Asıl fonksiyonları beslenme olmasına karşın dişler, saldırganlık zamanlarında kuvvetli birer silaha dönüşebilmektedir. Genellikle kavgalar sırasında gerçekleşen insan ısırıkları, hem ezilmelerden laserasyonlara, avülsiyonlardan amputasyonlara kadar çeşitli formlarda görülebilmektedir. Isırıklar vücudun her yerinde olabilir ancak hedef genellikle yüzde; kulak, burun ve dudak; elde ise metakarpofalangeal eklem dorsal yüzüdür. Oluşan yaralanma ezici bir nitelik taşıdığı için onarım sonrasında yara yeri enfeksiyonları, nekrozlar ve yara ayrılmaları ile karşılaşılabilir. Bunların yanı sıra insan ağzı pek çok aerobik ve anaerobik mikroorganizma içeriği ile tüm canlılar arasında en tehlikeli ağızlardan biridir.
İnsan ısırıkları, acil serviste karşılaşılan toplam ısırıkların nispeten düşük bir yüzdesini (%3) oluşturur, ancak bu ısırıklar yaraların tanımlanmasındaki zorluklar ve enfeksiyonun gelişmesiyle komplikasyona uğramış geç başvurular nedeniyle ciddi morbidite potansiyeline sahiptir. İnsan ağız florasında bulunan bakteriler, enfekte yaralanmalara yol açabilir ve özellikle el, parmak gibi bölgelerde ciddi komplikasyonlar gelişebilir.
Hayvan ısırıkları ile karşılaştırıldığında, insan ısırıklarında enfeksiyon gelişim riski daha yüksektir.
Diğer hayvan ısırıklarının aksine, insan ısırıkları genellikle bir kişinin diğerine yumruk atması ve elinin, karşı tarafın dişleriyle kesilmesi sonucu oluşan kapalı yumruk yaralanmaları şeklinde elde edilir. Kapama ısırıkları, kapalı yumruk yaralanmalarıyla aynı risk profilini taşır, ancak daha kolay tanınır ve derinin hemen altındaki yapılar üzerinde daha az cilt penetrasyonu görülür.
İnsan ısırıkları, acil serviste görülen toplam ısırık yaralanmalarının yaklaşık %3’ünü oluşturur ve en yaygın olarak kapalı yumruk yaralanmalarıdır. Çocuklarda ısırıklar genellikle sert oyunlar sırasında yüz ve üst vücutta meydana gelen kapanma ısırıklarıdır. Diğer yaş gruplarında ise ısırıklar, başka bir kişiye yumruk atma veya bir başkasının dişleriyle temas etme sonucu metakarpofalangeal eklemde (MCP) meydana gelir. Bu yaralar en çok üçüncü, dördüncü ve beşinci parmaklarda MCP ekleminde bulunur. Kapanma ısırıkları genellikle daha fazla gözlemlenir; ancak bu dağılım yanıltıcı olabilir. Çünkü kapanma ısırıkları, bilinen ısırıklar olarak sunulurken, kapalı yumruk yaralanmaları (dövüş ısırıkları) genellikle kavga, saldırı veya veri toplama için uygun olmayan diğer şikayetlerle ortaya çıkar ve diğer yaralanmalar arasında tesadüfen fark edilebilir. Dövüş ısırıkları en çok ergenlik çağındaki genç erkeklerde görülür.
İnsan ısırığına bağlı fiziksel travması genellikle dikkat çekici değildir. Genellikle ilk bulgular nispeten küçük yaralar ve morluklardır. İnsan ısırıklarında daha fazla morbiditeye neden olan faktör ise insan ağız florası ve bulaşıcı hastalıkların yayılmasıdır. Normal insan florası Eikenella corrodens yanı sıra daha yaygın aerobik ve anaerobik bakterileri içerir. Herpes, hepatit ve insan immün yetmezlik virüsleri de ısırık yaralanmalarıyla bulaşabilir. Yumruk yaralanmalarında, metakarpofalangeal (MCP) ekleminin kapsülünü ve ekstansör tendon kılıfını kapsayan yaralanmalar nedeniyle enfeksiyon riski taşır. Yumruk yaralanmasına bağlı doğrudan eklemlere ve tendon kılıflarına bakterilerin inokülasyonu, bakterilerin genellikle steril anaerobik ortamlara derin penetrasyonuna neden olur. Yerel enfeksiyon, yaygın enfeksiyon, tenosinovit ve septik artrit, insan ısırığı yaralarından kaynaklanabilecek olası komplikasyonlardır.
İnsan ısıkları ile
- Viridans streptokoklar
- S.pyogenes
- S.aureus
- Eikenella corrodens,
- Hepatit B, Hepatit C
- HIV
- primer sifiliz
- Herpes simplex
bulaşabilir.
Hastaların çoğu adli vaka raporu ve bulaşıcı hastalık bulaşması endişesiyle başvurmaktadır. Başvuruları sırasında durumları stabil olan hastalarda, detaylı ve odaklanmış bir öykü ve fizik muayene yapılmalıdır. Isırığın oluştuğu koşullar, ısırığın yeri, kanla kontamine olup olmadığı, her iki tarafın da enfeksiyon durumu, olaydan bu yana geçen süre, hastada ateş olup olmadığı, lokal eritem, şişlik, sıcaklık veya ısırık yerinden pürülan akıntı olup olmadığı belirlenmelidir. Fizik muayene sırasında yaranın boyutu ve tipi (laserasyon, delici, ezilme, kopma vb.), çevre dokuların durumu ve nörolojik, motor ve vasküler fonksiyonlar kayıt edilmelidir. Çocuklarda oklüzyon (ısırık) izlerinin dikkatle incelenmesi ve ölçülmesi önemlidir. Köpek dişleri arasındaki mesafenin 3 cm’den büyük olduğu her ısırık büyük olasılıkla bir yetişkinden kaynaklanır ve istismar şüphesini artırmalıdır. Bir kavga sonrası ya da bu nedenle başvuran her hastanın elleri, olası yumruk yaralanmaları açısından incelenmelidir. Ellerinde, özellikle metakarpofalangeal eklem üzerinde laserasyon olan herkes, yaralanmanın kaynağı hakkında sorgulanmalı ve insan ısırıklarının tedavi edilmemesinin riskleri hakkında bilgilendirilmelidir; çünkü bazı hastalar kavga ettiklerini kabul etmekten çekinebilir. Hastanın bağışıklık durumu, bulaşıcı hastalık riskinin olduğu durumlarda önemlidir.
Yeni oluşmuş yaralar genellikle küçüktür, 2 cm’den daha kısa ve yüzeyseldir, bu da onları fark etmeyi veya diğer yaralanmalar ya da şikayetler karşısında önemsememeyi kolaylaştırır. Eller üzerindeki kontamine ya da başka şekilde gizlenmiş cilt, olası yumruk yaralanmalarını değerlendirmek amacıyla, özellikle güvenilir bir öykü veremeyen sarhoş bireylerde dikkatlice temizlenmelidir. Enfekte olmuş eklemler veya tendon kılıfları daha belirgin olabilir ancak cerrahi konsultasyon ve intravenöz antibiyotik tedavisi gerektirir. Eğer bir çocukta istismar şüphesi varsa, kapsamlı bir muayene yapılmalı, daha geniş bir öykü alınmalı ve Çocuk Koruma Hizmetleri ile iletişime geçilmelidir.
Tüm yaralar kapsamlı bir şekilde bol temiz su ve sabunla yıkanmalı ve gerekli ise hastanın tetanoz durumu güncellenmelidir. Alkol gibi irritan maddelerin kullanımından, doku hasarını artırarak enfeksiyon gelişimini kolaylaştıracağından kaçınılmalıdır. Enfeksiyon gelişmeyen yaralarda rutin olarak kültür alınması önerilmemektedir. Yara incelemesi, yıkama veya debridman işlemleri öncesinde uygun ağrı yönetimi sağlanmalıdır. Nekrotik ve ölü dokular ile yabancı cisimler yaradan uzaklaştırılmalıdır Deriyi delen tüm insan ısırığı yaraları için bir hafta süreyle amoksisilin-klavulanat profilaksisi uygulanmalı ve hastaya sıkı yara bakımı önlemleri verilmelidir. Hastanın TDaP (tetanoz, difteri, boğmaca) aşı durumu da güncellenmelidir.
Metakarpofalangeal (MCP) ekleme yapılan herhangi bir kesi, aksi kanıtlanana kadar kapalı yumruk yaralanması olarak kabul edilmelidir. Eklem boşluğunda veya tendon kılıfında enfeksiyon belirtileri varsa, cerrahi yıkama ve intravenöz antibiyotiklerle yatış tedavisi için ortopedi bölümü konsültasyon yapılmalıdır. İnsan ısırıklarından kaynaklanan kesilerin onarımı, diğer ısırıklarla aynı ilkeleri takip etmeli ve çoğu durumda, bakterilerin çoğalmasına daha uygun bir ortam sağlanmaması için ikincil iyileşme yöntemiyle bırakılmalıdır
El gibi yüksek enfeksiyon riskine sahip bölgelerde meydana gelen yaralanmalar açık bırakılabilir. Yüz bölgesi gibi kozmetik sorunlara neden olabilecek yaralanmalar primer olarak kapatılmalıdır.
Proflaktik antibiyotik uygulaması, insan kaynaklı ısırıklarda yara enfeksiyonlarını azaltmada etkili bulunmuşken, kedi veya köpek ısırıklarına bağlı enfeksiyonları önlemede yeterli kanıt bulunmamaktadır. Bununla birlikte, enfeksiyon gelişimi açısından risk taşıyan hastalar (el yaralanmaları, prostetik eklem bölgesindeki yaralanmalar, diyabet, aspleni, böbrek yetmezliği, uzun süreli kortikosteroid kullanımı, immün yetmezlik vb.) için antibiyotik proflaksisi önerilmektedir. Penisilin alerjisi olmayan hastalarda beta-laktam antibiyotikler (penisilin, sefalosporin) yeterlidir. Ancak, penisilin alerjisi olanlara trimetoprim-sulfametoksazol, kinolonlar (siprofloksasin, moksifloksasilin), klindamisin ve tetrasiklinler uygun tedavi seçenekleridir. Genel olarak, proflaktik antibiyotik tedavisi 5-7 gün süresince uygulanması yeterlidir.
Tetanoz proflaksisi de özellikle hayvan ve insan ısırıklarında ihmal edilmemelidir. Hastanın aşılanma durumuna göre tetanoz toksoidi uygulanmalıdır. Tetanoz proflaksi önerileri genellikle yara bakımında rutin olarak göz önünde bulundurulmalıdır.
HIV bulaşması, ısırık yaraları aracılığıyla nadir olmakla birlikte, endişe verici bir durumdur. HIV profilaksisi yalnızca yara perkutane ise ve ağız kan ile kontamine olmuşsa gereklidir. Diğer durumlarda, profilaksi yan etkileri bulaşma riskinden daha tehlikeli olabilir. Bu nedenle hasta ile riskler ve faydalar detaylıca tartışılmalı, duruma göre belgelendirilmelidir. Tıbbi profesyonellerin HIV’e mesleki maruziyetinden bulaşma bildirilmemiştir.
Herpetik whitlow, herpes virüsünün parmağa geçmesi ile oluşur ve eritematöz bir taban üzerinde ağrılı grup veziküller olarak kendini gösterir. Genellikle çocukların parmaklarını yetişkinlerin ağzına sokması sonucu ortaya çıkar ve bu tür şikayetlerle gelen çocuklarda distal parmak lezyonları dikkate alınmalıdır.
Hepatit C için post-expozisyon profilaksisi bulunmamaktadır. Sadece enfeksiyon belirtileri izlenmeli ve ayaktan takip önerilmelidir. Hepatit B maruziyeti için ise, ısırılan kişi aşılanmamış veya aşıya yanıt vermemişse immünoglobulin tedavisi gereklidir. Daha önce aşıya yanıtı ölçülmemiş olan kişiler maruziyet sonrası anti-HBs yanıtı için test edilmeli, negatifse tedavi uygulanmalıdır.
- Selülit
- El Enfeksiyonları
- İnflamatuar Meme Karsinomu
- Böcek Isırıkları
- Paget Hastalığı
- Tetanoz
- Tromboflebit
- Radyasyon Fibrozu
- Kozmetik deformite
- Fonksiyon kaybı
- Enfektif tenosinovit
- Nekrotizan fasiit
- Abse oluşumu
- Amputasyon
- Osteomyelit
- Septik eklem
İnsan ısırığı sonrası hemen tıbbi yardım alan hastaların sonuçları mükemmeldir. Ancak, tedaviyi geciktiren hastalar olumsuz sonuçlarla karşılaşma eğilimindedir. Çoğu durumda, tüm eli etkileyen belirgin bir enfeksiyon gelişir. Geciken vakalarda, sadece önemli bir kozmetik deformite değil, aynı zamanda el ve parmakların işlev kaybı da olur. Burun, kulak veya parmak uçlarındaki insan ısırıkları tedavi edilmesi zor olup genellikle geniş kapsamlı plastik cerrahi gerektirir. Skarlaşma, insan ısırıklarının bir diğer önemli komplikasyonudur.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430764/
- https://jag.journalagent.com/turkhijyen/pdfs/THDBD_67_3_153_160.pdf
- https://www.klimik.org.tr/Enfeksiyonlar-Figen-KAPTAN.pdf