Kırık hattının kemiğin uzunlamasına büyümesinde rol oynayan büyüme kıkırdağından geçtiği kırıklardır. Büyüme plağı kemiğin longitudinal büyümesini sağlar. Bu kırıkta büyüme kıkırdağının zarar görüp fonksiyonunu kısmen kaybedebileceği, ileride şekil bozuklukları veya kısalık gibi problemlere yol açabileceği akılda tutulmalıdır.
Büyüme plağı epifizle metafiz arasına yerleşmiş kıkırdak yapılı radyolusen bir dokudur. Büyüme plağı metafizden epifize doğru sırasıyla metafizyel, hipertrofik, proliferatif ve dinlenme olarak adlandırılan dört katmandan oluşur. Kondrositler dinlenme bölgesinden proliferasyon bölgesine geçişlerinde sayı olarak artarlar, daha sonra hipertrofi bölgesine geçerek hacimce büyürler ve nihayetinde metafizyel bölgeye geçtiklerinde kalsifiye olurlar. Büyüme plağı kırıklarında plağın katmanlarının etkilenme oranı önemlidir, eğer kırık tüm katmanları etkilerse plak etrafında iyileşme fibröz dokuyla olacağından dizilim bozuklukları, büyüme durmaları görülebilir. Klinik pratikte büyüme plağı yaralanmalarında en sık kullanılan sınıflama Salter Harris sınıflamasıdır. Şüphesiz ki sınıflandırmaya dahil edilemeyen kırık şekilleri mevcuttur.
Salter Harris tip I: Kırık hattı büyüme plağını boylu boyunca katederek, epifizin cisimden ayrılamasına sebep olur.
Salter Harris tip II: Kırık hattı büyüme plağından metafize uzanarak, metafizden üçgen şeklinde parça koparır (Thurston Holland fragmanı) sınıflama sisteminde en sık karşılaşılan tiptir.
Salter Harris tip III: Epifizin eklem içi kırığıdır. Eklem içi kırık olduğundan tam redüksiyon elde edilmelidir.
Salter Harris tip IV: Kırık hattının epifiz, büyüme plağı ve metafizi katettiği kırıklardır.
Salter Harris tip V: Büyüme plağının epifiz ve metafiz arasında kompresyona uğradığı kırıklardır. Genel olarak bu tiple ilgili kötü sonuçlardan bahsedilse de bazı yazarlar tarafından bu tipin olup olmadığı sorgulanmıştır.
Salter Harris Sınıflamasındaki kırıklar ortopedi tarafından değerledirilmelidir. Cerrahi ya da konservatif takipleri ortopedi uzmanı tarafından yapılmalıdır.
Tip1 ve Tip2: Akut kırıklarında redüksiyon düşünülmelidir, 1 haftadan uzun süreli ise büyüme plağındaki hasarı arttıracağından redüksiyonun yerini konservatif yaklaşımlar ile tedavi planlaması yapılmalıdır.
Tip3 ve Tip4: Eklemi içeren kırıklar olduğu için bu hastalarda acil redüksiyon yapılmalıdır.
Tip5 : Büyüme hattının sıkışmasına bağlı kötü prognozludur.
En önemli en özgün komplikasyonu büyümenin durmasıdır. İyi redükte edilmemiş veya hasarın büyüme plağının bütün katmanlarını etkilediği kırıklarda, kırık hattına fazla fibrotik doku dolar. Fazla fibrotik dokunun sonucunda kemik büyümesi bozulur ve bir süre sonra plakta, bar görünür hale gelir. Bar görünmesi genellikle kırık sonrası 2-6 aylar arasında olur ve bazen bu süre birkaç ay daha uzun sürebilir. Bu yüzden büyüme plağı kırıklarında takip (özellikle diz çevresinde) büyüme tamamlanıncaya kadardır. Travma sonrası büyüme plağında bar oluşumu saptandığında hastanın kemik yaşı, büyüme potansiyeli, açısal deformitenin düzeyi gibi faktörler göz önünde bulundurularak barın çıkarılmasına veya takibine karar verilir.
- http://dergi.totbid.org.tr/20191/totbid.dergisi.2019.03.pdf
- http://www.jcam.com.tr/files/KATD-3632.pdf
- https://ortopediatri.com.tr/cocukluk-caginda-kiriklar-2/
- http://istanbulsaglik.gov.tr/w/tez/pdf/ortopedi_travmatoloji/dr_ozkan_kose.pdf
- https://www.researchgate.net/publication/332199395_Cocuk_kiriklarinin_biyolojik_yonu
