Baş ağrısı toplumda en yaygın yakınmalardan biri olup acil servise başvuran hastaların yaklaşık % 4’ünü oluşturur ve acil serviste sık karşılaştığımız başvuru nedenlerinden biridir. Ayrıca ömür boyu en az bir kez baş ağrısı yaşayan kişi oranı genel popülasyonda %90’ın üzerindedir.
Baş ağrıları temel olarak iki ana başlık altında irdelenir. Bunlar; primer/birincil başağrıları ve sekonder/ikincil baş ağrılarıdır. Böyle bir ayrımın, baş ağrılarının özelliklerini belirlemenin ötesinde klinik pratik açısından çok büyük yararı vardır.
Primer/Birincil Baş Ağrıları: Baş ağrısının bizzat kendisinin bir hastalık olduğu ve yaşamı tehdit etmediği, tanı için genellikle ileri incelemelerin gerekmediği ve çoğunlukla tedavi ve önerilerle kontrol altına alınabilen bir baş ağrısı olduğu anlaşılır.
Sekonder/İkincil Baş Ağrıları: Baş ağrısının bir semptom olduğu, altta yatan bir başka hastalığın söz konusu olduğu, yaşamı tehdit edebileceği, bu nedenle ivedi davranılması gerektiği ve ileri incelemelerle bir an önce tanı konularak tedaviye geçilmesi gerektiği anlaşılır. Sekonder başağrıları değişik etiyolojilere bağlı ortaya çıktığı ve etiyolojik tanıları klinik özelliklerine ve farklı yardımcı inceleme yöntemlerinin sonuçlarına göre yapılabildiği, ayrıca yalnızca nörolojinin değil farklı klinikleri ilgilendirmektedir
Baş ağrısı şikayeti ile acil servise başvuran hastaların büyük çoğunluğu primer baş ağrısı sebeplerine sahipken, %5’den az bir orandan ciddi sonuçlar doğurabilecek sekonder baş ağrısı sebepleri olabilir.
| Primer Baş Ağrıları | Sekonder Baş Ağrıları |
|
American College of Emergency Physicians (ACEP), başağrılı hastaları 4 gruba ayırmış. ACEP’in acil serviste baş ağrısı yönetimi ile ilgili yaptığı sınıflamaya göre;
| ACEP Baş Ağrısı Sınıflaması | |
| Birincil baş ağrısı | Migren, küme, gerilim
|
| Bening ikincil baş ağrıları | Sinüzit, Hipertansiyon, LP sonrası baş ağrısı |
| Kritik ikincil baş ağrıları | Kitle(KİBA olmayan) |
| Kritik ikincil acil baş ağrıları | SAK, Subdural kanama, menenjit, venöz tromboz, KİBA |
Uluslararası Baş Ağrısı Bozuklukları Sınıflandırması (The (International Classification of Headache Disorders: ICHD)
İlki 2004 ve ikincisi 2013’de, üçüncüsü de 2018’de olmak üzere ICHD-3 yayımlandı. Bu bağlamda bilinen bazı primer baş ağrılarının adı, tanımı ve kendi içinde yeri sınıflanması yapıldı.
Acil Serviste Baş Ağrısı Hedefleri
Baş ağrısı olan hastaları değerlendirilmesinde dört amaç vardır;
- Şüpheli kritik baş ağrılı ya da sekonder baş ağrısı düşünülen hastalarda acil tanı ve tedavi
- Bening ve geri dönüşümlü baş ağrısı nedenlerinin tanı ve tedavisi
- Primer baş ağrısı semptomlarının tanı ve tedavisi
- Hastanın taburculuğunda uygun bölüme yönlendirilmesi ve takibi
Anamnez ve Fizik Muayenede Önemli Noktalar
Baş ağrısında hayatı tehdit eden sekonder nedenlerin ayrımının yapılması için anamnez ve fizik muayenede “kırmızı bayraklar” olarak adlandırdığımız önemli noktalar muhakkak sorgulanmalı ve ayrıntılı değerlendirilmesi yapılmalıdır.
- Son zamanlarda baş ve boyun ağrısı
- Yeni, en şiddetli, kötüleşen veya ani başlangıçlı baş ağrısı
- Valsalva manevrası veya öksürükle oluşan baş ağrısı
- Eforla oluşan baş ağrısı
- Seksüel aktivite ile oluşan baş ağrısı
- Gebelikteki baş ağrısı
- 50 yaş üzerinde başlayan ağrı
- Nörolojik semptom ya da bulgularla birlikte oluşan baş ağrısı
- Sistemik belirti ya da bulgular olması
- Kanser veya HIV enfeksiyonu gibi sekonder risk faktörleri varlığı
Hastaların vital parametrelerinin ve kan şekeri değerlendirilmesi muhakkak yapılmalı, sistemik muayeneleri yapılırken nörolojik muayeneye özen gösterilmelidir.
Beyin bilgisayarlı tomografi (BBT) baş ağrısı hastalarında sekonder nedenlerden SAK’yı dışlamak için nörolojik muayenesi normal olan hastalarda ilk 6 saat içinde kullanılabilir(B Düzey Öneri).
Nörolojik defisiti olan ya da kafa içi basınç artışı düşünülen durumlarda BT değerlendirmesi muhakkak yapılmalı, sekonder nedenin etiyolojisine yönelik BT anjiyografi, diffüzyon MR ya da MR venografi gibi ileri tetkikler gereklilik halinde kullanılmalıdır.
Baş ağrısına yönelik yapılan kontrastsız BBT görüntülemesinde SAK tespit edilmeyen hastalarda klinik şüphe hala devam ediyorsa kanamayı dışlamak için lomber ponksiyon ya da BBT anjiografi tetkiklerinden birisinin yapılması önerilir. Uygun tetkikin seçimi için klinisyen artı ve eksi yönleriyle değerlendirerek bir seçim yapmalıdır (B Düzey Öneri).
Hastaların acil serviste takiplerinde ya da taburculuk planlaması yapılırken hastaların şu durumlarda hekimlerine haber vermeleri ya da tekrar hastaneye başvurmaları belirtilmelidir.
- Ağrı karakterinde değişme olursa
- Ağrının şiddetinde artış olursa
- Ağrıya eşlik eden semptomda artış olursa
- Ağrıya yeni bir semptom eşlik ederse ya da nörolojik bir bulgu gelişirse
- https://www.acep.org/patient-care/clinical-policies/headache/
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/196564
- http://www.ctf.edu.tr/stek/pdfs/30/3005AS.pdf
- https://www.noroloji.org.tr/TNDData/Uploads/files/ba%C5%9F%20a%C4%9Fr%C4%B1s%C4%B1.pdf
