Sonuç olarak, diyabet, takma dişler, steroid kullanımı, yetersiz beslenme, vitamin eksiklikleri ve son zamanlarda antibiyotik kullanımı gibi immün baskılama sıklıkla hastalığa yol açar.
Oral kandidiyazis, ilk olarak 1838’de çocuk doktoru Francois Veilleux tarafından tanımlanan Candida albicans’ın ağız boşluğunun bir enfeksiyonudur. Oral kandidiyazis erkeklerde ve kadınlarda eşit olarak görülür. Tipik olarak yenidoğanlarda ve bebeklerde ve yaşlılarda görülür; yaşamın ilk haftasında nadirdir. Yaşamın dördüncü haftasında en sık görülür ve altı aydan büyük bebeklerde daha az görülür, muhtemelen konak bağışıklığının gelişmesine ikincildir. HIV’li hastaların %90’ından fazlasında hastalık süresince bir noktada oral kandidiyazis gelişir. Ayrıca sıklıkla astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığının önleyici tedavisinde reçete edilen inhale kortikosteroid kullanımına bağlıda görülebilir.
- Candida albicans (en sık)
- Candida glabrata
- Candida tropicalis
- Candida kruesi
- Candida guillermondii
- Candida lusitaniae
- Candida parapsilosis
- Candida pseudotropicalis
- Candida stellatoidea
Candida türleri, lezyonların %80’den fazlasından izole edilir. En yaygın olarak Candida albicans neden olur. Candida albicans, çevreye bağlı olarak hem hifal hem de maya formlarında bulunabilen dismorfik bir mayadır.
Non-albicans Candida türlerinin 80 yaş ve üzerindeki hastalarda genç hastalara göre daha sık kolonize olduğu gösterilmiştir.
Candida, bağışıklığı yeterli bireylerin normal oral mikroflorasının bir parçasıdır. Erişkinlerin yaklaşık %30-60’ı ve bebeklerin %45-65’i ağız boşluklarında kandida türleri taşır. Bu türlerin çoğu ağız boşluğunda patolojik bir popülasyondan ziyade kommensal bir popülasyon olarak yaşar.
- İlaçlar: Birçok farmakolojik ajan oral kandidazis oluşumunda predispozan faktör olarak yer alır. Bunların arasında geniş spektrum antibiyotikler, immünomodülatör ilaçlar ve kserojenik ilaçlar bulunmaktadır.
- Kan diskrazisi ve maligniteleri: Organ veya hematolojik maligniteler ve bu hastalıklarda kulanılan sitotoksik ilaçlar ile kemoterapi veya radyoterapi ile tedavisi, savunma mekanizmalarının bozulması ve sıklıkla oral kandidiazis gelişmesiyle ilişkilidir.
- Diyet: Yetersiz protein alımı, demir, folik asit, folat, vitamin C, vitamin B12 eksiklikleri konak savunmasında azalmaya ve mukozal bütünlüğün kaybolmasına neden olabilir ve potansiyel olarak kandida enfeksiyonunu kolaylaştırır.
- Endokrin Bozukluklar: Bazı çalışmalar diyabetli hastalarda kandida prevalansının arttığı gösterilmiştir.
- İmmünolojik Bozukluklar: Fungal infeksiyonlar, özellikle de atrofik ve psödomembranöz kandidiazis, HIV enfeksiyonlu hastalarda yaygındır, HIV enfeksiyonu T yardımcı lenfositlerini etkileyerek bağışıklık yetersizliğine neden olur. Bu yüzden, HIV enfeksiyonu olan hastalar ikincil enfeksiyonlara, özellikle de fırsatçı C. albicans enfeksiyonlarına, daha yatkındır.
- Kötü uyumlu protezler ve yetersiz oral hijyen
- Tükürük ve miktarının değişikliği: Normal tükürük fizyolojisinde meydana gelen düzensizlikler, oral kandidiazis için bireylerde belirgin predispozan faktörleden biridir. Tükürük azlığı ve düşük tükürük pH ‘ı kandidalarının artışı ile direkt olarak ilişkilidir.Etanol ve kafein, tükürük akışı hızını azaltır ve oral kandidiazis patogenezinde rol oynar.
- Bebekler
- Yaşlılar
- HIV/AIDS gibi bağışıklığı baskılayan hastalıklar
- Onkolojik Hastalar
- Steroid Kullanımı
- Antibiyotik Kullanımı
- Yetersiz Beslenme
Oral Kandidiyazis ağız boşluğunda beyaz veya eritematöz lezyonlar olarak görünebilir. Beyaz lezyonlar psödomembranöz veya hiperplastik lezyonlar olarak gelişir; eritematöz lezyonlar arasında akut ve kronik formlarda atrofik lezyonlar, açısal keilitis, median rhomboid glossitis ve lineer diş eti eritemi yer alır. Bu kategorilere dahil edilemeyen diğer nadir oral tipler keilokandidiyaz, kronik mukokutanöz kandidiyaz ve kronik multifokal kandidiyazdır.
- Akut pseudomembranoz kandidiazis
- Akut atrofik (eritematöz) kandidiazis
- Kronik atrofik (eritematöz) kandidiazis
- Kronik hiperplastik kandidiazis
Akut Psödomembranöz kandidiyazis
Halk arasında pamukçuluk adıyla anılır genellikle yenidoğanlarda , yoğun olarak beyaz ve çevreden hafif yüksek tabakalar, plaklar halinde görülür. Pamukçuk plakları kolay kopabilir ağızda kalan süt artıkları ile karışabilir ama kazınması sonrası yerlerinde kırmızı inflamasyonlu bir zemin olmaktadır. Sigara içen yetişkinlerde de lezyonun hafif ovalanmasıyla uzaklaştırılabilir. Plakların kolaylıkla uzaklaştırılabilir olması ise, oral mukozanın diğer beyaz plak görünümü ile karakterize patolojilerinden ayırt edilebilmesi açısından önem taşır.
Lezyonlar genellikle asemptomatiktir ve dil, labial ve bukkal mukoza, dişeti dokuları, sert ve yumuşak damak ve orofarenkste görülür. Semptomatik ise, hastalar ağızda yanma hissi, ağızdan kanama ve tat alma duyusunda değişiklik bildirirler.
Hiperplastik kandidiyazis, genellikle bukkal mukozada, labial komissürlere kadar uzanabilen, hafifçe kabarık ve iyi sınırlı beyaz plaklar olarak kendini gösterir. Lezyonlar ayrıca nodüler veya benekli olabilir. Oral pamukçuğun aksine, hiperplastik kandidiyazis kolayca silinemezler. Yoğun sigara içimi ile ilişkilidir ve tam iyileşme için sigaranın bırakılması gerekmektedir.
Hiperplastik kandidiyazis ciddi displazi veya maligniteye dönüşme potansiyeline sahiptir. Lökoplaki lezyonlarında kandida tutulumunun, kandidal olmayan lökoplakilere kıyasla malignite riskini arttırdığı gösterilmiştir.
Medyan Rhomboid Glossit
Medyan rhomboid glossit, popülasyonun %1’inden daha azında görülen çok nadir bir oral kandidiyazis türüdür. Dil dorsumunun merkezinde, sirkumvallat papillanın önünde eşkenar dörtgen şeklinde eritematöz bir yama olarak kendini gösterir. Lezyonun görünümü filiform papillanın atrofisinden kaynaklanır. Sigarayla ve inhale steroidlerin kullanımı ile ilişkili olma eğilimindedir.
Dil lezyonunun tam karşısındaki damakta, “öpücük” lezyonu olarak bilinen ve sıklıkla immünsüpresyonu ifade eden eritematöz bir lezyon eş zamanlı olarak gelişebilir. Öpüşme lezyonu potansiyel bir HIV belirtecidir ve daha ileri araştırmalar yapılmalıdır.
Ağzın bir veya her iki komissüründe eritematöz fissürlü yamalar olarak ortaya çıkar, ancak tipik olarak iki taraflıdır. Lezyonlar genellikle ağrılı ve ağrılıdır. Ağzın köşelerinde tükürük birikmesi nedeniyle nemli bir ortam, Candida büyümesini kolaylaştırır. Ancak Staphylococcus aureus ve streptokok türleri de dahil olmak üzere bakteriler de lezyonlardan izole edilir. Protez takmak, dudakları yalamak, komissürleri ısırmak ve komissürlerde ve nazolabial kıvrım boyunca yüzün kırışması tükürük birikmesine katkıda bulunur. Keilitin etiyolojisiyle bağlantılı diğer faktörler arasında demir, folik asit, tiamin, riboflavin ve vitamin B12 eksiklikleri bulunur.
Lineer Diş Eti Eritemi
Lineer diş eti eritemi tipik olarak HIV hastalarında görülür ve hatta hastalığın nasıl ilerlediğini ortaya çıkarabilir. Bununla birlikte, durum sağlıklı çocuklarda da gelişebilir. Klinik olarak lezyon, bir veya daha fazla dişin dişeti kenarları üzerinde eritematöz bir çizgi veya bant olarak ortaya çıkar. Candida ve bakteriyel enfeksiyonlar gelişimine katılır.
Oral kandidiyazisin teşhisi genellikle klinik muayene, tıbbi öykü alma ve risk faktörlerinin değerlendirilmesine dayalı olarak klinik olarak konulur. Tanı, diğer durumlar hariç tutularak tipik lezyonun özellikleri bulunduktan ve lezyonun antifungal tedaviye yanıtı değerlendirilmesiyle konur. Antifungal tedavi etkisiz ise kültürler ve duyarlılık testleri yapılabilir. Ek olarak akut atrofik kandidiyaz ve kronik hiperplastik kandidiyaz premalign veya malign lezyonlarda tedaviye ek olarak bir biyopsi önerilir.
Kandidiyazın doğrulanmasına ek olarak, altta yatan bir bağışıklık baskılayıcı durumu teşhis etmek için test yapılması düşünülmelidir. Hastalara HIV, adrenal yetmezlik, yetersiz beslenme yetersizliği, steroid kullanımı ve diabetes mellitus gibi hastalıklar açısından test yapılabilir.
| Yüzeyden silinebilen beyaz lezyonlar |
|
| Yüzeyden silinemeyen beyaz lezyonlar |
|
| Beyaz-kırmızı lezyonlar |
|
| Beyaz-kremsi lezyonlar |
|
| Beyaz-sarı lezyonlar |
|
| Beyaz-gri lezyonlar |
|
| Beyaz-pembe lezyonlar |
|
| Beyaz-yeşil lezyonlar |
|
Tedavi Candida türlerine odaklanır. Topikal antifungal tedavi, komplike olmayan oral kandidiyazis vakaları için birinci basamak tedavidir. Sistemik antifungal tedavi genellikle topikal tedaviye dirençli, topikal tedaviye tolerans göstermeyen ve sistemik enfeksiyon geliştirme riski yüksek olan hastalara uygulanır.
Hafif Şiddetli
Topikal antifungal tedavi ve ağız hijyeni önlemleri genellikle hafif oral kandidiyazı çözmek için yeterlidir. Mevcut topikal antifungal ilaçlar arasında nistatin, mikonazol, klotrimazol ve ketokonazol bulunur. Kusma ve ishale neden olduğu için mikonazolün ağızda kullanımı sınırlıdır.
Nistatin (Mikostatin® Damla), oral süspansiyon oral kandidiyazı tedavi etmek için yaygın olarak kullanılan topikal bir antifungaldir. Hastalara iki hafta boyunca günde dört kez topikal nistatin ile ağızlarını çalkalamaları önerilir. Yan etkileri en yaygın olarak mide bulantısı, kusma ve ishali içerir. Nistatin oral süspansiyondur (Mikostatin 100.000 I.U./ml oral süspansiyon 5ml) oral olarak günde dört kez (birkaç dakika çalkalanır ve sonra yutulur).
Mikonazol %2 kremi (Micocare® %2 Krem), emziren kadınlarda oral kandidiyazı tedavi etmek için kullanılır. Anne sütüyle beslenen bebeklerde akut psödomembranöz kandidiyazis tedavisi, anne tutulum belirtileri göstermese bile bebek ve annenin meme uçları için topikal antifungaller (%2 mikonazol) kullanılır. Bunun yanında annenin meme uçlarında da pamukçuk belirtileri görülürse, topikal tedaviye ek olarak anneye sistemik bir antifungal, tipik olarak flukonazol reçete edilir.
Orta Şiddetli
Orta ila şiddetli hastalık için, oral olarak 200 mg flukonazol, ardından 7 ila 14 gün boyunca günde bir kez oral olarak 100 mg önerilir. Emzirme döneminde flukonazolün güvenliğine ilişkin veriler güven vericidir.
Ağır Şiddetli
- Dirençli olgularda günde bir kez 200 mg itrakonazol oral solüsyon 28 gün veya üç gün boyunca günde iki kez 400 mg posakonazol süspansiyon, ardından toplam 28 gün boyunca oral olarak günde 400 mg ve günde iki kez vorikonazol 200 mg kullanımı önerilir.
- Tek doz oral flukonazol 150 mg’ın ilerlemiş kanseri olan hastalarda etkili olduğu ve böylece ilaç yükünün azaltılmasına yardımcı olduğu gösterilmiştir.
**Oral azoller teratojeniktir ve ilk trimesterde mukozal kandidiyazı tedavi etmek için kullanılmamalıdır.
Bebeklerde Akut Psödomembranöz Kandidiyazis
Nistatin (Mikostatin® Damla), oral süspansiyon oral kandidiyazı tedavi etmek için yaygın olarak kullanılan topikal bir antifungaldir. Bebek iki hafta boyunca günde dört kez topikal nistatin ile ağızlarını çalkalamaları önerilir. Yan etkileri en yaygın olarak mide bulantısı, kusma ve ishali içerir. Nistatin oral süspansiyondur (Mikostatin 100.000 I.U./ml oral süspansiyon 5ml) oral olarak günde dört kez (birkaç dakika çalkalanır ve sonra yutulur). Anne tutulum belirtileri göstermese bile annenin meme uçları için topikal antifungaller (Mikonazol %2 kremi (Micocare® %2 Krem) önerilir. Meme uçlarında pamukçuk belirtileri görülürse, topikal tedaviye ek olarak anneye sistemik bir antifungal, tipik olarak flukonazol reçete edilir.
Angular Cheilitis
Angular keilitin tedavisi, antifungal ve steroid kremleri içerir. Mikonazol krem önerilir ve lezyonlar tamamen düzeldikten sonra tedaviye on gün daha devam edilmelidir. Mikonazol krem, tek başına veya hidrokortizon ile kombine formülasyonunda endike olabilir. Eşlik eden oral lezyonlar eş zamanlı olarak tedavi edilmelidir. Diyet eksiklikleri de giderilmelidir.
Kronik Hiperplastik Kandidiyazis
Kronik hiperplastik kandidoz tedavisi, lezyonun derecesine bağlı olarak yedi ila on dört gün boyunca günde 50 mg flukonazol ve sigarayı bırakmayı içerir. Hastalar malign transformasyon riskinin farkında olmalıdır.
Şüpheli kronik hiperplastik kandidiyazis vakalarında, biyopsi almadan önce yedi gün boyunca sistemik antifungal tedavi reçete edilmesinin, Candida varlığının neden olduğu displaziden ziyade gerçek displaziyi tanımlamaya yardımcı olduğu gösterilmiştir.
Lineer Diş Eti Eritemi
Lineer dişeti eritem tedavisinde antifungal tedaviye ek olarak debridman, klorheksidin gargara ve hastaların uygun antiretroviral tedavi almasının sağlanması yer alır.
Daha fazla reçete bilgisine buradan erişebilirsiniz.
Oral kandidiyaz için prognoz, uygun ve etkili tedavi alındığında oldukça iyidir. Genellikle nüks ettiğinde, bunun nedeni genellikle annenin veya hastanın tedaviye uyumunun zayıf olmasıdır.
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/818509
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545282/
- https://www.researchgate.net/publication/348908239_AGIZ_MUKOZASINDA_MANTAR_ENFEKSIYONLARI
