Acil servisin en  korkulan  en tedirgin olunan hastaları gebe hastalardır.  Gebelik dönemi bazı yakınmalar, önceden var olan hastalıklar ya da gebelikte yeni gelişen durumlar nedeniyle çeşitli ilaçların kullanıldığı bir dönemdir. Elbette tıbbi durumlar gerektirdiğinde gebelik döneminde de ilaçlar kullanılmalıdır. Anne adayı şiddetli yakınmaları olduğunda gebe olduğu için tıbbın tedavi olanaklarından yoksun bırakılmayacaktır. Ancak gebelikte ilaç kullanımında uyulması gereken kurallar vardır ve bu kurallara uyularak kullanıldığında, gebelikte alınan ilaçların gebelik ve bebek üzerinde istenmeyen etkiler oluşturması beklenmez.

En önemli kural gebelikte tıbbi durum ya da yakınmalar ilaç kullanımını gerektirmedikçe ilaç kullanmamak ve kullanılacak ilaçları mutlaka doktor önerisiyle kullanmaktır. Hemen her tıbbi durum için gebelikte kullanıma uygun bir ilaç vardır.

Son adet tarihinden itibaren 31. Gün ile 71. Gün arası organ teşekkülünün meydana geldiği dönemdir ve teratojen dönem olarak adlandırılır. Bu günler arasında bebekte meydana gelen olumsuz etkiler anomali ile sonuçlanabilir. Çok acil bir durum dışında bu devrede ilaç kullanılmamalıdır.

Fertilizasyon yani döllenmenin gerçekleşmesinden sonraki ilk 2 hafta “ya hep ya hiç” dönemi olarak adlandırılır. Yani ilaç ya embryoyu hiç etkilemez ya da bir düşüğe neden olur. Bu iki haftalık dönemden sonra ilaçlara maruziyet çeşitli anomalilere neden olabilir. Fertilizasyondan sonraki 2-8 haftalar arası embriyonik dönemdir ve malformasyonlar açısından en riskli dönemdir. Fertilizasyondan 8 hafta sonra yani son adet tarihinden 10 hafta sonra fetal dönem başlar, bu dönemde de ilaçlara maruziyet bazı anomalilere neden olabilir.

İlaçlar gebelikte kullanıldıklarında gösterdikleri fayda zarar oranına göre aşağıdaki şekilde gruplara ayrılırlar. Buna göre örneğin A kategorisindeki bir ilaç gebelikte hiçbir zarar olmadan rahatlıkla kullanılabilir. B kategorisindeki ilaçlar da genellikle rahatlıkla kullanılır ancak C kategorisindeki ilaçlar gebeliğin ve hastalığın durumuna göre beklenen fayda olası zarardan fazla ise ve ilaç mutlaka gerekli ise kullanılır. D ve X kategorilerindeki ilaçlar zaten hayati bir durum olmadıkça kullanılmazlar. Gebelikte hangi kategoride ne tür ilaç olursa olsun (vitamin bile olsa) asla doktora danışılmadan kullanılmamalıdır çünkü her gebeliğin ve her hastalığın durumu farklı olabilir. Bir gebeye faydalı olan ilaç diğerine zararlı olabilir. Gebelikte mümkün olduğunca A-B kategorisi seçilmelidir.

1. Trimester

• 0 ‐17 gün: hep yada hiç

• 18 ‐60.gün: embriyogenez

• Doğumsal anomaliler

2. Trimester

•Organogenezdönemi

•Major yapısal anomaliler

3. Trimester

•Fonksiyonel bozukluklar

•Minör  yapısal anomaliler

Doğumdan hemen önce

•Doğum eylemine olan etkiler

•Doğumdan hemen sonra  bebek üzerine etkiler

FDA Gebelikte İlaç Kategorileri

(FDA; United States Food and Drug Administration)

İnsanlarda yapılan çalışmalarda kullanılan ilacın fetusa bir zarar vermediği saptanmıştır

Hayvanlarda yapılan çalışmalarda fetusa risk yoktur ancak insanlarda çalışma yapılmamıştır, veya hayvanlarda olumsuz etki saptanırken insanlarda yapılan çalışmalarda risk bulunmamıştır

Hayvan deneylerinde olumsuz etki saptanmıştır ancak insanlarda deney yapılmamıştır.

İnsanlarda fetusa olumsuz etki riski vardır ancak annenin yaşamını tehdit eden bazı durumlarda kontrollü olarak kullanılabilir.

Fetal risk son derece yüksektir.Anne yaşamı söz konusu ise kullanılabilir.

Fetal risk son derece yüksektir. İlacın kullanımındaki risk yararından çok daha fazladır.

Sınıflandırılmamış

 En Çok Reçete Edilen İlaçların Gebelik Kategorileri

İlaçlar gebeliğin bütün dönemlerinde fetus üzerinde zararlı etki gösterebilir.  Gebelikte ilaç kullanimi en tehlikeli dönemi 3-11 haftalar arasıdır.

Ağrı Kesici İlaçların Gebelikte Kulanımı

Parasetamol, NSAİİ (1. ve 2. trimester)

NSAİİ (3. trimester)

Aspirin

Antibakterial İlaçların Gebelikte Kullanımı

Penisilinler Sefalosporinler (Seftriakson, Sefiksim, Sefotaksim) Amoksisilin/klavulonat Amoksisilin klavulonat kombinasyonu tedavisi fetüste artan nekrotizon enterokolit sıklığı nedeniyle önerilmemektedir. Bunun yerine sade amoksisilin ,ampisilin, ampisilin sulbaktam kombinasyonu yazılabilir.

Makrolidler  (Eritromisin), Azitromisin, Meropenem,  Ertapenem, Aztreonam, Metronidazol, Klindamisin, Fosfomisin, Nitrofurantoin: Gebeliğin sonunda kullanılırsa yenidoğanda hemolize neden olabilir.İmipenem  / silastatin, Klaritromisin, Telitromisin, Vankomisin:Kloramfenikol, Rifampisin: Yenidoğanda kanama riskini arttırabilir.

Kinolonlar: Ofloksasin iskelet deformitesi yapar, Siprofloksasin, Levofloksasin, Moksifloksasin,Ko-tirimoksazol,Linezolid,

Aminoglikozitler ; İşitme siniri ya da vestibüler sinir hasarı yapar. En riskli ilaç streptomisindir. Gentamisin ve tobramisinle çok az risk olabilirse de zorunlu de zorunlu değilse kullanılmamalıdır. Tetrasiklinler: kemik ve kıkırdak doku üzerine olumsuz etkisi var.

Antifungal İlaçların Gebelikte Kullanımı

Amfoterisin B

Caspofungin, Flukonazol, İtrakonazol (bir sonraki menstrasyona da etkili), Ketokonazol, posakonazol

Vorikonazol

Antiparaziter İlaçların Gebelikte Kullanımı

Pirazikuantel

Albendazol / Mebendezol, Klorokin, Meflokin, Pentamidin, Primetamin

Kinin

Antiviral İlaçların Gebelikte Kullanımı

Asiklovir, Famsiklovir, Tenofovir, Valasiklovir

Adefovir, Amantadin, Entekavir, Gansiklovir , İndainavir, İnterferonlar, Lamivudin(bilgi yok), Oseltamivir, Rimantadin, Valgansiklovir, Zanamivir

Ribavirin

Epilepsi İlaçlarının Gebelikte Kullanımı

_{Kategori C :Daha güvenli Özellikle Lamotrigine anomali riski %1.8‐3 
Kategori D; Düşük IQ, gelişme geriliği, kalp ve idrar yolları anomalileri,yarık damak dudak, nöral tüp defekti}

Lamotrigine, Oxycarbazepine, Gabapentin, Topiramat, Etosuksimid

Fenitoin, Valproik asit, Karbamazepi

Psikiyatrik İlaçların Gebelikte Kullanımı

Maprotilin, bupropion, Buspiron, (Klozapin)

SSRİ; Essitalopram, Fluoksetin, Sertralin, Sitalopram, TCA; Klomipramin, İmipramin, Doksepin, Bupropion, Mirtazepin, Venlafaksin

SSRİ; Paroksetin, Lityum, TCA; Amitriptilin, Nortriptilin

Ülser İlaçlarının Gebelikte Kullanımı

Antiasitler –Magnezyum, alüminyum, kalsiyum, karbonat gibi metal tuzları H2 blokerler‐ Famotidin, Simetidin, Ranitidin PPİ ‐ Esomeprazol, Lansoprazol

PPİ ‐ Omeprazol

Allerji İlaçlarının Gebelikte Kullanımı

Klorfeniramin, Siproheptadin, Deksklorfeniramin, Setirizin, Loratidin, Levosetirizin

Prometazin, Hidroksizin, Feksofenadin, Desloratidin

Hiperemezis Gravidorum ve Aşırı Kusmada Verilen İlaçlar

Akapunktur, Metoklopramid Ondensatron,Vitamin B6 Antihistaminikler (Doksilamin) Fenotiyazinler(Proklorperazin, Prometazin) Kortikosteroidler

Gebelikte Kullanılan Ritim Bozukluğu İlaçları

Satalol Asebutalol

Adenozin Digoksin

Amiodaron

Gebelikte Kullanılan Antihipertansif  İlaçlar

Metildopa

Nitratlar, Ca kanal blokerleri, ACEİ (Enalapril, captopril, lisinopril) ve  ARB, Labetalol, Nifedipin, Hidralazin, Hidroklortiazid

Genel ve Lokal anestezi, Sedasyon ilaçlarının Gebelikte Kullanımı

Lidokain, Ropivakain, Morfin (1.trimester) Propofol, Meperidin, Rocuronyum, Cisatracurium

Bupivakain, Atracurium, Süksinilkolin, Fentanyl, Alfentanyl, Sulfentanyl, Etomidat, Ketamin, Tiopental

Midazolam, Diazepam, Morfin (3.trimester)

Antitrombotik İlaçların Gebelikte Kulanımı

Klopidogrel Enoksaparin

Heparin

Aspirin

Coumadin

Kaynak 

www.fda.gov

Gebelikte İlaç Kategorileri Akıl Kartı