Lokal anesteziklerin etki mekanizması, özellikle sodyum kanallarının blokajı ile ilgilidir. Bu mekanizma, sinir hücrelerinin aksiyon potansiyeli üretmesini engelleyerek ağrı iletisini durdurur.
Lokal anestezikler duyusal ve motor sinir iletimini bloke ederler ve bilinç kaybı oluşturmadan geçici bir duyu kaybı sağlarlar. Diğer genel anesteziklereden farklı olarak SSS depresyonu oluşturmazlar. Aksiyon potansiyelinin yükselme hızını ve depolarizasyon hızını azaltarak sinir uyarılarının yayılmasını yavaşlatırlar.
Lokal anestezikler, yapılarına ve etki sürelerine göre farklı şekilde sınıflandırılabilir. İki ana sınıflandırma kriteri şunlardır:
1. Kimyasal Yapıya Göre Sınıflandırma
Lokal anestezikler, kimyasal yapılarına göre iki ana grupta sınıflandırılır:
Amid Grubu Lokal Anestezikler: Bu grup, amid bağları içerir ve karaciğerde metabolize edilir. Daha stabil ve uzun süre etkili olurlar.
- Lidokain
- Bupivakain
- Ropivakain
- Mepivakain
- Prilokain
- Levobupivakain
Ester Grubu Lokal Anestezikler: Bu grup, ester bağları içerir ve genellikle plazma esterazları tarafından metabolize edilir. Esters grubu anestezikler, amid grubuna göre daha kısa süre etki eder ve daha fazla alerjik reaksiyon görülebilir.
- Prokain
- Kokain
- Tetrakain
- Benzokain
- Kloroform
2. Etki Süresine Göre Sınıflandırma
Lokal anestezikler, etki sürelerine göre de üç gruba ayrılabilir:
Kısa Süreli Etki Gösteren Lokal Anestezikler: Bu anestezikler, hızla etki ederler ancak etkileri kısa sürer. Genellikle düşük potansiyellere sahip ve hızlı metabolize olurlar.
- Prokain
- Kokain
- Klorprokain
Orta Süreli Etki Gösteren Lokal Anestezikler: Bu anestezikler orta derecede etki süresine sahip olup, hem kısa hem de uzun süreli etki gerektiren prosedürlerde kullanılır.
- Lidokain
- Mepivakain
- Prilokain
- Artikain
Uzun Süreli Etki Gösteren Lokal Anestezikler: Bu grup anestezikler daha uzun süreli etki gösterir ve cerrahi işlemlerde daha fazla kullanılır. Etkileri daha güçlüdür ve daha yavaş metabolize olurlar.
- Bupivakain
- Tetrakain
- Ropivakain
- Levobupivakain
3 Çift Kategorili Anestezikler
Bazı lokal anestezikler, hem amid hem de ester yapılarına sahip bileşikler içererek her iki sınıfın özelliklerine sahip olabilir.
- Karbokain
Bu sınıflandırmalar, klinik uygulamalarda hangi lokal anesteziğin kullanılacağını belirlerken çok önemli rol oynar. Etki süresi, anesteziklerin etkililiğini, güvenliğini ve komplikasyonları etkileyebilir.
İşte lokal anesteziklerin etki mekanizmasının detayları:
- Sodyum Kanallarının Blokajı:
Lokal anestezikler, sinir hücrelerinin membranındaki sodyum kanallarına bağlanarak bu kanalların açılmasını engeller. Bu, aksiyon potansiyelinin oluşmasını engeller, çünkü aksiyon potansiyelinin oluşumu için hücre içine sodyum iyonlarının girmesi gereklidir. Sodyum kanallarının blokajı, sinir hücresinde depolarizasyonun engellenmesine ve ağrı sinyallerinin beyne iletilmesinin durmasına yol açar. - Kanalların İnhibisyonu:
Lokal anestezikler, özellikle voltage-gated (gerilimle açılan) sodyum kanallarına bağlanarak bu kanalların aktifleşmesini ve hücre içine sodyum girişini inhibe eder. Bu, hücrenin aksiyon potansiyeli üretme yeteneğini engeller ve ağrı duyusunun sinirler aracılığıyla beyne iletilmesini engeller. - Zaman Bağımlı Blokaj:
Lokal anestezikler, gerilimle açılan sodyum kanallarına bağlanır ve bu bağlanma süresi genellikle zamanla artar. Yani, daha uzun süreli sinyal iletimi sırasında lokal anesteziklerin etkisi daha belirgin hale gelir. Bu, özellikle uzun etkili anesteziklerde (örneğin, bupivakain) daha güçlü bir blokaj sağlar. - Selektif Etki:
Lokal anestezikler, sinir liflerinin özelliklerine göre farklılık gösterir. İnce ve myelinli (hızlı iletim) sinir lifleri daha hassas olup, bu lifler daha düşük konsantrasyonlarda bile etkilenebilir. Bu nedenle, ağrı iletimi genellikle motor ve duyu sinirlerinden önce engellenir. - Reversibilite (Geri dönüşlülük):
Lokal anesteziklerin etkisi, sinir hücresine girdiğinde genellikle geri dönüşümlüdür. Anestezik maddeler sinir dokusundan uzaklaştığında veya metabolize edildiğinde, blokaj sona erer ve sinir fonksiyonları normale döner.
Lokal Anesteziklerin Piyasadaki Farmasötik Formları:
Lokal anesteziklerin piyasada bulunan farmasötik formları çeşitli kullanım alanlarına ve uygulama yöntemlerine göre farklılık gösterir. Bu formlar arasında:
- Solüsyonlar: Ampul ve flakonlar halinde değişik konsantrasyonlarda bulunur. Örneğin, lidokainin %2’lik solüsyonu (20 mg/ml) 2 ml’lik ve 5 ml’lik ampüller şeklinde sunulur, bunlar sırasıyla 40 mg ve 100 mg lidokain içerir. Lidokainin %10’luk solüsyonu ise (100 mg/ml) 5 ml’lik ampüllerle satılır ve her bir ampul 500 mg lidokain ihtiva eder. Ayrıca, %10’luk form aerosol şeklinde de bulunur ve her püskürtme ile 10 mg lidokain uygulanır.
- Pomad, Krem, Jel: Lokal anestezikler, topikal uygulamalar için pomad, krem veya jel formunda da sunulabilir.
- Lipozomal Kapsüller: Bu form, daha kontrollü salınım ve etkili lokal anestezi sağlar.
- Tablet ve Fitil: Oral kullanım ve rektal uygulama için tablet ve fitil şeklinde de piyasada yer alır.
- Sprey: Aerosol formu sayesinde hızlı ve pratik kullanım sağlar, özellikle cilt yüzeyine uygulanmak üzere tasarlanmıştır.
Örneğin, bupivakainin %0.5’lik ampüllerinde her bir ampulde 5 mg anestezik bulunur. Prilokainin ise %2’lik preparatları mevcuttur ve her bir doz 20 mg lokal anestezik içerir. Bu çeşitlilik, lokal anesteziklerin farklı uygulama yolları ve hastalık durumlarına göre geniş bir kullanım alanı sunar.
- https://www.cocukuroloji.net/page/u/cocuklarda-lokal-anestezikler
