Melena

Melena (siyah, katran gibi dışkı), genellikle üst gastrointestinal (GİS) sistemden kaynaklanan kanamaların belirtisidir. Kanın sindirimi sonucunda dışkıya siyah renk ve yapışkan bir kıvam kazandıran melena, ciddi bir klinik bulgu olabilir.

Kan renginin kahverengiye veya siyaha dönmesi, genellikle gastrointestinal (GİS) sistemde kanın sindirime uğramasından kaynaklanır. Bu durum, özellikle melena gibi belirtilerle kendini gösterir.

1. Hemoglobin ve Mide Asidi:
   • Kan, mideye ulaştığında hidroklorik asit (HCl) ile temas eder.
   • Hemoglobinin HCl tarafından kimyasal olarak değiştirilmesi sonucunda hematin adı verilen bir bileşik oluşur.
   • Hematin, koyu kahverengi veya siyah renktedir.
2. Sindirim Enzimlerinin Etkisi:
   • Kan, ince bağırsak boyunca ilerlerken pankreatik enzimler ve safra tuzları gibi sindirim enzimlerine maruz kalır.
   • Bu enzimler kanın protein yapısını parçalayarak renk değişimine katkıda bulunur.
3. Zaman Faktörü:
   • Kan, gastrointestinal sistemde ne kadar uzun süre kalırsa, sindirim enzimleri ve asitlerin etkisiyle rengi o kadar koyulaşır.
   • Üst GİS kanamalarında, kanın mide ve bağırsakta daha uzun süre kalması nedeniyle melena (siyah, katran gibi dışkı) oluşur.
   • Alt GİS kanamalarında, kan sindirilmeden hızlıca dışkıya karışır ve parlak kırmızı renkte görülebilir (hematokezya).

Klinik Önem

Kanın rengi, kanamanın kaynağını ayırt etmek için önemli bir ipucudur:

• Koyu Kahverengi veya Siyah Kan (Melena): Üst GİS kaynaklı kanama. Detaylı anlatıma buradan ulaşabilirsiniz.

• Parlak Kırmızı Kan (Hematokezya): Alt GİS kanaması veya hızlı seyirli üst GİS kanaması. Detaylı anlatıma buradan ulaşabilirsiniz.

Eğer kan kahverengi veya siyah renkte fark edilirse, bu genellikle ciddi bir GİS kanaması anlamına gelir ve acil tıbbi değerlendirme gerektirir.

Örnek Durumlar

• Üst GİS Kanamaları:
  • Mide ülseri, özofagus varisleri, eroziv gastrit gibi durumlarda kan mide asidiyle temas eder ve koyu kahverengiye dönüşür.
• Alt GİS Kanamaları:
  • Kolon veya rektum kaynaklı kanamalar genellikle daha parlak kırmızı görünür çünkü kan sindirilmeden dışkıya karışır.
• Demir Eksikliği ve Demir Takviyeleri:
  • Demir preparatları kullanıldığında da dışkı koyu kahverengi veya siyah renkte olabilir. Ancak bu durum kanama kaynaklı değildir.

Melena, en sık üst GİS kanamasında görülür. Başlıca nedenler şunlardır:

1. Peptik Ülser Hastalığı

• Mide veya duodenum ülserlerinden kaynaklanan kanamalar.
• En sık melena nedeni.

2. Gastrik veya Özofageal Varisler

• Portal hipertansiyona bağlı gelişir (örn. siroz).
• Şiddetli ve hayatı tehdit edici kanamalara yol açabilir.

3. Gastrit ve Eroziv Özofajit

• Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID), alkol veya stres gibi nedenlerle gelişebilir.

4. Mallory-Weiss Sendromu

• Şiddetli kusmaya bağlı özofagus mukozasında yırtık.
• Genellikle hematemez ile birliktedir, ancak melena da görülebilir.

5. Malignite

• Mide veya özofagus kanserleri.
• Kanama genellikle kronik ve sinsi bir şekilde ilerler.

6. Diğer Nedenler

• Aort-enterik fistül (cerrahi sonrası nadir bir neden).
• Hemofili veya antikoagülan kullanımı ile ilişkili spontan kanamalar.

1. Dışkının Görünümü:
   • Siyah, parlak, katran kıvamında, kötü kokulu.
2. Eşlik Eden Semptomlar:
   • Halsizlik, baş dönmesi: Kan kaybına bağlı anemi.
   • Hematemez: Üst GİS kanamasında eşlik edebilir.
   • Hipotansiyon ve taşikardi: Ciddi kanamalarda hipovolemik şok belirtisi.

Melena tanısında ve nedeninin belirlenmesinde aşağıdaki yöntemler kullanılır:

1. Hastanın Hikayesi:
   • NSAID kullanımı, alkol tüketimi, karaciğer hastalığı öyküsü.
   • Kusma veya yutma zorluğu gibi ek belirtiler.
2. Fizik Muayene:
   • Solukluk, taşikardi, hipotansiyon.
   • Abdominal hassasiyet veya hepatosplenomegali.
3. Laboratuvar Testleri:
   • Hemoglobin ve Hematokrit: Kan kaybını değerlendirmek için.
   • Üre/Kreatinin Oranı: Üst GİS kanamasında üre artabilir (kan sindirimi sonucu).
   • Koagülasyon Testleri: Kanama eğilimi açısından.
4. Dışkı Testi:
   • Gaitada Gizli Kan Testi: Kan varlığını doğrular.
5. Endoskopi:
   • Üst GİS kanamasının kesin tanısını koymak ve tedavi etmek için altın standart yöntemdir.

Melena tedavisi, nedenine ve kanamanın şiddetine göre değişir.

1. Genel Destekleyici Tedavi:
   • Sıvı Resüsitasyonu: Hipotansiyon veya şok varsa intravenöz sıvılar.
   • Kan Transfüzyonu: Hb <7 g/dL veya semptomatik anemi.
   • Proton Pompa İnhibitörleri (PPI): Ülser kanamalarında kullanılır.
   • Antibiyotikler: Varis kanamalarında enfeksiyon riskini azaltmak için.
2. Spesifik Tedavi:
   • Endoskopik Müdahale:
     • Kanayan lezyonun koagulasyonu, enjeksiyonu veya kliple kapatılması.
   • Varis Kanamaları:
     • Endoskopik bant ligasyonu.
     • Somatostatin veya terlipressin gibi ilaçlar.
   • Cerrahi Müdahale:
     • Endoskopik tedavinin başarısız olduğu durumlarda.
3. Uzun Dönem Yönetim:
   • Altta yatan nedenin tedavisi (örneğin, H. pylori eradikasyonu, siroz yönetimi).

Acil Durumlar

• Melena ile başvuran hastalarda, kan kaybı miktarına bağlı olarak hipovolemik şok gelişebilir. Bu nedenle, hastalar acilen stabilize edilmeli ve nedenine yönelik hızlı tedavi planlanmalıdır.

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33929377/
• https://guncel.tgv.org.tr/journal/9/pdf/110.pdf
• https://jag.journalagent.com/forbes/pdfs/FJM_3_3_314_320.pdf
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470300/
• https://journals.lww.com/ajg/fulltext/2021/05000/acg_clinical_guideline__upper_gastrointestinal_and.14.aspx
• https://acilci.net/ust-gastrointestinal-ve-ulser-kanamasi-klinik-kilavuzu-american-college-of-gastroenterology/

Üst Gastrointesinal Sistem Kanamaları