Yabancı cisim yutulması, çocukluk çağında sık karşılaşılan bir sorundur. Çocukların çevreye olan ilgilerinin artması ve nesneleri tanıma sürecine girmeleriyle, yanlışlıkla yabancı cisimlerin yutulması vakaları yaşanabilir. Özellikle 6 ay ve 3 yaş arasında oral dönemde olan çocuklar, çevrelerindeki nesneleri ağızlarına götürme eğilimindedirler. Bu dönemde ebeveynler ya da bakıcıların, çocukların ellerindeki ve çevrelerindeki nesnelere dikkat etmeleri gerekmektedir. Daha büyük yaş grubundaki çocuklarda zekâ geriliği veya psikolojik rahatsızlıklar saptanabilmektedir.
Yutulan maddelerin çoğu, hiçbir soruna neden olmadan gastrointestinal sistemden kendiliğinden atılırken, %10 ila %20’sinde endoskopi ile çıkarılması gerekmektedir. Olguların ancak %1’inde tıkanıklık, fistül ve perforasyon geliştiği için cerrahi girişim gerekmektedir. En sık yutulan cisimler arasında metal para, oyuncak parçaları, saat pilleri, iğne, balık kılçığı ve tavuk kemikleri bulunmaktadır. Yenilen veya yutulan sert, eritilemeyen cisimler gastrointestinal sistemde kanamaya, perforasyona, tıkanıklığa ve enterik fistüllere neden olabilmektedir.
Bu yazımızda, sık karşılaşılan yabancı cisimlerin tanı ve tedavi yaklaşımı ile ilgili genel bir bilgi vereceğiz. Konuların detaylı anlatımlarına aşağıdaki linklerden ulaşabileceksiniz.
En sık görülen nesneler:
- Para (en sık)
- Pil
- Mıknatıs
- Jeton
- Oyuncak, oyuncak parçaları
- Süper emici polimerler (sı maymuncuğu)
- Koroziv maddeler
- Emniyet pimleri
- Vidalar
- Kılçık ve kemikler
Genel Yaklaşım
Yutulan nesneler genellikle bozuk para, düğme pil, oyuncak parçaları, mıknatıs, emniyet pimleri, vidalar, bilyeler, kemikler ve büyük yiyecek parçalarıdır. Çoğunlukla ebeveynler yutulan nesneye şahit olmuşlardır ya da nesneler ile çocukları ilişkilendiririler. Bu çocuklar çoğu zaman asemptomatiktirler. Fakat yutulan yabancı cisimler ilk aşamada konumlarına göre bulgu verebilirler.
- Özofagusta yer alan bir yabancı cisim: Salivasyon artışı, disfaji, hırıltılı solunum, stridor, boğulma gibi şikayetlerle karşımıza gelebilir. Keskin nesneler özofagus perforasyonuna neden olabilir, pnömomediastinum görülebilir.
- Midede yer alan yabancı cisimler: Mide çıkışı obstrüksiyonuna sebep olmadıkça asemptomatiktirler. Mide çıkışı obstrüksiyonu olduğunda hastalarda şiddetli tekrarlayan kusma atakları görülür.
- Bağırsaklarda yer alan yabancı cisimler: Piloru geçen yabancı cisimler genellikle asemptomatiktirler. Fakat barsak lümeni içerisinde tıkanıklığa yol açma ihtimallerine karşı takipleri önemlidir. Hastalar ileus ve perforasyon yönünden değerlendirilmelidir.
Direk Grafi: Tanı için ilk görüntüleme yöntemi Direk Grafidir. Boyun, toraks ve abdomen iki yönlü grafileri ile olası komplikasyonların (perforasyon, tıkanıklıki ileus gibi) değerlendirilmesi ve radyoopak yabancı cismin yerinin belirlenmesi sağlanabilir.
BT: Tomografi endikasyonları yutulan cismin 2 cm’den geniş ya da 7 cm’den uzun olması ya da yutulan yabancı cismin keskin kenarlı olmasıdır. İstenilecek tomografi üç boyutlu rekonstrüksiyon yapılmalıdır.
USG: Ultrason ile görüntülemede hastanın fiziki yapısı ve hekimin deneyimi önemlidir. mide ve özofagustaki yabancı cisimler değerlendirilebilir.
Endoskopi: Aşağıdakilerden herhangi biri mevcutsa acil müdahale (endoskopi / başka bir teknikle çıkarılması) gereklidir:
Aşağıdakilerden herhangi biri mevcutsa acil müdahale (endoskopi / başka bir teknikle çıkarılması) gereklidir:
- Hava yolu tıkanıklığına sebep olan yabancı cisimler
- Özefagusta tama yakın obstrüksiyon düşündüren bulgular varlığında (örn., Hasta sekresyonlarını yutamaz)
- Yutulan cismin 5 cm’den büyük olması ya da keskin uçlu olması
- Yutulan nesnenin süper emici polimer olması ve yemek borusu veya midede olması durumunda
- Yutulmuş nesnenin yüksek güçlü bir mıknatıs veya çoklu mıknatıs olması
- Pilin özofagusta (ve bazı durumlarda midede) olması durumunda
- Bağırsak obstrüksiyonu ya da enfeksiyon düşündüren belirti ve bulguların olması (ateş, karın ağrısı veya kusma)
- Özefagusta 24 saatten uzun süre veya ne kadardır özefagusta olduğu bilinmeyen cisimler (transmural erozyon, perforasyon ve fistül gibi komplikasyonların ortaya çıkması olasıdır) derhal çıkarılmalıdır.
Acil Servis Yaklaşımı
Unutulmamalıdır ki yutulan cisim ne olursa olsun acil serviste ve ambulansta önceliğimiz A-B-C rutinini sağlamak olmalıdır.
-
- A; üst havayolu obstrüksiyonuna neden olan bir madde varsa derhal çıkarılmalıdır. Çıkarma esnasında öncelikle kendi güvenliğimizin sağlamasıdır.
- B; bronşial ya da trakeal yaralanma olup olmadığını kontrol edip solunum sayısı ve solunum şekli değerlendirilelidir.
- C; hastanın vital parametrelerinde nabız ve tansiyon değerlendirmesi özenle yapılmalı ve kaydedilmelidir.
İlk bakının ardından ikincil bakıda hastanın ne yuttuğu tespit edilmeli ve buna yönelik işlemler ön plana alınmalıdır.
Madeni Paralar
En sık yutulan yabancı cisimler madeni paralardır. Hastaneye başvuru anında büyük oranda mide seviyesinde olurlar. Özofagus seviyesinde olan madeni paraların endoskopik yöntemle çıkarılmasından önce foley kateter ile çekme ya da magil forceps ile çıkarma denenebilir. 24 saatte madeni paranın özofagus seviyesini geçmiş olması beklenir şayet geçmiyorsa endoskopik yöntem ile çıkarılmalıdır. Mide seviyesindeki paralar çoğunlukla 1 hafta içinde mideyi geçerler, takip haftada 1 kez çekilen direk grafi ile yapılmalıdır. 4 haftadan uzun süre kalan paralar endoskopi veya cerrahi ile çıkarılmalıdır.
Koroziv Maddeler
Koroziv özellik gösteren maddeler için kusmayı teşvik edici yöntemlerden kaçınılmalıdır. Yutulan maddenin kimyasal yapısı analiz edilmeli endoskopik ya da cerrahi yöntemden uygun olanı tespit edilmelidir.
Daha fazla bilgiye buradan erişebilirsiniz.
Süper Emici Polimerler ( Su Maymuncuğu )
Bu ürünler sıvı çekerek 30 ila 60 kat büyüyebilirler bu özellikleri ile bağırsaklarda tıkanıklığa neden olabilirler. Radyolusent özellikte oldukları için grafi ile görülmezler fakat oral opak ile daha net ayırt edilebilirler. Mide seviyesinde olan süper emici polimerler acilen çıkarılmalıdır. mide seviyesinin altında olanar ise ileus açısından yakın takibe alınmalıdır.
Mıknatıslar
Gastrointestinal perforasyon açısından ciddi risk oluştururlar. Tek mıknatıs çoğu zaman daha az tehlikeli olsa da mıknatıs ile birlikte metal olması ya da çoklu mıknatıs olması çok daha risklidir. Mide seviyesinde olan mıknatıslar acilen endoskopik yöntemlerle çıkarılmalıdır. Daha alt seviyede olan mıknatıslar içinse enteroskopi ya da kolonoskopi yöntemleri tercih edilmeli, 4-6 saatte bir çekilen direk grafilerle mıknatısların takibi yapılmalıdır. Gerekli durumlarda acil cerrahi planlama yapılmalıdır.
Kurşun İçeren Nesneler
Olta ağırlıkları ya da havalı tüfek saçmaları yüksek kurşun oranlarına sahiptirler. Mide asidi kurşunun çözünmesini arttırır ve ortalama 90 dakika içinde kurşun seviyelerinde belirgin yükselme görülür. kusma, uyuşukluk gibi müphem semptomar kurşun intoksikasyonunda görülebilir. bu durumda kurşun intoksikasyonundan şüphelenilen her durum için kan kurşun seviyesi ölçülmelidir.
Yassı Piller
Düğme pil ya da yassı pil olarak adlandırılan piller sıklıkla sindirim kanalından takılmadan geçbilirler. Fakat çapları büyüdükçe özellikle özofagus epiteline takılma riskleri vardır. Özofagus epiteline takılan yassı piller bu bölgede oluşan salgıların sıvılarından elektrik akımı oluşturabilirler ve dokuda ciddi yanıklara neden olabilirler. Çapı 20 mm’nin üzerinde olan piller muhakkak çıkarılmalıdır.
Daha fazla bilgiye buradan erişe bilirisiniz.
- https://www.uptodate.com/contents/foreign-bodies-of-the-esophagus-and-gastrointestinal-tract-in-children?search=yabanc%C4%B1%20cisim%20yutulmas%C4%B1&source=search_result&selectedTitle=1~150&usage_type=default&display_rank=1#H20
- https://www.uptodate.com/contents/swallowed-objects-the-basics?search=yabanc%C4%B1%20cisim%20yutulmas%C4%B1&topicRef=5888&source=see_link
