Kan Kültürü Alma

Kan kültürü, sepsis ve kan dolaşımı enfeksiyonlarının tanısında önemli bir rol oynayan, kan örneklerinden patojen mikroorganizmaların (bakteri veya mantar) üremesi için kullanılan bir tanı yöntemidir. Klinik uygulamada enfeksiyon etkenlerinin tanımlanması ve uygun tedavinin belirlenmesi açısından kritik bir öneme sahiptir. Etkenin belirlenme süresi geciktikçe mortalite ve morbidite artar.

Kan Kültür Örneği İçin Gereken Bilgiler

1. Hastanın adı ve soyadı.
2. Yaşı.
3. Protokol numarası (T.C. kimlik numarası veya SGK numarası).
4. Örnek alım tarihi ve saati.
5. Klinik bilgi (tanı, servis, antibiyotik kullanımı).
6. Protez, şant, kateter veya sonda varlığı.
7. Örneği alan kişinin kimlik bilgileri.
8. Örnek alım yeri.
9. Uzun inkübasyon gerektiren mikroorganizma şüphesi varsa belirtilmelidir.

Amaç

1. Sepsis Tanısı: Kan dolaşımı enfeksiyonlarının saptanması.
2. Enfeksiyonun Kaynağını Belirleme: Etken mikroorganizmanın izolasyonu.
3. Antibiyotik Duyarlılık Testi: Tedaviye yön vermek için uygun antibiyotik seçimi.

Temel İlkeler

1. Sterilite: Aseptik koşullar sağlanarak kontaminasyonun önlenmesi.
2. Yeterli Kan Miktarı: Yetişkinlerde her şişe için 10 mL, çocuklarda yaşa göre belirlenir.
3. Doğru Zamanlama:
   • Antibiyotik tedavisine başlamadan önce alınmalıdır.
   • Semptomların zirvede olduğu dönemlerde tercih edilmelidir.
4. Farklı Noktalardan Örnekleme: En az iki farklı ven bölgesinden örnek alınması önerilir.

Endikasyonlar

• Sepsisin klinik bulguları
• Ciddi pnömoni
• Orijini bilinmeyen ateş
• Ateş ve nötropeni
• Enfektif endokardit şüphesi
• Menenjit, osteomiyelit, septik artrit gibi ciddi enfeksiyonlar

Alım Sırası

1. Aerobik şişe
2. Anaerobik şişe
3. Gerekiyorsa mantar kültürü

Kan Kültürü Sayısı

Önerilen Kan Kültür Seti : En az iki set alınmalıdır, her sette iki şişe bulunmaktadır:

• 1 set = En az 1 aerobik (A) ve 1 anaerobik (AN)
  şişeden oluşmalıdır.
• Bir kan kültürü istemi = Sağ koldan alınmış bir set (=2 şişe) + sol koldan alınmış bir set (=2 şişe) olmak üzere toplam 2 setten (=4 şişe) oluşur!

1. Aerobik şişe: Aerob bakteriler ve mantarlar için.
2. Anaerobik şişe: Clostridium, Bacteroides, Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Streptococcus ve Enterobacter gibi mikroorganizmaların hızlı üremesi sağlanır.

• • Çocuklarda: 1 veya 2 set alınabilir. Anaerobik şişeler yüksek riskli gruplarda tercih edilebilir.

• Tek kan kültürü: Pozitifliğin yorumlanması zordur.
• Sürekli bakteriyemi şüphesi: 2 kan kültürü alınması uygundur.
• Aralıklı bakteriyemi şüphesi: 3 kan kültürü alınmalıdır.
• Kan miktarı ve şişe sayısı arttıkça:
  • Doğru tanı oranı yükselir.
  • Yanlış pozitif sonuç oranı azalır.
  • Ancak, 24 saat içinde 3-4’ten fazla kan seti kullanılması önerilmez. Daha fazla kültür, maliyeti artırır ve iatrojenik anemi riskini yükseltir.
• Koagülaz negatif stafilokok (KNS) üremesi:
  • İki veya daha fazla şişede KNS üremesi: %28 kontaminasyon, %13 belirsiz, %59 bakteriyemi oranı.
  • Tek şişede KNS üremesi: %67 kontaminasyon, %14 belirsiz, %19 bakteriyemi oranı

Alım Yeri

• Önerilen yer: Üst ekstremite veni.
• Önerilmeyen yerler: Arteriyel ve alt ekstremite venlerinden örnek alınması, kontaminasyon riski nedeniyle önerilmez.
• Periferik damar yolu: Daha önce açılmış veya kullanılmış periferik damar yolundan kan kültürü alınmamalıdır.
• Santral, periferal veya arteriyel kateter: Kateter ilişkili enfeksiyon şüphesi olmadıkça kullanılmamalıdır.

Kateter İlişkili Kan Dolaşımı Enfeksiyonu Şüphesi

• Örnekleme: Biri perkütan, diğeri 48 saati geçen vasküler kateterden olmak üzere en az iki set alınmalıdır.
• Kateter kültür pozitifliği: Kateterden alınan kan, perkütan alınandan 2 saat daha önce pozitifleşirse, enfeksiyon kaynağının kateter olma ihtimali yüksektir.

Kan Miktarı 

• Ekim için 8-10 ml yeterlidir.
• Aşırı dolu şişeler (>10 mL): Yanlış pozitif sonuç oranını artırır.
• Az miktarda kan içeren şişeler (<3 mL): Yanlış negatif sonuç oranını artırır.
• Dilüsyon oranı: 1/5 veya 1/9 önerilir. Total kan miktarının %1’inden az olmalıdır.
• Yapılan pek çok çalışma kan kültür şişesine koyulan kan hacminin en önemli parametre olduğunu vurgulamışlardır. Etkeni belirlemede bir sete dağıtılacak kan hacmi için
  duyarlılıklar:
  20 ml→ %65-76
  40 ml→ %80-90
  60 ml→%95.7-97.7

Kan Kültürünün Alınma Zamanı

• Semptomlar başlamadan önce: Kan kültürü alınmamalıdır.
• Antibiyotik öncesi: Tedaviye başlamadan hemen önce alınmalıdır.
• Tedavi devam ederken: Antibiyotik dozundan hemen önce alınmalıdır.
• Farklı yerlerden kültürler: Aynı anda veya dakikalar içinde alınmalıdır.

Takip Kan Kültürleri

• Şüphe durumları: 6-36 saat aralıklarla kan kültürü alınması önerilir.
  1. Enfektif endokardit.
  2. S. aureus bakteriyemisi.
• Endokardit şüphesi: 3 set kan kültürü alınmalıdır. Son 1 ayda antibiyotik kullanımı varsa 6 set alınır.

Katkı Maddeleri (Antibiyotik Nötralizasyonu ve Antikoagülasyon)

• Reçine, karbon kombinasyonları (aktif kömür), sodyum polianetolsülfonat (SPS) kullanılabilir.
• SPS dışında başka antikoagülan kullanılmaz.

Kültür Alınacak Bölgedeki Cilt Temizliği

1. Cilt Temizliği Prosedürü:
   • Kan alınacak bölge önce %70 alkol ile silinir ve 1-2 saniye beklenir.
   • Daha sonra %10 povidon iyodin ile merkezden perifere doğru silinir.
   • İyot tamamen kuruması için 1-2 dakika beklenir.
   • Uygun görülürse işlem sonunda tekrar alkol ile silinir.
2. Yenidoğanlarda Cilt Temizliği:
   • Yenidoğanlarda iyota bağlı subklinik hipotirodizm riski nedeniyle iyot solüsyonu kullanılmaz.
   • Bunun yerine, bölge iki kez alkol ile silinir.
3. Klorheksidin Kullanımı:
   • Klorheksidin alerjik reaksiyona neden olmaz ve işlem sonrası cildi tekrar silmeye gerek kalmaz.
   • Ancak 7 günden küçük çocuklarda kullanılması önerilmez.

Kan Kültürü Alım Prosedürü

1. Kimlik Doğrulama:
   • Hastanın kimliği doğrulanır.
2. Antisepsi ve Aseptik Koşullar:
   • El hijyeni sağlanır, steril eldiven giyilir ve cilt antisepsisi yapılır.
   • Bu önlemler alınmazsa flora bakterileri kontaminasyona yol açabilir.
3. İğne ve Set Kullanımı:
   • İlk girişim başarısız olursa iğne değiştirilir.
   • En az iki set (iki farklı koldan) alınır ve her şişe için erişkinde 10 mL kan alınır (toplamda 40 mL).
4. Şişelerin Hazırlığı:
   • Kan almadan önce şişeler üzerinde gerekli miktar işaretlenir ve şişelerin son kullanım tarihleri kontrol edilir.
5. Kateterden Kan Alma:
   • Eğer intravenöz kateterden kan alınacaksa rezidüel heparini elimine etmek için başlangıç volümünü iptal etmeye veya serum fizyolojik ile yıkamaya gerek yoktur.
6. Şişe Sterilizasyonu:
   • Şişe üzerindeki plastik kapak kaldırıldıktan sonra lastik tıpa alkol ile silinir.
   • Kan şişeye alındıktan sonra tıpa tekrar alkol ile silinir.
7. Kan Örneğinin Hazırlığı:
   • Kan şişeye alındıktan sonra pıhtılaşmayı önlemek için şişe hafifçe çalkalanır (alt-üst edilir).
8. Etiketleme ve Bilgilendirme:
   • Şişe üzerindeki barkot üzerine yazı yazılmaz, yırtılmaz, ya da hasta barkodu yapıştırılmaz.
   • Hasta bilgileri, tarih ve saat şişe üzerindeki uygun alana yazılır.

Kan Kültürü Kontaminasyonu

Kontaminasyon, alınan kanın örnekleme veya işlenme sırasında flora bakterileriyle bulaşmasıdır.

• Kontaminasyon oranı <%3 olmalıdır.

Sık kontaminasyona neden olan mikroorganizmalar:

• Bacillus spp.
• Corynebacterium spp.
• Koagülaz negatif stafilokoklar (KNS)
• Viridans grup streptokoklar

Transport

• Kan kültürü, 30 dakika ila 2 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır.
• Şişeler, oda sıcaklığında tutulmalı, buzdolabına konulmamalıdır.
• Özel taşıma kapları kullanılmalıdır.

Sonuçların Yorumlanması

1. Pozitif Sonuçlar:
   • Kan dolaşımı enfeksiyonunun göstergesidir.
   • İzole edilen mikroorganizmanın klinik önemi değerlendirilir.
2. Negatif Sonuçlar:
   • Antibiyotik tedavisi sonrası alınmış örneklerde yalancı negatiflik görülebilir.
   • Teknik hatalar ve yetersiz kan miktarı da negatif sonuçlara yol açabilir.
3. Kontaminasyon:
   • Kontaminasyon oranı %3’ten düşük olmalıdır.
   • Kontamine örnekler genellikle klinik önemi olmayan mikroorganizmalar içerir (ör. Bacillus spp., Corynebacterium spp.).

• https://www.tybd.org.tr/data/pdf/03122015_kankulturualmayonergesi.pdf
• https://www.klimik.org.tr/wp-content/uploads/2019/09/Doc%CC%A7.Dr_.Ebru-Evren.pdf

Acil Serviste Sepsis Yönetimi