Patella kırıkları, tüm kırıkların yaklaşık %1’ini oluşturur. Bu kırıklar daha sık erkeklerde görülür. Patella, insan vücudundaki en büyük sesamoid kemiktir. Patella, diz ekleminin ön kısmını korur, kuadriseps tendonunun yapışma noktası olarak işlev görür ve ekstansör mekanizmanın verimliliğini en üst düzeye çıkarmak için bir dayanak noktası görevi görür.
Diz eklemi vücudun büyük eklemlerindendir ve bu eklemin komponentlerini içeren yaralanmalar ile acil serviste oldukça sık karşılaşılabilir. Patella özellikle aktif ve spor ile uğraşan bireylerde diz yaralanmalarında en sık etkilenen kemiktir. Patella kırıkları tüm kemik kırıklarının %1’ini oluşturur. Patella çıkıkları ise daha çok genç ve adölesanlarda daha sık karşımıza gelir, kadınlarda daha yaygındır. Patella çıkıkları diz yaralanmalarının %2-3’ünü oluşturur.
Patella vücudun en büyük sesamoid kemiğidir ve diz ekleminin yapısına katılır. Quadriceps kasının tendonu içerisinde yer alır. Femoral trochlea ile eklem yapar ve diz ekstansiyonu sırasında destek görevi görerek quadriceps kasının gücünü arttırır. Quadriceps kasının tendonu patellayı kapsar ve patellanın altında patellar tendon adını alır, tibianın tuberositasına tutunur.
- Patella kırıkları diz üzerine doğrudan travma(düşme, trafik kazları gibi durumlar) ya da kuadriceps kasının ani kasılmaları sonucunda karşımıza gelirler.
- Patella çıkıkları ise fleksiyondaki dize patella üzerine ön ya da yandan gelen doğrudan darbeler ile ya da sabit diz üzerinde eksternal dönme hareketleri ile oluşabilir sıklıkla lateral çıkıklar olur. Geçmişte çıkığı olan hastalarda spontan redüksiyon sıktır.
Patella kırığında klinik travma sonrası akut diz ağrısı, şişlik, diz eklemini tam ekstansiyona ya da fleksiyona getirememe ve ağırlık taşıyamama şikayetleri ile başvururlar. Kırık deplase değilse hastanın diz hareketleri etkilenmeyebilir.
Patella çıkığında ağrı hareket kısıtlılığı ve patellanın lateralde belirgin şekilde görülmesi ile acil servise getirilirler. Diz hafif fleksiyonda şekilde görülür.
- Patella kırıklarında anteroposterior, lateral ve sunrise grafiler kırığın tespiti için yeterlidir. Tecrübeli klinisyenler tarafından yapılan ekstremite ultrasonografisi ile de kırık tanısı konulabilir. Osteokondral kırıkların tespiti ya da diz ekleminin diğer komplike kırıklarının tespiti açısından ileri görünütleme yöntemleri tercih edilebilir.
- Patella kırıkları için sınıflandırma ve adlandırma
-
- Transvers Kırıklar: Genellikle patellanın ortasından meydana gelen en yaygın tiptir.
- Avülsiyon kırıkları: Patellanın alt uç kırıklarıdır. İntraartiküler olarak değerlendirilmeyebilirler.
- Dikey Kırıklar: Yukarı ve aşağı doğru uzanan, genellikle sabit ve yerinden oynama olasılığı daha düşük kırıklar.
- Parçalanmış Kırıklar: Patella, genellikle yüksek enerjili travma nedeniyle birden fazla parçaya ayrılır.
- Osteokondral Kırıklar: Eklem kıkırdağını ve subkondral kemiği içerir, genellikle çıkıklarla ilişkilidir.
- Patella çıkıkları genellikle görüntülemeye ihtiyaç duymadan tanı konulur , görüntüleme eşlik eden kırıktan şüphelenildiği durumlarda istenilmelidir. Redüksiyondan sonra da görüntüleme yapılabilir. Hasta sıklıkla anteroposterior görüntüleme için ekstansiyona zorlanırken redüksiyon gerçekleşebilir.
- Patella kırıklarında ekstansiyon mekanizmasının bozulması, 2mm’den daha fazla deplase olması ortopedi konsültasyonu endikasyonudur. Ayrıca açık kırıklar ya da eklem içinde osteokondral parçanın bulunduğu kırıklar acil ortopedi konsültasyonu gerektirir.
- Çıkıklarda ise genellikle ilk çıkık olan hastalarda diğer eklem yaralanmalarıyla birlikte oluşabileceğinden hasta iyi değerlendirilmeli, eklem instabilitesi varlığında rtopedi konsültasyonu gerektirir.
- Patella kırıklarında ekstansiyon mekanizmasının bozulmadığı deplase olmayan kırıklar ya da minimal deplase kırıklar için konsütasyon ihtiyacı yoktur. Bu kırıklar istirahat, soğuk uygulama, analjezik tedavi ve posterior atel ya da boru atel ile konservatif olarak tedavi edilebilir.
- Ekstansör mekanizmanın bozulduğu, ileri düzeyde deplase patella kırıkları için ortopedi hekimleri internal fiskasyon ile tedavi planlanabilir.
- Patellanın lateral çıkıklarında kalça fleksiyonda iken diz yavaşça ekstansiyona getirilirken patella mediale doğru yavaşça itilerek redüksiyon sağlanır. Redüksiyon sırasında girişimsel sedoanaljezi prosedürleri uygulanmalıdır. Redüksiyon sonrasında diz eklemi ekstansiyonda sabitlenmelidir. Hastalara istirahat, soğuk uygulama, analjezik tedavi önerilerek diz eklemine yüklenmemeleri önerilmelidir.
