Pandemi dünyada birden fazla ülkede veya kıtada, çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara verilen genel isimdir. Yaklaşık 13 aydır Covid-19 pandemisi nedeniyle 1.5 milyondan fazla insan hayatını kaybetti. Görüldüğü gibi bugüne kadar COVİD-19’a karşı uygulanan önlemler ve tedaviler yetersiz kalmıştır. Durum gösteriyor ki pandeminin ortadan kalkması için ya virüs mutasyona uğrayacak ya da etkin bir aşı geliştirilecek. Son bir olasılık da toplumun yüzde 60’dan fazlasının hastalığı geçirmiş olması gerekiyor ki bu da çok daha fazla kayıp olacağı anlamı taşıyor ve kimse bu olasılığın gerçekleşmesini konuşmak istemiyor. Virüslerle bulaşan diğer hastalıklarda olduğu gibi Covid-19 için de aşılanma korunmanın en temel ikinci yoludur. Aşı için çok sayıda çalışma mevcuttur ve bunlardan bir kısmı kullanım için onay almıştır. Ne mutlu ki bugün artık aşıların yavaş yavaş piyasaya çıkabildiği bir döneme ulaşmış bulunmaktayız. Bir çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de bugün itibarıyla yaklaşık 1 milyon vatandaşımızın aşılandığı bildirilmiştir.
Bir çok ülkede Covid 19 aşı formlarının hızlı bir şekilde üretilip yeterli sayıda faz çalışmaları yapılmadan kullanıma geçirilmesi aşının güvenilirliği ve yan etkileri açısından tartışma konusu yaratmıştır. Ülkemizde de bu konuda toplumsal bir spekülasyon mevcuttur.
Daha önceki yazımızda ülkemizde yapılan CoronaVac (Sinovac) aşısının diğer aşılarda olduğu gibi en çok görülen yan etkisinin, yapıldığı bölgede kızarıklık, şişme, ateş, halsizlik olduğunu bildirilmiştik. Daha fazla bilimsel çalışmaların ve istatiksel bilgilerin olduğu ve daha fazla yan etkisi görünen Pfizer/Biontech aşısı (mRNA COVID-19) için anafilaksi yan etkisi olabileceği bildirilmiştir. Ancak Sağlık Bakanlığı tarafından CoronaVac için şu ana kadar anafilaksi hiç bildirilmemiştir.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, 6 Ocak’ta Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanan ilk 1,9 milyon doz Biontech/Pfizer COVID-19 aşısından 21’inde ciddi alerjik reaksiyon vakası (anafilaksi) görüldüğünü, hepsinin iyileştiğini bildirmektedir. Şu ana kadar görülen ciddi alerjik reaksiyon oranının 1 milyon aşı dozu başına 11.1 vaka olduğu bildirmektedir. Ciddi alerjik reaksiyonların %71‘i ilk 15 dakika içinde gözlenmiştir. 21 olgunun 17’sinde (%81) alerjik reaksiyon öyküsü tanımlanmıştır. Oluşabilecek anafilaksi vakası için acil yaklaşımımız çok önemlidir. Aşağıdaki akıl kartımızda sizlere anafilaksi algoritmasını sunuyoruz.
Anafilaksi, ani başlayan ve ölüme yol açabilen ciddi sistemik bir hipersensitivite reaksiyonudur. Anafilaksi klinik bir acildir ama tedavi edilebilir bir allerjik reaksiyondur. Deride kaşıntı kızarma, kabarma, nefes darlığı, boğazda şişme, baygınlık hissi gibi belirtileri vardır. Acilen müdahale edilmesi gereken bir durumdur. Bu nedenle aşının acil müdahale imkânı olan sağlık kuruluşunda yapılması gerekir. Alerji öyküsü olan bireylerin aşı uygulandıktan sonra 30 dakika gözlem altında tutulması önerilmektedir.
Aşının içindeki polietilenglycol (PEG), alerjiye neden olduğu düşünülen madde olduğundan, bu maddeye karşı alerjisi olanların bu tür aşıyı yaptırmaması önerilir. İlk aşıyı yaptırdıktan sonra anafilaksi gelişen kişiye, ikinci aşı yapılmamalıdır. Genel olarak özellikle daha önce herhangi bir aşıyla şiddetli alerjik reaksiyon geçiren, laksatif ilaçlara, depo kortikosteroidlere, antiasit mide ilaçlarına alerjisi olanların bu aşıları olmamaları önerilir.
Gıdalara, tek ilaca (çoklu ilaç allerjisi hariç), böceklere karşı alerjisi olan kişilerin mRNA COVID-19 aşılarına alerjik reaksiyon gösterme olasılığı genel halktan daha fazla değildir.
Hangi tip korona aşısı olursa olsun daha önce herhangi bir aşı ile alerjik reaksiyon geçiren, besin ya da ilaçlarla ciddi alerjik reaksiyon geçiren kişilerin aşı uygulanmadan önce bu durumu mutlaka sağlık görevlisine bildirmesi gerekir.
Anafilaksi çok nadir bir risktir. COVID-19 hastalığının ölümle sonuçlanabileceği göz önüne alındığında, COVID-19 aşısının faydaları risklerden ağır basmaktadır. Bu yüzden bütün sağlık çalışanlarımıza ve halkımıza aşı olmalarını öneriyoruz…
- www.cdc.gov/mmwr/volumes/70/wr/mm7002e1.htm
- www.covid19asi.saglik.gov.tr/
- www.acilcalisanlari.com/anafilaksi-akil-karti.html
