliği ile gerekli önlemler alınarak güvenli bir şekilde gerçekleştirilebilir. Acil cerrahi müdahale gerektiğinde, cerrahınıza YOAK kullanmakta olduğunuzu mutlaka belirtiniz. Bu bilgi, cerrahın kanama riskini yönetmesine ve uygun tedbirleri almasına yardımcı olacaktır.
İstenmeyen Etkiler/Yan Etkiler Yeni oral antikoagülan (YOAK) ilaçlar bazı yan etkilere yol açabilir. Aşağıdaki belirtiler görülürse, derhal en yakın acil servise başvurunuz veya YOAK ilacınızı reçeteleyen hekiminizle iletişime geçiniz: Alerji Bulguları: Kaşıntı, kızarıklık, döküntü veya nefes almakta güçlük. Sarılık Belirtileri: Deride sararma veya göz aklarında sararma. Kanama: Uzun süren burun kanaması, diş eti kanaması, idrarda veya dışkıda kan, cilt altında geniş morluklar. Özel Durumlar ve Uyarılar: Şiddetli baş ağrısı, bilinç değişiklikleri, şiddetli karın ağrısı veya açıklanamayan şiddetli ağrılar. Bu belirtiler, ilacın ciddi yan etkilerine işaret edebilir ve acil tıbbi müdahale gerektirebilir.
Aşağıdaki durumlar söz konusu olduğunda, YOAK ilaçları sizin için uygun olmayabilir. Bu nedenle bu bilgileri mutlaka hekiminize iletiniz: Kontrolsüz Yüksek Tansiyon, Karaciğer veya Böbrek Hastalığı. Yapay Kalp Kapağı Protezi (özellikle metal kapakçıklar). Yeni geçirilmiş cerrahi operasyonlar (özellikle beyin, omurilik veya göz ameliyatları). Tekrarlayan ya da yeni kanama öyküsü (mide ülseri gibi kanama riskini artıran durumlar). Bu koşullarda, YOAK kullanımı sizin için risk oluşturabilir ve hekiminiz alternatif tedavi seçeneklerini değerlendirebilir.
Yeni oral antikoagülan (YOAK) grubu ilaçların kullanımı, gebelik veya emzirme döneminde önerilmez. Bu ilaçlar, fetüs üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir ve anne sütüne geçebilir. Eğer gebelik planlıyorsanız veya hamile kalmayı düşünüyorsanız, bu durumu mutlaka hekiminize bildirmeniz gereklidir. Hekiminiz, gebelik süresince kullanımı güvenli olan alternatif tedavi seçeneklerini değerlendirebilir.
İlaçları alana kadar mevcut paketlerinin içinde tutunuz. Tabletler ve kapsüller, orijinal paketlerinden çıkarılarak haftalık ilaç kutularına aktarılmamalıdır. İlaçlar, oda sıcaklığında ve kuru bir ortamda saklanmalıdır. İlaçları banyoda, lavabo gibi neme yakın bölgelerde saklamayınız. Cam önü veya araba gibi doğrudan güneş ışığına maruz kalabilecek yerlerde bulundurmayınız. İlaçları, çocukların ulaşamayacağı güvenli bir yerde muhafaza ediniz.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560651/
- https://www.thd.org.tr/thd_halk/?sayfa=antikoagulan
