Akdeniz havzasında yer alan ülkemizde zehirli deniz ürünleri ile ilgili bildirimler son yıllarda giderek artmaktadır. Çevre şartlarının değişmesi ve yanlış avlanmalar deniz ekosisteminde de hızlı bir dönüşüme sebep olmuş ve istilacı türlerin denizlerimizde çoğalmasına sebep olmuştur. Kızıldeniz ile Akdeniz’in bağlantısını sağlayan Süveyş kanalının açılmasından sonra Akdeniz’e istilacı türlerin geçişi başlamıştır. Ekonomik değeri olmayan ve ekolojik açıdan diğer türler üzerinde yırtıcı etkisi olan Tetraodontidae familyasından olan balon balıklarının sayısı güney kıyılarımızdan başlayarak ülkemizde hızla artmaktadır.
Balon balıklarında zehirlenmeye neden olan madde tetradoksin toksinidir. Tetradoksin (TTX) deniz hayvanlarında bulunan bilinen en güçlü nörotoksindir. TTX molekülünün oluşumu ile ilgili balon balıklarının vücudunda simbiyotik bakteriler tarafından üretilerek depolanması ya da deniz ekosistemindeki bakteriler tarafıdan üretilip besin zinciri aracılığı ile en üstte yer alan balon balıklarında birikmesi şeklinde farklı görüşler vardır. Japonya da kültür ortamında yetişen balıklarda TTX’e rastlanmamış olması ile ilgili çalışmalar biyolojik aktarımla balığın karaciğerinde birikimi destekler nitelik göstermektedir.
TTX nörotoksini ısıya dirençlidir, pişirmek ile yapısı bozulmaz. Toksinin belirli bir antidotu yoktur. TTX’in insanlar için minimum öldürücü dozu 2 mg kadardır. Gastrointestinal, nörolojik ve kardiyak sistemlerde voltaj kapılı Na kanallarını bloke ederek aksiyon potansiyeli oluşmasını engellerler.
Toksinin alımından 30-40 dakika sonra semptomlar ortaya çıkmaya başlar. Semptomların şiddeti alım miktarı ile ilişkilidir. Japonya’da Balon balığı beslenme kültürlerinde önemli bir yere sahip olduğu için 1941 yılından bu yana kullanılan semptomlara göre geliştirilen klinik sınıflama halen kullanılmaktadır.
| Klinik Evre | Semptomlar |
| 1 | Dudak, dil ve boğazda uyuşma, tat alma bozukluğu, baş ağrısı, baş dönmesi ve GİS semptomları(Kusma, karın ağrısı vb.) |
| 2 | Uyuşma alanının genişlemesi, kollarda ve bacaklarda koordinasyon bozukluğu ve kısmi felç |
| 3 | Konuşma ve yutma bozukluğu, felçte ilerleme ve refleks kaybı, dilate pupiller, solunum yetmezliği |
| 4 | Bilinç kaybı, spinal refleks kaybı, kranial sinirlerin etkilenmesi, hipoksi, bradikardi, hipotansiyon, kardiyak disritmiler |
Tanı için kesinleşmiş laboratuvar testi yoktur. Öykü ve klinik bulgular ile tanı konulur.
- Toksin alımından sonraki 60 dk içerisinde başvuru varsa mide lavajı ve aktif kömür yarar sağlayabilir.
- Toksinin spesifik bir antidotu olmadığı için semptomatik tedavi yaklaşımı önerilir.
- Toksine mağruz kalan hastaların ABCDE protokolüne uygun şekilde havayolu korunarak resüsitasyonunun sağlanması ve toksinin idrar ile atılımından sonra etkisinin sonlanması beklenilmelidir.
- Böbrek yetmezliği olan hastalarda hemodiyaliz toksinin atılımını hızlandırmada yaralı olabilir.
- http://www.egejfas.org/tr/download/article-file/57232
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507714/
