İntravenöz (IV) Uygulanan Sıvılar

IV yolla sıvı tedavisi, normal yollarla günlük sıvı ihtiyacını karşılayamayan bireylerin  parenteral yollar ile damar içinden sıvı ihtiyacının karşılanmasıdır. Bu yöntemle;

• Sıvı – elektrolit dengesini sağlamak ve sürdürmek
• Yeterli beslenemeyen bireylerde parenteral beslenmeyi sağlamak
• İntravasküler volümü düzenlemek
• Kan ve kan ürünlerinin transfüzyonunu sağlamak
• İlaç vermek

amaçlanır.

IV Yolla Uygulanan Sıvılar

• Kan ürünleri
• Kristaloidler
• Kolloidler

olmak üzere 3 ana başlıkta sınıflandırılırlar.

Kan ve Kan Ürünleri

Bu konuya daha önceki yazılarımızda deyinmiştik. Buradan ilgili yazılarımıza ulaşabilirsiniz.

Kristaloidler

Hastane öncesi alanda ve acil servislerde kullanılan temel sıvılardır. Su içerisinde çözünmüş elektrolidlerden ve diğer küçük moleküllü maddelerden oluşan akıcı özellikte olan sıvılardır. İlaç uygulamaları, sıvı replasmanı, elektrolit tedavisi gibi durumlarda rahatlıkla kullanılabilirler. Kendi aralarında kullanım alanlarına ve amaçlarına göre İzotonik, hipotonik ve hipertonik solüsyonlar olarak ayrılırlar.

• İzotonik Sıvılar: Osmolariteleri plazma osmolaritesine en yakın sıvılardır. Bu nedenle intrasellüler ve ekstrasellüler sıvı dengesini bozmazlar. %0.9 NaCl, Ringer Laktat ve Dekstorzlar en sık kullanılan izotonik sıvılardır. Sıvı replasmanı gerektiren volüm kayıplarında kullanılırlar.
• Hipertonik Sıvılar:  Plazma ozmolaritesine göre yoğun içerikli hiperosmolar sıvılardır. Bu yoğunlukları nedeniyle hücre içinden sıvı çıkışa neden olurlar. Hücre içi ve intertisiyel alandan damar içine sıvı girişini sağlarlar. Bu özellikleri nedeni ile, ödem tedavisinde (Örn:Beyin ödemi) sık kullanılırlar. %20 Mannitol , %3 NaCl sık kullanılan hiperosmolar sıvılardır.
• Hipotonik Sıvılar: Plazma ozmolaritesine göre ozmolaritesi daha düşük olan sıvılardır. Damar içinden sıvı çıkışına sebep olurlar. İsolayt türevleri (Isolyte M, Isolyte S) dengeli elektrolit solüsyonları hafif hipotonik sıvılardır. Hipernatremi gibi durumlarda kullanılır.

Kolloidler

Büyük moleküllü yapıları nedeni ile akışkanlıkları kristaloid sıvılara oranla çok daha azdır. Hastane öncesi alanda ve acil servislerde kullanılmayan sıvılardır. Allerjik reaksiyonlara ve böbrek fonksiyon bozukluklarına sebep olabilirler. Doğal yada sentetik olarak elde edilebilirler. HES, Dextran, Macrodex ve insan Albumin gibi sıvılar kolloid sıvılara örneklerdir.

Ambulans ve Acil Servislerde Sık Kullanılan Sıvılar

Serum Fizyolojik 

Temel replasman solüsyonu olan serum fizyolojik (SF: normal salin : %0.9 NaCl) tuz ve su kaybının olduğu (Kusma , diyare, metabolik alkoloz, aşırı kanama ve hipovolemik şok gibi) durumlarda ve ilaç uygulamalarında kullanılır. 100 ml, 150 ml, 250 ml, 500 ml, 1000 ml gibi formatları mevcuttur. Hafif hipertoniktir (308 mOsm/l)tir.

Serum fizyolojik infüze edildiği zaman tüm ektraselüler sıvıya dağılır (bu şekilde yaklaşık %20’si damar içinde kalırken %80’i interstisyel aralığa geçer). Büyük hacimlerde verildiği zaman, klor içeriği fazla olduğu için, dilüsyonel hiperkloremik asidoza yol açar, çünkü plazma klor konsantrasyonu yükseldiği sürece bikarbonat konsantrasyonu düşer. Serum fizyolojik, hipokloremik metabolik alkalozda ise tercih edilen bir kristalloiddir.

1000cc çözeltide
Na: 154mmol
Cl: 154 mmol
Osmolarite: 308 mOsm/L
NaCl: 9 g
pH: 4.5-7.0 arasında ve markaya göre değişmektedir.

%3 NaCL

%3-20’lik hipertonik NaCl şiddetli semptomatik hiponatremi tedavisinde kullanılır. Bazı otoriteler, hipovolemik şoktaki hastaların resüsitasyonunda %3-7.5’luk NaCl solüsyonlarının ilk tercih olarak kullanımını savunmaktadır.

Her 100 ml; 3 g sodyum klorür içerir.
Na: 513 mmol
Cl: 513 mmol
Osmolarite: 1026 mOsm/L
pH: 5 (4.5-7)

Multipl Elektrolit Solüsyonları

Ringer Laktat

Ekstraselüler sıvı kompozisyonu üzerine en az etkisi olan solüsyondur. Normal salin solüsyonuna ek olarak fizyolojik konsantrasyonlarda K ve Ca ve asitliğini düzenlemek için laktat da eklenmiştir.

Bu solüsyon en fizyolojik kristalloiddir ve büyük hacimler gerektiği  ileri derece yanıklarda , aşırı bulantı ve kusma ile sıvı kayıplarında ve volüm açığı ile birlikte olan ketoasidozda tercih edilmelidir. Ancak pratikte 24 saatte 2 L’nin üzerinde nadiren kullanılır, çünkü laktat karaciğerde Cori siklusu ile glukoza dönüşürken bikarbonat ortaya çıkar ve bu miktar çok olursa metabolik alkaloza neden olur. Karaciğer yetmezliğinde ise, laktat birikerek laktik asidoza neden olabilir. Diabetik hastalarda hiperglisemiye yol açabileceği için laktatlı solüsyonlardan kaçınılmalıdır. Laktatlı solüsyonların kullanılamayacağı bu gibi durumlar için (yani diabet, karaciğer yetmezliği) laktat içermeyen ringer solüsyonu bir alternatif olarak kullanılabilir.

1000cc çözeltide
Na: 130 mmol
Cl: 108 mmol
K: 5.1 mmol
Ca: 2.5 mmol
Laktat: 29 mmol
Osmolarite: 273 mOsm/L
pH:6.5-7

İsolyte M

Postoperatif dönemde minimum enerji gereksiniminde ve günlük elektrolit ihtiyacının özellikle de potasyum ve fosfat kayıplarının karşılanmasında kullanılır. 500 ml ve 1000 ml’lik formatı mevcuttur. Düşük Na, yüksek K içeriğine sahip glikoz içerir.

1000cc çözeltide
Na: 40 mmol
Cl: 38 mmol
K: 35 mmol
Asetat: 20 mmol
Fosfat: 15 mmol
Glukoz: 50g
Osmolarite: 400 mOsm/L

İsolyte S

Ringer laktata alternatif olarak kullanılır. Laktat yerine asetat ve glukonat içerir laktata alternatif olarak kullanılır. Alkali içeriği nedeniyle ishalle bağlı sıvı kayıplarında ve vücudun susuz ve tuzsuz kalması (dehidratasyon) durumunun tedavisinde ve bu durumun oluşmasını önlemek için tercih edilir, kusmalarda uygun değildir. 500 ml ve 1000 ml ‘ lik formatları mevcuttur.

1000cc çözeltide
Na: 141 mmol
Cl: 98 mmol
K: 5 mmol Ca: 2.5 mmol
LAsetat: 27 mmol
Osmolarite: 295 mOsm/L
pH: 7.4

İsolyte P

Çocuklarda sıvı-elektrolit tedavisine uygun özel kristalloid solüsyonlar üretilmiştir. Bunlar genellikle dekstroz içerir ve sodyum ve klor konsantrasyonları daha düşüktür. Bu solüsyonlara örnek olarak %5 dekstroz + %0.2 veya %0.45 NaCl verilebilir. İsolyte P, çocuklarda postoperatif dönemde günlük elektrolit ve enerji gereksiniminin sağlanmasında kullanılır. Çocuklarda Dehidratasyon Akıl Kartı için tıklayınız.

Dekstroz Çözeltileri

Vücudun enerji gereksinimi için gerekli olan bir şekeri içeren kan glukoz düzeyinin artmasına neden olan solüsyonlardır. Sistemik metabolik asidoza neden olabilirler. Derişiminine göre %5, %10, %20, %30, %50 oranlarında formatları 50 ml, 100 ml, 150 ml, 250 ml, 500 ml , 1000 ml şeklinde mevcuttur. % 10 ve üstü Dekstroz çözeltileri  hiperosmolar sıvılardır. Büyük damaryolu ile ve santral venlerden verilmelidirler.

%5 Dekstroz

Hipotonik olan %5 dekstroz, tek başına su kayıplarında ve sodyum kısıtlaması olan hastalarda idame solüsyonu olarak kullanılır. %5 dekstroz tek başına verilirse, infüze edilen su total vücut suyuna eşit olarak dağılır. %5 dekstroz, ayrıca NaCl içeren solüsyonlara da tonisiteyi sağlamak ve açlığa bağlı ketozis ve hipoglisemiyi önlemek amacıyla dahil edilmiştir.

Glukoz: Hipotonik
Glukoz: Her 100 ml içinde 5 gram glukoz
Osmolarite: 278 mOsmol/L

%10 Dekstroz

%10 ve daha konsantre dekstroz solüsyonları elektrolit içermez ve sadece parenteral nutrisyonun bir komponenti olarak kullanılmaktadır.

Glukoz: Hipertonik
Glukoz: Her 100 ml içinde 10 gram glukoz
Osmolarite: 555 mOsmol/L

%20 Dekstroz

Glukoz: Hipertonik
Glukoz: Her 100 ml içinde 20 gram glukoz
Osmolarite: 1110 mOsmol/L

%30 Dekstroz

Glukoz: Hipertonik
Glukoz: Her 100 ml içinde 30 gram glukoz
Osmolarite: 1515 mOsmol/L

%50 Dekstroz

Glukoz: Hipertonik
Glukoz: Her 100 ml içinde 50 gram glukoz
Osmolarite: 2774 mOsmol/L

Mannitol %20

Mannitol diüretik özelliğe sahip bir moleküldür. Artmış kafa içi basıncı ve göz içi basıncını azaltmak ya da böbreklerden atılan maddelerle olan zehirlenme durumlarında bu maddelerin böbreklerden atılımını teşvik etmek amacıyla da kullanılır. 100 , 150, 250, 500,1000 ml formatları mevcuttur. Her 1000 ml çözelti 200 gr mannitol içerir. Hiperosmolar bir çözeltidir.

Mannitol: Her bir 100 ml 20 gram mannitol içerir
Osmolarite: 1098 mOsmol/L
pH: 6.3 (4.5-7)

• http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/ffheytkpQIOb.pdf
• http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/uVrFdWoz1ktY.pdf
• https://docplayer.biz.tr/18957783-Kristalloid-solusyonlar-dekstrozlu-solusyonlar-1-5-dekstroz-2-10-dekstroz-3-20-dekstroz-4-30-dekstroz.html
• https://www.journalagent.com/gkdaybd/pdfs/GKDAYBD_23_2_35_42.pdf
• http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/ffheytkpQIOb.pdf
• http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/zh5RfZiDJ77s.pdf
• https://derangedphysiology.com/cicm-primary-exam/Chapter%20232/response-1l-5-dextrose

Vücut Sıvılarına Genel Bakış