Klorpromazin (Largactil®) Uygulama Akıl Kartı

Klorpromazin, şizofreni, bipolar bozukluk ve akut psikozu yönetmek ve tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Birinci kuşak antipsikotikler olarak da bilinen tipik antipsikotikler veya nöroleptik ilaç kategorisinin bir üyesidir. Acil serviste en çok akut ve kronik psikotik bozukluklarda psikomotor ajitasyon ve şiddet içeren davranışın kısa süreli tedavisinde (şizofreni, şizofrenik olmayan kronik deliryum,, paranoid deliryum, kronik delüzyonel durum) kullanılır. Ayrıca akut hıçkırık tedavisinde de kısa süreli kulanım için FDA onayı almıştır.

Etki Başlangıcı: 2-5 dk (İV)
Etki süresi: 30 saat
Yarılanma Ömrü (t½): 10-40 saat
Toksik Doz:  800 mg/gün
Metabolizma: Karaciğer
Atılım: İdrar, safra, dışkı

Largagtil^® 25 mg enjeksiyonluk / infüzyonluk çözelti içeren ampul

1950 yılında tesadüfen etkisi fark edilen klorpromazin nöroleptik grubu ilaçların ilk temsilcisidir. Kullanımı psikiyatride önemli bir kilometre taşı olarak kabul edilmekte olup, önemli sayıda kronik psikiyatri hastasının hastaneler dışında veya evde bakımlarını olanaklı hale getirmiştir. Tipik (klasik) nöroleptiklerdendir.

Fenotiyazinin propil amino türevi olan klorpromazin; vagolitik, sedatif ve antiemetik özellikleri olan bir nöroleptiktir. Oral veya parenteral uygulama sonrası hızla absorbe olarak vücut doku ve sıvılarında dağılır, ayrıca plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanır. Yağda yüksek oranda çözünür ve vücut yağlarında depolanır, bu nedenle vücuttan atılması çok yavaştır.  Plasentadan tama yakın ve emziren kadınlarda süte az miktarda geçtiğinden gebelikte ve emziren kadınlarda yarar/zarar oranı göz önünde bulundurulmalıdır.

Klorpromazin büyük ölçüde karaciğer tarafından metabolize edilir (CYP450 enzimleri A12 ve 2D6; bir CYP3A4 substratıdır.) Ayrıca böbrek ve GI sisteminde de metabolizmaya uğrar. İdrar, safra ve dışkı ile atılır. Ana ilaç için 23 ila 37 saat arasında bir yarı ömre sahiptir ve aktif metabolitinin yarı ömrü 10 ila 40 saat arasındadır.

Karaciğerde bilhassa CYP2D6 enzimleri ile metabolize edilir. Bu sitokrom ailesini aktive veya inaktive eden durumlarda ilacın dozu buna göre ayarlanmalıdır. İtrah yolu ise safra ve idrar iledir.

Kesin etki mekanizması bilinmemektedir, ancak antipsikotik etkisini mezolimbik yoldaki D2 reseptörlerinde sinaptik sonrası blokaj yoluyla ürettiğine inanılmaktadır. Bununla birlikte, ekstrapiramidal yan etkilerinden nigrostriatal yoldaki D2 reseptörlerinin bloke edilmesi sorumludur.

Klorpromazinin antiemetik etkisi, kusma merkezindeki histamin H1, dopamin D2 ve muskarinik M1 reseptörlerinin kombine blokajından kaynaklanır.

Klorpromazin, şizofreninin pozitif semptomlarına (deliryum, halüsinasyon) daha etkilidir. Klorpromazin yani tipik nöroleptikler negatif semptomlarda pek de etkili olmadığından, 2. jenerasyon nöroleptikler yani atipik nöroleptikler üretilmiştir. Diğer kullanım alanlarına ajitasyon durumları, hipomani ve maniler, deliryum örnek verilebilir.

Klorpromazinin bipolar bozukluktaki etkinliği esas olarak bipolar hastalığın aşırı enerji, azalan uyku ihtiyacı, artan uyarılabilirlik ve dürtüsellik ve görkemli düşünceler gibi manik epizodunu kontrol etmek için kullanılmaktadır.

Akut psikoz ile ilgili olarak, araştırmalar klorpromazinin çocuklarda mücadeleciliği ve saldırgan davranışı kontrol etmede kısa süreli bir tedavi olarak etkili olduğunu göstermiştir.

Psikiyatri dışında başka alanlarda da kullanımı vardır. Diğer antipsikotikler (nöroleptik) gibi temel etki mekanizması dopamin reseptör antagonizmasıdır.

• Şizofren (öncelikle pozitif belirtiler)
• Bipolar bozukluk (Akut manik tip, manik-depresif hastalık)
• Akut psikoz
• Deliryum
• Ajitasyon
• Hıçkırık
• Mide bulantısı ve kusma
• Ameliyat öncesi kaygının giderilmesi
• Migrenle ilişkili mide bulantısı ve kusmanın giderilmesi (endikasyon dışı)
• Serotonin sendromunun ek tedavisi (endikasyon dışı)
• Akut aralıklı porfiri
  
• İlaca bağlı allerji
• Astım
• KOAH
• Aritmi
• Feokromositoma
• Epilepsi
• Glokom
• Parkinson

Piyasada oral ve İM/İV formaları mevcuttur. Oral formları ;10 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg ve 200 mg şeklindedir. İM/İV form u 25mg şeklindedir ve kas içi ve damar içi enjeksiyonlar olarak da uygulanabilir. Dozaj kararları hasta bazındadır.

Şizofreni tedavisi: Başlangıçta günde iki kez 25-75 mg/gün oral tanler formunda tedavi başlanır ve 200 mg/gün ile devam edilir. Bununla birlikte, oral başına maksimum doz 800 mg/gün’dür.

Hıçkırık Tedavisi: İntramüsküler veya intravenöz yolla verilirmek istenirse, başlangıçta 500-1000 ml  izotonik içinde 25 mg ile etedavi başlanır başlanır, ardından 1 ila 4 saat sonra ihtiyaç duyulduğunda 25 ila 50 mg ile devam edilir. Günlük doz 300-800 mg/gün olabilir.

İnatcı hıçkırı için hastalar her 6 ila 8 saatte bir ağızdan 25 ila 50 mg klorpromazin verilerek tedavi edilebilir. 2-3 günlük oral tedaviden sonra bile hıçkırık devam ederse, kas içi veya damar içi doz olarak klorpromazin verilir.

İntramusküler uygulamada kas içine derinlemesine uygulanmalıdır. Çözelti irritan olduğundan, süperfisiyel i.m. uygulamadan lokal reaksiyonları en aza indirmek için kaçınılmalıdır. İntravenöz uygulamada ise izotinik ile infüzyon şeklinde uygulanmalıdır.

Ameliyat öncesi endişeyi kontrol etmek için: Klorpromazin dozu ameliyattan 2 ila 3 saat önce ağızdan 25 ila 50 mg ve kas içinden 12.5 ila 25 mg arasında değişebilir.

Kategor C’dir. Klorpromazin hamilelik sırasında ara sıra düşük dozlarda kullanılabilir, ancak klinisyenler hamilelik sırasında, özellikle üçüncü trimesterde, tedavinin risk ve yararını tartmalıdır.

Anne sütüne geçer. Benzer şekilde, emziren anneler klorpromazini kısa süreli kullanabilirler, ancak reçete yazan klinisyen için risk-fayda analizi söz konusudur.

• Klorpromazin, esas olarak nörolojik olmayan yan etkilere neden olan düşük etkili bir antipsikotiktir. Düşük etkili tipik bir antipsikotik olduğundan muskarinik reseptörleri bloke ederek öncelikle ağız kuruluğu, baş dönmesi, idrar retansiyonu, bulanık görme ve kabızlığa neden olur. Yaşlılarda açı kapanması glokomu riski vardır. Ayrıca histamin H1 reseptörlerinin blokajı nedeniyle sedasyona neden olur.
• Prolaktin seviyesindeki artıştan tuberoinfundibular yoldaki D2 reseptörlerindeki antagonizmanın sorumlu olduğuna inanılmaktadır. Bu hiperprolaktinemi, her iki cinsiyette libido azalması gibi çeşitli endokrinal yan etkilere neden olabilir. Erkeklerde artan prolaktin jinekomasti, galaktore ve erektil disfonksiyona neden olabilir. Nadiren priapizme neden olabilir. Kadınlarda prolaktin düzeylerindeki artış düzensiz adet görme, oligomenore, amenore ve galaktore ile sonuçlanabilir.
• Düşük etkili bir ilaç olmasına rağmen, klorpromazin akut distoni, akatizi, parkinsonizm ve geç tadiv diskinezi (TD) gibi ekstrapiramidal yan etkilere (EPS) neden olabilir. EPS yan etkilerinin gelişimi saatlerden günlere kadar olabilir. Akut distoni, ilaca başladıktan saatler sonra başlayabilen baş, boyun ve göz kaslarında kas sertliği veya spazmı anlamına gelir. Akatizi, huzursuzluk ve hızlı ilerlemeyi içerir. Parkinsonizm bradikinezi, “dişli çark” sertliği ve ayak sürüyerek yürümeyi içerir. TD, antipsikotik ilaçlara uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanır ve en az 6 ay sonra ortaya çıkan değişik kas gruplarındaki istemsiz kompleks hareketlerdir (diskinezi). En sık ağız çevresindeki kaslarda görülmekle beraber; el ve ayak parmaklarında, el ve ayak kaslarında, boyun, gövde ve kalça kaslarında da görülebilir. Kullanım süresi uzadıkça görülme sıklığı artar. Streste artabilir ve uykuda kaybolabilir.
• Baş dönmesi
• Ağız kuruluğu
• Bulanık görme
• idrar retansiyonu
• Kabızlık
• Ajitasyon
• Koma
• Konvülsiyonlar
• Nefes almada zorluk
• Yutma güçlüğü
• Aşırı uyku hali
• Ateş
• Kabızlık
• Arirmi
• Hipotansiyon
• Huzursuzluk
• Libido azalmas (prolaktin artışı)

Hastalar başlangıç ​​dozu olarak düşük doz klorpromazin ile başlamalı ve sonraki dozlardaki artış kademeli olmalıdır. Ancak hastada agranülositoz gelişirse tedavi kesilmelidir.

Doz aşımı durumunda semptomatik tedavi planlanır. Spesifik bir panzehir mevcut değildir ve tedavi öncelikle düzenli kardiyak ve solunum izleme ile semptomları ele alır. Hasta acil servise ilk 4-6 saat içinde başvurursa gastrik lavaj denenebilir. Aktif kömür de bir seçenektir. Aritmileri veya QT aralığı uzamasını değerlendirmek için EKG’ler gereklidir. Nöroleptik malign snedrom gelişir ise soğutma ve dantrolen sodyum vererek destekleyici bir şekilde tedavi edilmelidir. Tardiv diskinezi tedavisinde klorpromazin kesilerek ve valbenazin veya deutetrabenazin ile birlikte ikinci kuşak bir antipsikotik başlanarak yapılabilir.

Spesifik antidot yok.

• Renal doz ayarlamasına gerek yoktur ve diyaliz hastaları için herhangi bir takviye gerekmez. Karaciğer yetmezliği olan hastalarda dikkatli olunması önerilir.
• Şiddetli hipotansiyon gelişme riski nedeniyle antihipertansif ilaç kullanan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır.
• Sitalopram ve essitalopram gibi seçici serotonin geri alım inhibitörlerinin klorpromazin ile birlikte kullanılması kontrendikedir.

• LARGACTİL® 25 mg enjeksiyonluk / infüzyonluk çözelti
• Largactil® 100 mg Kaplı Tablet

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553079/
• https://www.drugs.com/mtm/chlorpromazine.html
• https://titck.gov.tr/storage/Archive/2021/kubKtAttachments/LARGACTLKB_9ce84370-81bc-480f-9fb8-04774c6ff454.pdf
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Klorpromazin
• https://go.drugbank.com/drugs/DB00477

Hıçkırık Acil Yaklaşım