Acil serviste hastalarda hemodinamik volüm durumunun tespit edilmesi ve tedavinin belirlenmesi açısından çok önemlidir. Genellikle acil hekimleri tarafından hastanın volüm durumu, fizik muayene, laboratuar sonuçları veya hemodinamik izlem teknikleri vasıtasıyla değerlendirilmektedir. Kritik hasta gruplarında (sepsis, septik şok, kalp yetmezliği vb.) ise volüm durumu daha duyarlı ölçümü için invaziv ve noninvaziv metodlar kullanılmaktadır. İnvaziv yöntemlerden olan santral venöz kateterizasyon ile santral venöz basıncı (CVP) ve sağ atrium basıncı (RAP) ölçümü için altın standart olmaya devam etmektedir. Ama bu yöntemin invaziv bir yöntem olması, tromboz ve aritmi gibi ciddi komplikasyonlara neden olabileceğinden acil serviste kullanımı kısıtlıdır. Son yıllarda acil serviste yatakbaşı ultrasonografinin yaygın kullanımı özellikle inferior vena kava (İVK) ultrasonografisi ile intravasküler volüm durumunun değerlendirilmesinde, CVP tahmininde noninvaziv, kolay, hızlı ve güvenilir bir gösterge olmasından dolayı artık daha fazla tercih edilmektedir.
İnvaziv Yöntemler: Santral kateter takılmasıyla CVP ve sağ atrium basıncı (RAP) ölçümü, Pulmoner arteryel ve kapiller wedge basınç ölçümü, arteryel kan basıncı ölçümü.
Non İnvaziv Yöntemler: İnferior vena kava (İVK) ultrasonografisi, idrar volümü değerlendirilmesi, laboratuarda BUN, kreatin değerlerinin ölçümü, fizik muayene (deri turgoru, müköz membranların hidrasyonu, periferik nabzın palpasyonu, dinlenme durumu kalp hızı ve kan basıncı, bunların ortostatik değişimleri, idrar miktarı)
İnferior vena kava (IVC), sol ve sağ ana iliak venlerin L5 seviyesinde birleşmesiyle oluşan geniş, ince duvarlı, retroperitoneal bir kan damarıdır. Alt ekstermite, perine, pelvis ve abdomendeki venöz kanı yukarı ileryerek diyafragmayı delmesinden sonra kalbin sağ atriumuna drene eder. Sağ atriyuma drene etmede karaciğerde kısa bir yol izler ve hepatik damarlardan kan toplar. Aynı zamanda bir venöz kapasitans rezervuarı görevi görür. IVC vücudun uzun aksına paralel uzanır ve orta hattın sağında yer alır. Abdominal aortanın anteriyorundadır.
Acil servis hastaları içinde volüm durumunun tespit edilmesi;
- Sepsis
- Septik şok
- Kalp yetmezliği kliniği
- Akut veya kronik böbrek yetmezliği
- İntravenöz sıvıların hızlı infüzyonu (Crush sendromu)
Hipotansiyon yapan diğer durumlarda
- Sağ kalp yetmezliği
- Hipovolemi
- Pulmoner emboli
- Kalp tamponandı
- Tansiyon pnömotoraks
- Myokard infaktüsü
- Anaflaksi
- Spinal şok
- Antihipertansif zehirlenmesi (vazodilatasyona bağlı hipotansiyon)
sıvı alımının yetersiz olduğu durumlar gibi bir çok durumda santral venöz basınç ölçümü klinisyene tedavi ve takipte yön vermek açısından değerli parametredir.
Hasta supin pozisyonda uzanır. Ölçüm için konveksiyonel prop kullanılır. VCI vücudun uzun aksına paralel uzanır ve orta hattın sağında ve abdominal aortanın anteriyorundadır. VCI vücudun uzun aksına paralellik gösterdiğinden görüntü oryantasyonu kabaca anatomik plana paralellik gösterir. Bu uzun aks görüntülemelerinin dışında probun subkostal yerleştirilmesi ile sirküler görüntüleri de elde edilebilir. VCI’nin aortadan sonografik ayrımı; tipik arteriyel pulsasyonun varlığı, hepatik venlerin VCI’ye anteriyor sınırında girişi, VCI’nin sağ atriyuma girişinin izlenmesi ve kalbe doğru karakteristik bifazik venöz profilin doppler kaydı ile yapılır. İncelemelerde VCI supin pozisyonda karaciğerin sağ lobundan geçen longitüdinal kesitlerde görüntülenir. Bir başka görüntüleme yöntemi ise oblik-koronal incelemedir. Hasta sol yanına yatırılır. Prop longitüdinal yerleştirilerek karaciğer sağ lobundan sol iliyak kanata kadar açı verilerek inceleme yapılır. Bu kesitlerde aortanın anteriyorunda görülür ve renal venlerin girişi de görülebilir. VCİ şekli ovoid veya yassı gözlemlenir.
Hasta supin pozisyonda yatarkeb inferior vena kava ölçümü M Mod veya B Mod kullanılarak yapılabilir. Ölçüm yaparken İnferior vena kavanın sağ atriuma girdiği yerin 2 cm proksimalinden yapılır. Normalde VCI’un anteroposteriyor çapı 25 mm’den azdır ama solunumsal değişikliklerle 30-40 mm’ye kadar ulaşabilir. Genellikle inferior vena kavanın normal boyutları ultrasonografide 15-25 mm arasındadır ve %50 den fazla komprese olur. Ekspiryumdaki maksimum çapın 1,5 cm2 den küçük ve inspiryumda total kollabe olması hipovolemiye işaret eder eder. İnferior vena kavanın çapının artması ve kollapsibilitesinin azalması hipervolemiye işaret eder.
| Volüm Değerlendirmesi (Santral Venöz Basınç) | Ekspirasyonda VCİ çapı | Kollaps miktarı (%) |
| Normal (3‐10 cm H2O) | ≤2.1 cm | <%50 |
| Volüm az (0-5 H20) | ≤1.5 cm | Total Kollaps |
| Volüm az (6-10 H20) | 1.5-2.5 cm | >%50 |
| Volüm az (11-15 H20) | 1.5-2.5 cm | <%50 |
| Volüm fazla (16-20 cm H2O) | >2.5 cm | <%50 |
| Volüm fazla (>15 cm H2O | >2.5 cm | Değişim Yok |
- https://tatd.org.tr/tatdus/2018/05/20/santral-venoz-basinc-tahmininde-inferior-vena-cava-capi-sonografik-olcumunun-etkinligi/
- https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=s41Fxi4ObUr10qUd0QJkXw&no=bp-cSClh0IE4hM8vEK9iUQ
- https://journals.lww.com/pccmjournal/Abstract/2021/01000/Central_Venous_Pressure_Estimation_by_Ultrasound.18.aspx
- https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=s41Fxi4ObUr10qUd0QJkXw&no=bp-cSClh0IE4hM8vEK9iUQ
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4992235/
- http://egetipdergisi.com.tr/en/download/article-file/655111
- https://www.acilcalisanlari.com/hipotansif-kritik-hastada-yatak-basi-ultrasonografinin-yeri.html
- https://www.researchgate.net/figure/Figure-Ultrasonographic-determination-of-inspiratory-inferior-vena-cava-IVCi-and_fig1_26320314
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301562916301624
- https://www.renalfellow.org/2020/03/20/inferior-vena-cava-pocus-the-basics-of-image-acquisition/
