Çocukluk çağına özgü dirsekte özellikle 2-5 yaş arası çocuklarda sık görülen bir çıkık şeklidir. Genellikle dirsek tam ekstansiyonda (açık pozisyonda ve pronasyon ile) kolun ani çekilmesi ile ortaya çıkar. Kola ani asılma ve yere düşen çocuğu kaldırma öyküsü mevcuttur. Halk arasında dadı dirseği olarak bilinir.
Anatomik olarak radiusun dirsek ile olan eklem yüzü bir mili andırır, bu yapının hareket sırasında yerinde durabilmesi için anüler ligaman adlı bir bağ ile sabitlenmesi gereklidir. Çocukluk çağında bahsedilen eklem yeterince gelişmemiş olduğundan kolun uzun aksta çekilmesi ile annüler ligaman , radius başın çevresinden kolaylıkla sıyrılarak çıkık (subluksasyon) oluşturur. Çoğunlukla dirsek düz konumda (ekstansiyon) ve el sırtı yukarı bakacak konumdayken (pronasyon), elin aniden çekilmesi sonucu annüler bağ radius başından kısmı veya tam ayrılır eklem içine girer ve subluksasyon oluşur. Annüler bağın bir kısmı eklem içine doğru kaydığı için (interpozisyon) radius başı tekrar eski yerine gelemez. Kol hareket ettikçe eklem arasına sıkışmış annüler ligament ağrı oluşturur. Bu yüzden doğal olarak haketle ağrı duyan çocuk kolunu hareket ettirmez.
Durum, aşağıdaki nedenlerin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir:
- Kola ani asılma ve yere düşen çocuğu kaldırma öyküsü mevcuttur.
- Çocuğu ellerinden veya bileklerinden kaldırmak
- Kollarını tutarak bir bebeğin düşmesini durdurmak
- Çocuğu kollarından sallamak
- Kolun üzerinden yuvarlanan bebek
- Uzanmış bir elin yüksekten düşmesi sırasında
- Çocuk istismarı durumunda
Anamnezde travmanın oluşu sırasında ebeveynin ses duyması, eliyle sürtünme ve klik alması olağandır. Çocuk kolunu yanda, dirseği hafif kıvrık vücuda bitişik konumda ve önkol içe dönük (pronasyonda) tutarak acil servise başvurur. Aile kolunu kullanmadığını, özellikle çevirme hareketi sırasında ağlama olduğunu belirtir. Yaralanmanın hikayesi sorgulandığında kolun çekilmesi ile aniden ortaya çıkan ağrı ve hareket kaybı tanını konmasında önemli rol oynar. Oluşan çıkık çok ağrılıdır, hastalar genellikle dirsek eklemini hareketsiz, elin sırtı yüze dönük olarak tutmaya çalışırlar. Özellikle el ayasının yüze doğru döndürülmesi ağrıyı belirgin olarak arttırır. Dirsek ekleminde şişlik ve hassasiyet mevcuttur.
Tanı anamnez ve fizik muayene ile konulur. Fizik muayene, etkilenen tüm kolun kapsamlı bir muayenesini, palpasyonunu ve hareket açıklığı testini içermelidir. Etkilenen eklemin üzerindeki ve altındaki eklemlerin kırıkları atlamamak için görüntüleme girişim öncesi önerilir.
Tanı için 3 bulgu önemlidir.
- Tipik mekanizma
- Radius başı çıkığı olan bir çocuk dirsek fleksiyonda ve önkol pronasyon yapan tutma eğilimindedir.
- Kolunu sabit tutma eylemindedir
Tanının konmasının ardından hekim çıkığı kapalı redüksiyon yöntemi ile yerine yerleştirir. Bunun için anestezi uygulanmasına gerek yoktur. Radius başı yerine oturunca çocuk rahatlar ve kısa bir süre içinde tekrar dirseğini eskisi gibi kullanmaya başlar. Ender olarak bazı durumlarda bir redüksiyon başarısızlığı söz konusu olabilir. Bu durumda hasta ortopedi kliniğine danışılır.
Burada önemli olan nokta, ailelerin çocukluk çağında görülen bu çıkıktan haberdar olması ve 6 – 7 yaşına kadar çocuklarını kolundan çekerek asla kaldırmamaları gerektiğini bilmeleridir. Aksi halde çıkık kolaylıkla tekrarlayabilir. Bu yaralanma, iyi tedavi edildiğinde dirsek ile ilgili herhangi bir kalıcı sakatlık bırakmaz.
Redüksiyon Yöntemleri
Supinasyon/Fleksiyon Klasik Yöntem:
Dirsek 90 derece fleksiyondayken, önkolun aniden dış rotasyon (supinasyon) getirilmesiyle radius başı yerine oturur. Radisu başının önüne yerleştirilen başparmak ile radius başı hem yerine itilir, hem de yerine girdiğini anlamada yardımcı olur. Bu sırada bir sürtünme hissi (klik) alınır veya çıtlama hissedilebilir. Bazen duyulmayabilir. Dadı dirseği ilk defa olmuşsa alçı ya da atel kullanmaya gerek kalmaz. Yapılan tedavinin ardından 5-10 dakika sonra çocuk elini kolunu rahatça oynatmaya başlar. Bazen röntgen grafileri hazırlanırken, ön kol süpinasyona çevrildiğinde, spontan olarak redükte olabilir. Küçük çocuklarda tekrarlayabilir. Bu yüzden ailelerin bu konuda mutlaka bilgi edinmeleri, çocuklarını dirseklerinden çekmemeleri gerektiğini öğrenmeleri gerekir.
- Ön kola dış rotasyon yaptırılır
- Ardından dirsek fleksiyona alınır.
Hiperpronasyon Yöntemi:
Hiperpronasyon tekniğinin daha başarılı olduğu ve daha az ağrılı olabileceği bildirilmektedir. Teknik birincil olan supinasyon tekniği başarısız olduğunda bir yedek teknik olarak kullanılabilir. Çocuğun dirseğini bir elinizle 90 derece tutun, ardından bileğini hafifce sıkıca çekin ve ön kola iç rotasyon yaptırın (çocuğun baş parmağı aşağı bakacak şekilde).
- Ön kola iç rotasyon yaptırılır
Başarılı bir redüksiyondan sonra, rahatlama hemen olur ve çocuk tipik olarak etkilenen ekstremiteyi 5 ila 10 dakika içinde hareket ettirir. 30 dakika içinde kendiliğinden düzelme görülmezse, olası bir kırığı ekarte etmek için radyografileri isteyin. Düz grafilerdeki bulgular akut kırık için negatifse ve çocuk hala kolu kullanmakta isteksizse, kolu askıda hareketsiz hale getirin ve yeniden değerlendirme için 1 hafta içinde ortopedi polikliniğne çağırın.
- https://accessemergencymedicine.mhmedical.com/content.aspx?bookid=693§ionid=45915483#:~:text=Graphic%20Jump%20Location-,Hyperpronation%20technique.,within%205%20to%2010%20minutes.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5999240/
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/168689
