P dalgası atriyumların depolarizasyonunu yansıtır. Sinoatriyal düğüm sağ atriyumda olduğu ve sinüs uyarısı da buradan çıktığı için ilk önce sağ ve daha sonra sol atriyum depolarize olur. Oluşan sağ ve sol atriyal dalgalar EKG de birleşerek P dalgasını meydana getirir. Bu nedenle P dalgasının ilk 1/3’ü sağ atriyal aktivasyona, son 1/3’lük kısmı sol atriyal aktivasyona karşılık gelir. Ortadaki 1/3’lük kısım ise her ikisinin kombinasyonudur.
Çoğu derivasyonda her iki atriyum depolarizasyonunun yönü arasında belirgin bir fark olmadığı için P dalgasının bu iki bölümü seçilemez. Normal olarak P dalgası DI, DII, aVF ve V3-V6 derivasyonlarında pozitif (her iki atriyumun depolarizasyon yönü bu derivasyonlara doğru olduğu için) iken aVR derivasyonunda negatiftir (her iki atriyumun depolarizasyon yönü bu derivasyondan uzaklaştığı için). V1-V2 derivasyonlarında ise sağ atriyum depolarizasyonun pozitif elektroda doğru yönelmesi nedeniyle P dalgasının ilk bölümü pozitif iken sol atriyum depolarizasyonunun pozitif elektroddan uzaklaşması nedeniyle ikinci bölümü negatiftir (bifazik P dalgası). DIII ve daha seyrek olarak aVL derivasyonunda negatif ya da bifazik P dalgaları görülebilir. Normal olarak, hangi derivasyon söz konusu olursa olsun P dalgasının genişliği 0.11 saniyeden, genliği 2.5 mm’den küçüktür.
P dalgalarısın En iyi Göründüğü Derivasyonlar
- II
- III
- aVF
- V1
Normal Sinus P Dalgasının Özellikleri
- Normal sinüs ritminde sınırları düzgün
- Derivasyon DI-DII derivasyonunda pozitif yönde monofazik
- Normalde P dalgasının süresi (genişliği) < 120 ms (üç küçükkare), amplitüdü (yüksekliği) ise <2.5 mm (0.25mV) dir.
- V1’de birbirine benzer pozitif ve negatif sapmalar ile, tipik olarak, bifaziktir.
Sağ Atriyal Genişleme
- Sağ atrium genişlemesinde, sağ atrium depolarizasyonu normalden uzun sürer ve P dalgası sol atriyal depolarizasyonun sonuna kadar uzar.
- Sağ atriyal depolarizasyon akımının amplitüdü değişmemesine rağmen, tepe noktası sol atrium depolarizasyon dalgasının üzerine gelir.
- DII de bu iki dalga şeklinin birleşmesi ile, genişliği değişmeyen (< 120 ms) ancak normalden daha yüksek (amplitüdü) 2.5mm ‘nin (0.25 mV) üzerinde tek tepeli , sivri P dalgaları meydana gelir.
- Destekleyen diğer bulgular ise V1 veya V2’de P dalgasının ilk kısmının yüksekliğinin > 1.5mm (0.15 mV) olması
Sol Atriyal Genişleme
- Sol atriyal genişlemede, sol atrium depolarizasyonu normalden uzun sürer fakat amplitüdü değişmez.
- Bu nedenle, P dalgasının yüksekliği normal sınırlardadır ancak süresi 120 ms’den uzundur.
- Tepe noktasına yakın yerde bir çentik görülebilir veya görülmeyebilir (P mitrale).
Sol atriyal genişleme V1’de P dalgasının negatif kısmının sonunda genişleme (genişlik > 40 ms) ve derinleşmeye (derinlik > 1 mm) yol açar.
Biatriyal Genişleme
Hem sağ hem de sol atriyum genişleme bulguları gözlenir. Sağ, sol ve biatriyal genişlemede DII ve V1’deki P dalgası değişikliği çeşitleri aşağıdaki şekilde özetlenmiştir:
Sık Görülen P Dalgası Anormallikleri
Yaygın P dalgası anormallikleri şunlardır:
- P mitrale (çift başlı P dalgaları) sol atrial genişleme ile birlikte görülür
- P pulmonale (sivri P dalgaları) sağ atrial genişleme ile birlikte görülür.
- P dalgasının ters dönmesi (inversiyonu), ektopik atriyal ve kavşak (junctional) ritimleri ile birlikte görülür.
- Değişken P dalga morfolojisi, multifokal atriyal ritimler ile birlikte görülür.
P Mitrale
Klasik olarak mitral stenoza bağlı sol atriyal genişlemeye işaret eder. DII derivasyonunda geniş, çentikli (bifid) P dalgaları mevcuttur.
- Mitral stenoz
- Mitral kapak regürjitasyon
- Hipertansiyon
- Hipertrofik kardiyomiyopati
P Pulmonale
Sağ atriyal genişlemeye işaret eder. Genelde pulmoner hipertansiyona bağlı oluşur. DII’de uzun, sivri P dalgaları görünür.
- Kronik akciğer hastalığı (kor pulmonale)
- Triküspit stenozu
- Konjenital kalp hastalığı (pulmoner stenoz, fallot tetratolojisi)
- Primer pulmoner hipertansiyon
Ters P Dalgaları
Sinüs nodu dışı kaynaklı ritmlerde görünür. Ektopik atrial ritmlerde förünür. İnferior derivasyonlardaki ters P dalgaları P dalgalarının sinüs dışı kaynaklı olduğuna işaret eder.
- PR aralığı < 120 ms olduğunda, kaynak AV düğümdür (ör. Akselere nodal (kavşak) ritim).
Değişken P Dalgası Morfolojileri
Birden fazla P dalga morfolojisi varlığı atriyum ve/veya AV düğümde birden fazla ektopik odak varlığının göstergesidir.
Eğer ≥ 3 farklı P dalga morfolojisi gözleniyorsa, tanı multifokal atriyal ritim’dir.
Kaynaklar
- https://litfl.com/p-wave-ecg-library/
- https://ecgwaves.com/p-wave-pr-interval-segment-physiology-criteria-ecg/
- Chung DC, Nelson HM. ECG – A Pictorial Primer [internet]. Accessed 12/12/2011.
- Edhouse J, Thakur RK, Khalil JM. ABC of clinical electrocardiography. Conditions affecting the left side of the heart. BMJ. 2002 May 25;324(7348):1264-7. Review. PubMed PMID: 12028984; PubMed Central PMCID: PMC1123219 [Full Text].
- Harrigan RA, Jones K. ABC of clinical electrocardiography. Conditions affecting the right side of the heart. BMJ. 2002 May 18;324(7347):1201-4. Review. PubMed PMID: 12016190; PubMed Central PMCID: PMC1123164 [Full Text].
- Jenkins RD, Gerred SJ. ECGs by Example. Second Edition. Elsevier Churchill Livingstone 2005.
- Phibbs, BP. Advanced ECG: Boards and Beyond (2nd Edition), Saunders Elsevier 2006.
- Surawicz B, Knilans TK. Chou’s Electrocardiography in Clinical Practice. 6th Edition. Saunders Elsevier 2008.
- Wagner, GS. Marriott’s Practical Electrocardiography (11th edition), Lippincott Williams & Wilkins 2007
- https://www.acilci.net/p-dalgasi/
- http://www.metealpaslan.com/ekg/laa.htm
- http://www.ctf.istanbul.edu.tr/stek/EKG_Kurs_Kitap.pdf
