Kas İçi (İntramuskuler – İM) Enjeksiyon

İntramüsküler (İM) enjeksiyon ilacın subkutan dokunun altındaki derin kas dokusu içerisine enjekte edilmesidir. Gelişmekte olan ülkelerdeki sağlık çalışanları alternatif
yöntemlerin veya oral ilaç vermenin aynı etkiyi gösterdiğini ve hatta daha güvenli olduğunu bilmesine karşın yine de enjeksiyonu tercih etmektedir.  Daha çok yardımcı sağlık personeli tarafından uygulanan kas içi enjeksiyon sağlık uygulamaları arasında kolay ve basit bir uygulama gibi görülmesine karşın bir çok komplikasyona sebep olabilmektedir. Olası komplikasyonlar arasında hastalık nakli, sinir yaralanması, abse, selülit, granüloma, doku nekrozu, kas fibrozu, kontraktür, intravasküler enjeksiyon, hematom ve ağrı sayılabilir .

Temel Bilgiler

• IM ilaç uygulama işleminde, 8 doğru kurala (doğru hasta, doğru ilaç, doğru ilaç şekli, doğru doz, doğru yol, doğru zaman, doğru kayıt, doğru yanıt) uyulur.
• IM yolla verilen ilaçlar kas içine verilir.
• Normal yapıda bir bireyin kas dokusu, aşırı bir rahatsızlık duymadan 3 ml ilacı içine alabilir.
• Çocuk, yaşlı ve kaşektik hastalara verilebilecek ilaç miktarı ise en fazla 2 ml olmalıdır.
• IM yolla ilaç uygulamalarında 20- 23 numaralı, 2,5- 3,75 cm boyunda iğne kullanılır.
• İlacın kas dokusu içine bırakılması için dokuya giriş açısı 90 derece olmalıdır.
• Hastanın yaşı, klinik durumu, uygulanacak ilaç ve ilaç miktarı dikkate alınarak uygun olan enjeksiyon bölgesi seçilir.
• IM enjeksiyonlarda en güvenli ve en az ağrılı bölge ventrogluteal bölgedir.
• Enjeksiyon için sağlam bir doku seçilmeli ve kasın gevşemesi sağlanmalıdır. Kas enjeksiyonları bir süre devam edecekse, sıra ile yer değiştirmek doku yıkımını önler. Aksi halde, duyarlılığı artmış bölgeye enjeksiyon yapmak son derece ağrılı olur.
• IM yolla verilen ilaçlar IV yola göre daha yavaş, SC yola göre daha hızlı emilir.

Z Tekniği

Z- yöntemi , deri altı dokusu ile ilaç etkileşimini engelleyen, enjeksiyonun kas içinden ilaç sızdırmazlık ve ilaç ile ilgili iritasyonunu en aza indirmek için bir yöntem.
Z-track tekniği kullanılarak, deri enjeksiyondan önce, enjeksiyon bölgesinden uzağa, lateral olarak çekilir; sonra ilaç enjekte edilir, iğne çekilir ve cilt serbest bırakılır. Bu yöntem, eğer üstteki doku yerinden oynatılabiliyor ise kullanılabilir.

Z-track yöntemi, ilacın subkutan dokuya sızmasını önlemek için bir zikzak yolu oluşturur. Bu yöntem tüm enjeksiyonlar için kullanılabilir veya ilaç tarafından belirlenebilir.
İğneyi dart benzeri bir hareketle yerleştirin. Hızlı bir yerleşim daha az acı vericidir. 10 saniye / ml şeklinde ilaç enjekte edilir. İlaç verildikten sonra, iğneyi 10 saniye boyunca yerinde bırakın. Şırıngayı hareket ettirmekten kaçının. İlaç tamamen enjekte edildikten sonra, pürüzsüz, sabit bir hareket kullanarak iğneyi çıkarın. Ardından cildi serbest bırakın.
Bölgeye masaj yapmayın.

IM Enjeksiyon Uygulanabilecek Bölgeler ve Kaslar

Dorsogluteal Bölge (Arka Kalça Bölgesi)

Yetişkinlerde ve 3 yaş üzeri çocuklarda kullanılır ve daha çok erişkinlerde tercih edilir. Bu bölgede yer alan gluteus maksimus ve gluteus medius kasları enjeksiyon için kullanılır. Bu kasların ilaç alma kapasiteleri fazla ve bölgedeki derinin ince olması ise bir avantajdır. Ancak bu bölge kullanılırken iğnenin siyatik sinirine, büyük trokantere ve büyük kan damarlarına rastlama ve komplikasyonlar yaratma olasılığı olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca, gevşek dokulu derisi sarkmış kalçalarda enjeksiyon yerinin doğru olarak saptanması zordur.

Bu bölgede enjeksiyon bölgesini tespit etmek için 2 farklı yol vardır:
1. Yol: Enjeksiyon bölgesi ilyak kristanın altında ve posteriyor superiyor ilyak spina ile femurun büyük trokenterini birleştiren hayali çapraz çizginin üstünde kalan bölgedir. Bu çapraz çizgi siyatik sinirinin dış yanında ve ona paralel olup siyatik siniri bunun altında yer alır. Enjeksiyon noktası çapraz çizginin ortasından biraz yukarıda ve dış yandadır. Şişman hastalarda büyük trokanterin bulunması güç olabilir, hastanın kalça kaslarını kasıp gevşetmesi büyük trokanterin bulunmasında yardımcı olur.

2. Yol: Gluteal bölge, hayali çizgilerle dört eşit parçaya bölünür. Üstte ve dışta kalan 1/ 4’ lük parçanın üst dış kısmı, enjeksiyon alanıdır.

Ventrogluteal Bölge (Yan Kalça Bölgesi)

Gluteus medius kası, altında bulunan gluteus minimus kasının üzerini örter. Böylece bu iki kas bu küçük alanda, yeterince derinliği olan bir kas dokusu oluşturur. Bu bölge yetişkinlerde, çocuklarda ve kaşektik hastalarda kullanılabilir. Bu enjeksiyon için hasta sırt üstü, yüz üstü ya da yan yatabilir. Uygulayıcı için en rahat pozisyon, yan yatış pozisyonudur. Kalça kaslarının gevşemesi için yan yatan hastanın üst bacağını bükerek alt bacağını önüne alması, sırt üstü yatan hastanın ise dizlerini bükmesi, yüz üstü yatan hastanın ise baş parmakları birbirine bakacak şekilde ayaklarını içe çevirmesi gerekir. Enjeksiyon bölgesinin saptanması için hemşire hastanın sağ kalçasında sol elini, sol kalçasında sağ elini kullanmalıdır. El ayasının alt kısmı büyük trokantere yerleştirilir. Baş parmak hastanın kasığını gösterirken diğer dört parmak hastanın başını gösterir. İşaret parmağı anteriyor süperiyor ilyak spinaya yerleştirilir. Orta parmak mümkün olduğu kadar arkaya doğru açılır ve ilyak kristaya dokunur. Böylece işaret, orta parmak ve ilyak kristayla sınırlı bir üçgen alan oluşturulur Bu küçük alan sinir, damar ve kemik dokusundan uzak olan enjeksiyon bölgesidir.

Laterofemoral Bölge

Vastus lateralis ve Rektus femorus kaslarını kapsayan bölgedir.

Vastus lateralis kası: Üst bacağın ön dış yanında uzun bir şerit halinde yer alan, iyi gelişmiş bir kastır. Bu kas küçük çocuklar ve sık enjeksiyon yapılan yetişkinlerde kullanılır. Enjeksiyon yerinin saptanabilmesi için, büyük trokanterin 10 cm altına ve dizde lateral femoral kondilin 10 cm üstüne, birbirine paralel iki yatay çizgi çizilir. Lateral femoral kondilin üzerindeki yatay çizginin sınırları, bacağın o bölümündeki enine göre belirlenir. Bu yatay çizgiye her iki ucundan çizilen dikey çizgiler, büyük trokanterin altındaki yatay çizgi ile kesişir. Böylece bir dikdörtgen elde edilmiş olur. Bu dikdörtgen, birbirine paralel ve eşit aralıklarda olan, iki yatay ve iki dikey çizgi ile, dokuz eşit dikdörtgene bölünür. Bacağın dış yanında kalan ortadaki dikdörtgenin alanı enjeksiyon için uygun bölgedir. Küçük çocuklarda ise üst sınır büyük trokanter, alt sınır diz kabul edilerek bölme işlemi uygulanır. Hasta sırt üstü yatarken dizlerini hafif bükerse, vastus lateralis kası gevşer. Oturur pozisyonda iken de enjeksiyon yapılabilir. Küçük çocuklara ve kaşektik hastalara enjeksiyon yapılırken kasın kavranması, ilacın kasa verilmesini kolaylaştırır.

Rektus femorus kası: Üst bacağın ön yüzünde yer alan kas olup, çocuk ve bebeklerde kullanılır. Vastus lateralis kasında olduğu gibi rektus femorus kasına da enjeksiyon yapılırken bacağın ön yüzü eşit dikdörtgenlere ayrılır.

Bacağın ortasında kalan dikdörtgenlerden en ortada olan dikdörtgenin alanı enjeksiyon için kullanılır. Enjeksiyon hasta sırt üstü yatarken ya da otururken uygulanabilir. Bebek ve kaşektik bireylerde kas kavranır, normal ve şişman bireylerde deri bastırılarak gerilir.

Deltoid kası

Üst kolun dış yan yüzeyinde yer almaktadır. Yetişkinlerin ve çocukların çoğunda bu kas yeterince gelişmemiştir. Bu kas yalnızca yetişkinlerde ve diğer kasların kullanılamadığı durumlarda ve az miktardaki ilaçların enjeksiyonunda kullanılır. Enjeksiyon bölgesinin saptanması için, akromiyon prosesin alt kenarına boydan boya çizilen çizginin iki uç noktası ile kolun dış yan yüzünde aksilla hizasında çizilen çizginin orta noktası birleştirilir. Meydana gelen üçgenin merkezi tam enjeksiyon noktasıdır. Bu nokta bireyin yapısına bağlı olarak, akromiyon prosesin yaklaşık 2,5- 5 cm altındadır. Enjeksiyon için hasta kolunu gevşekçe yana bırakmalı ve dirsekten bükmelidir. Enjeksiyon, hasta yatar ya da oturur pozisyonda iken uygulanabilir. Pasif el ile deltoid kas kavranır ve 90° lik açı ile dokuya girilir. Bu kasın emilim yeteneği az olduğu için 1ml’ den fazla ilaç verilmemelidir.

Triseps (üçbaşlı) Kası

Kısa başı, üst kolun arka yüzünde yer alır. Radyal sinir yaralanmalarına neden olabileceğinden bu kasa enjeksiyon önerilmez. Ancak hiçbir kasa enjeksiyon yapılamıyorsa bu kas kullanılabilir ve bu durumda doğru yerin saptanması çok önemlidir. Bu kasa enjeksiyon genelde ağrılıdır. Yerin saptanabilmesi için akromiyon proses ile dirsekte ulnanın olekranon prosesi arasında bir hat çizilir. Bu hat üç eşit parçaya bölünerek ortada kalan kısım enjeksiyon için kullanılır. Hasta oturur yada yatar pozisyonda olabilir. Hastanın kolu gevşekçe yanda durmalı ve dirsekten bükülmelidir. Enjeksiyon için kas dokusu kavranarak küçük iğne ile girilmeli ve az miktarda ilaç verilmelidir.

• https://hemsirelikyukseklisans.blogspot.com/2019/08/intramuskuler-enjeksiyon.html

Periferik Damar Yolu Açılması

Kas İçi (İntramüsküler – İM) Enjeksiyon İçin Aydınlatılmış Onam Formu