Toraks BT, acil serviste travmaya bağlı ya da travma dışı nedenlerle gelişen nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi şikayetlerin ayırıcı tanılarının değerlendirilmesinde en uygun görüntüleme yöntemidir. Toraks boşluğunda yer alan akciğerler, plevra, kalp, ana vasküler yapılar (aort, pulmoner arter ve vena cava), kemik yapı ve yumuşak doku özelliğindeki diğer yapılar toraks BT ile değerlendirilir.
Toraks BT değerlendirilirken;
- Görüntüleme sıklıkla transvers kesitlerde incelenir. Anatomik landmarkerlar göz önünde tutularak kesitler incelenmelidir.
- İnceleme yaparken her kesitte her organın değerlendirilmesi ya da hedef organ değerlendirmesi planlanmalıdır. Acil servis için daha uygun olanı hedef organ değerlendirmesi olabilir (Belirlenen organın tüm kesitlerde incelemesi bittikten sonra diğer yapılara geçmek).
- Görüntüler incelenirken en az iki farklı pencere kullanılmalı bu sayede düşük HU değerindeki akciğer parankimininin değerlendirilmesi kolaylaşacaktır.
- Tomografi değerlendirmesi için organ ya da yapıları içeren checklist oluşturmak ilk aşamada önemli yapıları atlamamak için faydalı olacaktır.
- Akciğerin dansitesi havadan daha yüksektir (içinde kan ve doku içermesi nedeniyle akciğerin normal dansitesi kişiden kişiye değişmekle birlikte -500 ila -900 HU arasında değişir.
Mediasten Penceresi:
- Mediasten penceresinde parankim alanları damar yapıları hariç tamamen siyah olmalıdır. Parankimde görülen lezyon var mı? (kalsifik, yumuşak doku dansitesi vb.)
- Tiroid bezi, timüs loju, ana vasküler yapılar, kalp, özefagus, trakea, ana bronşlar, hiluslar, lenf bezleri tek tek incelenmelidir.
- Kemik yapılar ve komşuluğundaki yumuşak dokular (vertebra, kosta, aksilla, supraklavikuler bölge vb.)
- Mevcut lezyon varlığında dansitesi, boyutu, lokalizasyonu, komşu yapılarla ilişkisi değerlendirilir.
Parankim Penceresi:
Trakea ve ana bronşlar ve segmentalsubsegmental bronşlar tek tek incelenir.
• Her iki akciğerin havalanması- vaskülaritesi, fissurler
• Mevcut lezyon var ise mediasten penceresindeki görünümüne bakılmalıdır. Nodül kalsifik mi değil mi?
• Parankim içi lezyon düşük dansiteli ise (hava ve yağ içeriği ya da buzlu cam şeklinde) mediasten penceresinde genelde görülmez.
Kemik Penceresi:
Bu pencere ile tüm kemik yapılar yeniden değerlendirilir.
• Kalsifikasyonlar, kırık, metastaz, kitlenin kemiğe uzanımı gibi faktörler değerlendirilir.
• Bazen kontrast madde kalsifikasyon gibi bazen de tersi bizi yanıltabilir. Kemik penceresinde bakmak bu yanılgıları azaltır.
Toraks BT görüntülerinde acil serviste değerlendirilmesi gereken bazı önemli tanılar şunlardır:
Pulmoner Hastalıklar
Parankimal Dansite Artışı Yapanlar
- Buzlu cam ve konsolidasyon
- Nodül ve kitleler
- Atelektazi
- Vasküler lezyonlar
- Retiküler ve retikülonodüler görünüm yapan lezyonlar
- Yüksek dansiteli lezyonlar (kalsifikasyon, iyod birikimi vb)
- Hiler, mediastinal veya göğüs duvarı lezyonlarının akciğere uzanımı…
Buzlu Cam- Konsalidasyon
Akciğer parankim dansitesinde artış olan bölgelerde dansitenin altındaki damar ve bronş duvarları seçilebiliyorsa buzlu cam görünümününden, seçilemiyorsa konsolidasyondan söz edilir. Akciğer parankimine buzlu bir camın arkasından bakılıyormuş gibi görüntüde bulanıklaşma söz konusudur.
Parankimal Dansite Azalışı Yapanlar
Dansite azalması olması için:
- Havanın aşırı artışı
veya - Yumuşak dokuların azalması (damar çapı, kan akımı, doku kaybı vb.) gereklidir.
Pnömoni
Tanısı standart akciğer grafisinde infiltrasyon görünümü ile konulur fakat daha önce geçirilen akciğer hastalıkları, parankimin özel hastalıkları ve yorumlayan klinisyenin deneyimi infiltrasyonun yanlış yorumlanmasına sebep olabilir. Toraks BT görüntülemesi bu konuda tanının daha iyi belirlenmesine kullanılabilir.
- Pnömoninin karakteristik BT bulgusu periferik retiküler opasiteler, hava bronkogramları içeren opasiteler ve bal peteği görünümüdür.
- Fakat buzlu cam opasiteleri, traksiyon bronşiektazisi ile retiküler opasite görünümü, periferik yama tarzı ve peribronkovasküler konsolidasyon, sentrilobüler nodüller ve öğütülmüş cam opasiteleri gibi akciğer parankimine ait birçok patolojik bulgu farklı tarzda pnömonilerin göstergesi olabilir, klinik ile korelasyon sağlanarak tanıya gidilmelidir.
Aort Hastalıkları (Aort Diseksiyonu ve Anevrizması)
Aortun acil durumları aort anevrizması, mural trombüs ve aort diseksiyonu gibi aort duvarının yapısının bozulmasıyla karakterize hastalıklardır. Aortik acil durumları ölümcül seyirlidir hızlı tanınması ve tedavi edilmesi gerekir.
Aort hastalıklarının görüntülemesi için en iyi yöntem BT anjio görüntülemesidir. Arteryal fazda en iyi görüntüleme sağlanır ve tanı için altın standart yöntemdir.
- Aort anevrizması Aort damar duvarının elastik yapısının bozulmasına bağlı genişlemesidir. BT ile tanısı çıkan aorta, arkus aorta ve inen aortada aort çapının 35mm’den daha büyük olmasıyla konulur.
- Mural Trombüs damar duvarı yapısında bozulmaya bağlı damar içinde pıhtılaşma kaskatının başlamasıdır. Damar içinde kontrastlanmayan alan görülmesi ile tanısı konulur.
- Aort diseksiyonunda damar duvarının intiması ve mediasında meydana gelen bir açılma sonucu damar duvarında bir kan akışı olur ve bu “yalancı” lümeni oluşturur. BT tanısında çift lümen görüntüsü meydana gelir, gerçek lümen yalancı lümenin yanında daha sferik görüntülenir.
Pulmoner Tromboemboli
Pulmoner Tromboemboli (PTE) pulmoner arteryal sistemin, embolik bir olay nedeniyle kısmen ya da tamamen tıkanması anlamına gelir. PTE için ayrıntılı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
- Kesin tanı için pulmoner arter fazında BT anjiografi görüntülemesi yapılması gereklidir. BT anjiyografi, pulmoner arter yatağındaki trombüsü segmental düzeye kadar doğrudan gösterebilir. Kontrast madde ile dolan damar içinde kontrastlanmayan alan görülmesi ile tanısı konulur.
Pnömotoraks ve Pnömomediastinum
Pnömotoraks plevral boşlukta hava birikmesi olarak tanımlanır. Pnömotoraks tanısı için akciğer grafisi çoğu zaman yeterli fakat etiyolojik sebebi belirlemek için BT kullanılabilir.
- BT’de plevral boşlukta hava görülmesi ile tanısı konulur.
Pnömomediastinum ise mediasten içerisinde hava bulunması durumudur. Özofagus, trakeobronşial yapılar ya da akciğerden kaynaklı olabilir ve sızan hava bronkovasküler kılıflar boyunca parçalı bir şekilde yayılır.
- BT’de mediastinal yapılar arasında hava görülmesi ile tanı konulur.
Perikardiyal Efüzyon
Perikardiyal boşlukta fizyolojik olarak 30-50 ml sıvı bulunabilir, bu boşlukta bulunan sıvının patolojik nedenlerle artması sonucu ise perikardiyal efüzyon oluşur. Yavaş oluşan efüzyonlar büyük hacimlere ulaşana kadar klinik semptom vermeyebilirken, hızlı gelişen efüzyon durumlarında küçük hacimlerde efüzyon varlığı bile sıkıntılı klinik sonuçlar doğurabilir
- BT’de yapılan ölçümlerde perikardın fizyolojik kalınlığı 2 mm olarak değerlendirilir, 2 mm’nin üzerindeki kalınlıklar patolojik olarak değerlendirilmelidir.
Plevral Efüzyon
Plevral efüzyon akciğerlerde sıvı kolleksiyonu ile karakterize patolojik durumdur; konjestif kalp yetmezliği, pnömoni, malignite, karaciğer sirozu ve renal yetmezlik gibi durumlardan kaynaklanabilir.
- BT’de sırtüstü yatan hastada hastanın altta kalan bölgesinde daha belirgin olmak üzere sıvı dansitesi görünümüyle tanı konulur.
- https://www.turkrad.org.tr/assets/pdfDocs/TRD-standartlar2012-son-01-06-2016.pdf
- https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/1429/1/516020.pdf
- http://www.asyod.org/files/sunumlar/asistan-bulusmalari-2/RecepSavas_20190622.pdf
- https://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/CAZvtrfeacdu.pdf
- http://www.asyod.org/files/sunumlar/asistan-bulusmalari-2/RecepSavas_20190622.pdf
