Tetanos; Clostridium Tetani (C.Tetani) denilen bakteri tarafından oluşturulan bir enfeksiyondur. Doğada toz, toprak, gübre dahil her yerde bulunur. Sıklıkla kişinin boyun ve çene kaslarında şiddetli kasılmalara neden olduğu ve kişi ağzını açamadığı için ‘ Kazıklı Humma’ olarak ta adlandırılır. Tetanoz hastalığı kaynakların zengin olduğu ortamlarda artık nadir görülmekle birlikte, hastalık, özellikle kaynakların sınırlı olduğu ülkelerde, aşılanmamış tüm insanlar için bir tehdit olmaya devam etmektedir. C. tetani sporları çevreden yok edilemediğinden, bağışıklama ve yaraların ve travmatik yaralanmaların uygun şekilde tedavi edilmesi tetanozun önlenmesi için çok önemlidir. Yazımıza katkılarından dolayı Hemşire Ayşe Baytaroğlu’na teşekkür ederiz.
Erişkin Tip Tetanoz Aşısı:
Td-VAC 0,5 mL IM Enjeksiyonluk süspansiyon
Adsorbe difteri ve tetanoz aşısı
Daha önce aşılanma durumu kayıtlı olmayan tüm erişkinlerin 3 doz erişkin tip difteri-tetanoz (Td) aşısı ile aşılanarak primer aşılamalarının tamamlanması gerekmektedir Primer aşı serisi tamamlanan tüm yetişkinlere 10 yılda bir Td aşısı uygulanmalıdır.
Etki Grubu: Yetişkin
Etki süresi: 5-10 yıl
İçerik: Tetanoz toksoidi + Difteri toksoidi
Uygulama Yeri: Tercih edilen uygulama bölgesi kolun üst kısmında bulunan kaslı bölge
Uygulama Şekli: Tek doz olarak (0,5 ml) kas içerisi (IM)
Td-VAC 0,5 mL IM Enjeksiyonluk süspansiyon
Her 0,5 mL´lik tek doz içerisinde,
- Difteri toksoidi: ≤ 5 Lf ( ≥ 2 IU ),
- Tetanoz toksoidi: ≥ 5 Lf ( ≥ 40 IU )
bulunur ve kas içine (IM) uygulanır.
Saydam, kırılabilir ampul içerisinde 0,5 ml’lik süspansiyon (katı-sıvı karışımı) halinde tek doz kullanıma uygun olarak takdim edilmektedir. TETADİF difteri ve tetanozdan korunma ve bu korumanın devamının sağlanmasında kullanılır.
Corynebacterium diphteriae isimli mikroorganizmanın toksinleri aracılığıyla yaptığı difteri
hastalığı, hızlı bir başlangıca sahip, bulaşıcı bir hastalık olup ateş ve boğaz ağrısı gibi bulgularla kendini gösterir. Hastalığın ilerlemesi durumunda üst solunum yollarını tıkayabilen ve bazen kalp kasında ortaya çıkabilen yalancı zarlar (pseudo membran) ile hayati tehlike oluşturan bir hastalıktır.
Tetanoz, Clostridium tetani adındaki bakterinin neden olduğu bir hastalıktır. Bu bakteri
toprakta, insan ve hayvanların mide ve bağırsak sistemlerinde bulunur; kirli ve açık yaralar
aracılığıyla insana bulaşarak tetanoz hastalığına yol açar. Bakteri bulaştıktan sonra 3-21 gün içerisinde toksin salgılamak suretiyle sinirleri felç etmekte ve kas kasılmalarına yol açarak ölümcül olabilen bir hastalık tablosuna neden olmaktadır.
Td-VAC uygulaması ile vücut bu mikroorganizmalar tarafından üretilen proteinlerin az miktarına maruz kalmakta ve böylece tetanoz ve difteri hastalığına karşı vücutta bağışıklık geliştirmektedir.
- 7 yaş ve üzerindeki yetişkinlerde tetanoz ve difteriye karşı bağışıklamanın tekrarı
- 7 yaş ve üzerinde ilk uygulama
7 yaş altı çocuklarda rutin aşı takvimi uygulandığı için (2. – 4. – 6. – 18. ay DaBt-İPA-Hib yapılıyor, 48. ay DaBt-İPA yapılıyor, 13 yaş Td yapılıyor) aşısı olan çocuklarda aşılamaya gerek yoktur. Ama yaralanma mevcut ise 11 ila 12 yaş arası çocuklar için difteri-tetanoz-aselüler boğmaca (DTaP) veya Td aşısının uygulanması rutin olarak önerilir. Yetişkinler için ise 3 doz aşılama sonrasında tetanoz toksoidi ve yaşam boyunca 10 yıllık aralıklarla Td veya Tdap şeklinde azaltılmış difteri toksoidi önerilir. Bağışıklık uygulamalar sonrasında immünite artar ve bu bağışıklığın 5-10 yıl sürdüğü düşünülmektedir.
Tetanoz Riskli Yaralanması Olan Kişiler
Ülkemizde ve dünyada Tetanoz riskli yaralanmalarda sağlık bakanlığının önerdiği yaralanmanın durumuna göre ve kişinin immünizasyon durumuna göre değişen profilaksi şeması mevcuttur.
| Bağışıklama durumu | Temiz Yara | Kirli yara-kontamine yara | ||
| Td (Aşı) | TIG | Td (Aşı) | TIG | |
| Bilinmiyor veya < 3 doz | Evet | Hayır | Evet | Evet |
≥ 3 doz | Hayır/Evet* | Hayır | Hayır/Evet** | Hayır |
| *Evet, son dozun üzerinden geçen süre >10 yıl ise, **Evet, son dozun üzerinden geçen süre >5 yıl ise (daha sık rapel doza gerek yoktur). Td: Tetanoz ve erişkin tip difteri toksoidi, TIG: Tetanoz immünglobulin. İnsan kaynaklı tetanoz immünglobulini 250 IU, IM yoldan uygulanır, at kaynaklı immünglobulin kullanılacaksa 1.500-3.000 IU, IM olarak yapılabilir. | ||||
- Etkin maddelere veya Td-VAC ’ın içeriğinde bulunan yardımcı maddelerden herhangi birine karşı alerjisi (aşırı duyarlılığı) varsa veya önceki difteri-tetanoz aşı uygulamalarında ciddi alerjik reaksiyonlar meydana gelmiş ise
- 7 yaş ve üzeri kişilerde difteri ve tetanoza karşı korunmak için genel olarak ilk aşı dozundan 30 gün sonra 2. doz, 2. dozdan 6-12 ay sonra 3. doz uygulanmaktadır.
- Doz atlanmış ise mümkün olan en kısa sürede atlanan doz uygulanmalıdır. Bağışıklığın sürdürülebilmesi için ulusal aşı programına göre tek doz aşı uygulanması gerekir.
- Tetanoz riski olan yaralanma veya yanıklar sonrasında aşılamada ve gerekli ise tetanoz difteriye karşı yeniden bağışıklamada, 0,5 ml tek doz Td-VAC uygulanmalıdır.
İlk Doz Aşılama ( 3 Doz Aşılanmamış Hasta)
Aşağıda belirtilen zamanlarda verilen 3 dozdan oluşur:
1. Doz: Başvurunun olduğu gün
2. Doz: 1. Dozdan 30 gün sonra
3. Doz: 2. Dozdan 6 ay veya 12 ay sonra
Daha önce aşılanma durumu kayıtlı olmayan tüm erişkinlerin 3 doz erişkin tip difteri-tetanoz (Td) aşısı ile aşılanarak primer aşılamalarının tamamlanması gerekmektedir Primer aşı serisi tamamlanan tüm yetişkinlere 10 yılda bir Td aşısı uygulanmalıd
Yaralanma Sonrası Rapel (Hatırlatma)
- Tek doz olarak (0,5 ml) kas içerisine enjekte edilir.
- Kirli yara ise 5 yıl koru, temiz yra ise 10 yıl korur.
Doğurganlık Çağı Kadın/Gebe Aşılamaları
Gebelikte tatanoz aşısıyla aşılanmak bebekte ölümcül olan yeni doğan tetanozuna karşı korunmak için önemlidir. Bu nedenle çocukluk çağında aşılanmamış, aşılanma durumu bilinmeyen, eksik aşılanmış veya tam aşılanmış ancak son 10 yıl içerisinde pekiştirme dozu almamış olan tüm gebelere Td aşısı önerilir. Hiç aşılanmamış gebelerin 4 hafta arayla en az iki doz Td aşısı almaları sağlanmalıdır. İkinci doz doğumdan en az iki hafta önce tamamlanmalıdır. Gebelik dönemi aşılaması konusunda detaylı bilgi için tıklayınız.
Hiç aşılanmamış gebelerin en az iki doz Td aşısı almaları sağlanmalıdır. İkinci doz
doğumdan en az iki hafta önce tamamlanmalıdır. Yeterli süre sağlanamadıysa tek doz Td almış gebenin ve bebeğinin tetanoz hastalığı açısından risk altında olduğu dikkate alınmalıdır. Temiz doğum şartlarının sağlanması ve bebeğin göbek bakımının doğru yapılması daha da önem kazanmaktadır.
| Doz sayısı | Uygulama zamanı | Koruma süresi |
| Td 1 | Gebeliğin 4. ayında – İlk karşılaşmada | Yok |
| Td 2 | Td 1’den en az 4 hafta sonra | 1-3 Yıl |
| Td 3 | Td 2’den en az 6 ay sonra | 5 Yıl |
| Td 4 | Td 3’den en az 1 yıl sonra ya da bir sonraki gebelikte | 10 Yıl |
| Td 5 | Td 4’den en az 1 yıl sonra ya da bir sonraki gebelikte | Doğurganlık çağı boyunca |
Daha önce beş tam doz Td ile aşılanan kadınlarda son 10 yılda ek doz yapılmamışsa gebelikte tek doz tercihen 20-36 haftalar arası aşılama yeterli olacaktır. Daha önce primer aşılama yapılmamışsa T.C. Sağlık Bakanlığının önerdiği aşı takvimine(Tablo-1) uygun aşılama yapılmalıdır. Primer aşılama yapılmış fakat son 10 yıldaki aşılama durumu bilinmiyorsa gebelikte yine tek doz aşılama önerilmektedir.
Kayıtlı tetanoz toksoid dozu olanlar: Genişletilmiş Bağışıklama Programı kapsamında 1980 yılı ve sonrasında doğan çocukların büyük bölümüne erken çocukluk döneminde veya okul çağında tetanoz aşısı uygulaması yapılmış ve bu çocukların bir kısmı doğurganlık çağına ulaşmıştır. 1980’den sonra doğan kadınların aşı kayıtlarının bulunması durumunda, uygun aralıklarla yapılmış en az 3 doz DBT/Td/TT, doğurganlık çağında yapılmış 2 doz TT/Td dozu yerine sayılır ve aşı takvimine kalındığı yerden devam edilir.
- Kortikosteroid gibi immünosupresif tedaviler koruyucu antikor gelişmesini engelleyebileceğinden, aşılama süresince bu ilaçlar kullanılmamalıdır.
- Şiddetli ısırık ve kafaya yakın bölge yaralanmalarında, kuduza karşı immünglobulinler ile
yaranın lokal infiltrasyonu tavsiye edilir.
Gebelikte uygulanmaktadır.
Emzirme döneminde kullanımına ilişkin veri bulunmamaktadır.
- Enjeksiyon bölgesinde ağrı, kızarıklık, şişme.
- Sertlik
- Hipersensitivite reaksiyonları (Kaşıntı, döküntü, kızarıklık, alaflaksi)
- Baş ağrısı
- Halsizlik, aşının uygulandığı bölgede ağrı, kızarıklık, şişme.
- Aşıyla beraber İmmünglobülin asla aynı enjektörle ve İmmünglobülin asla aşıyla aynı anatomik bölgeye yapılmaz.
- Td-VAC 0.5 ml IM enjeksiyonluk süspansiyon
- https://www.uptodate.com/contents/tetanus
- https://www.keymen.com.tr/files/td-vac-kt.pdf
- https://www.uptodate.com/contents/tetanus-diphtheria-toxoid-vaccination-in-adults?topicRef=5525&source=see_link
- https://asi.saglik.gov.tr/asi-kimlere-yapilir/liste/30-yetiskin-a%26
- https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/mevzuat/genelge/1117gbpgenelge2008pdf.pdf
- http://www.turkilac.com.tr/td-dt-asilari/
- https://www.tjod.org/gebelikte-asilanma/
- https://www.klimik.org.tr/wp-content/uploads/2019/11/1-tetanoz-as%CC%A7%C4%B1lar%C4%B1_compressed.pdf
