Yanık Reçetesi

Yanık ısı, radyasyon, elektrik ya da kimyasal ajanlarla temas sonucunda deri bütünlüğünün
bozulması olarak tanımlanabilir. Yanıkların% 86’sı termal yaralanmadan kaynaklanırken, yaklaşık% 4’ü elektriksel ve% 3’ü kimyasaldan kaynaklanır.

• Sıcak sıvı
• Sıcak metal, cam veya diğer nesneler
• Buhar
• Ateş
• Suiistimal
• Güçlü asitler, küllü, boya tineri veya benzin gibi kimyasallar
• Elektrik akımları
• X-ışınlarından gelen radyasyon
• Güneş ışığı veya ultraviyole ışık

Acil ünitesine yanık nedeniyle başvuran hastaya müdahale etmeden önce yanığın değerlendirilmesi gerekir. Yanığı değerlendirirken de yanık şiddetini etkileyen faktörlerin belirlenmesi oldukça önemlidir.

Termal Yanıkların Şiddetini
Beş Faktör Belirler
1. Derinlik (birinci, ikinci, üçüncü),
2. Dokuzlar Kuralı (yüzey miktarı),
3. Kritik yanıklar ve bölgeler,
4. Hastanın yaşı (çok genç veya çok yaşlı),
5. Hastanın genel sağlık durumu (diğer yaralanmalar veya hastalıklar)

Birinci derece yanık: En sık güneş etkisiyle veya ani gaz alevlenmesi sonucu oluşur ve epidermis seviyesinde yüzeyeldir. Kırmızı renkli, basmakla solan, dokunmakla ağrılı olan bu yanıklar tipik olarak 3-4 günde skarsız şekilde iyileşir. Yaralanmadan sonraki birkaç gün içinde devitalize epitelyum kabuklaşır. Hastalar en çok ağrıdan şikayetçidir.

İkinci derece yanık: Çok sıcak sıvılar ile temas veya yüksek ısılı metallere-aleve kısa süreli temas sonucu ortaya çıkar, Epidermisin tamamı ve dermisin bazı katları yanıktan hasar görmüştür. En karakteristik görüntüsü içi sıvı dolu büllerdir. İkiye ayrılır; yüzeysel (superficial ve mid dermis) ve derin (dermisin daha derin kısmı) kısmi kalınlıkta yanıklardır. İkinci derece yüzeyel yanık yaraları pembe veya kırmızı, ıslak, ağrılıdır. Künt dokunma hissi ve kapiller dolum mevcuttur, 10-14 günde iyileşmesi beklenir.

Derin dermal yanıklar kiraz kırmızısı renkte, yüzeyi kurudur, künt duyu hissi, kapiler dolum yoktur. Enfeksiyon gelişmezse 3-8 haftada genellikle iyileşirler. İyileşme süresinde uzun inflamatuar sürecinden dolayı bu yanıklarda kötü skar (soluk renkli hipertrofik) oluşumuna eğilim vardır.

Üçüncü derece yanık: Bu tam kalınlıkta yanıklar derinin tüm katlarını içerir, kuru görünümü, kayışımsı eskar vardır ve duyusuzdur ve bu yanıklarda cerrahi tedavi olmaksızın skar gelişimi, sepsis, mortalite riski artar. Hem dermal hemde epidermal yapılar canlılığını yitirmiştir, ancak yara kenarından tekrar epitelize olurlar. Bu nedenle geniş alanlı yanıklarda bu süreç aylarca sürebilir veya epitelizasyon hiç bir zaman gerçekleşmez. Bazı derin yanıklarda yanık kas, tendon ve kemikleri de etkiler. Bu yanıklar geniş ve kapsamlı bir cerrahi girişim gerektirebilir, flep cerrahisi ile defektler kapatılır veya bazı olgularda amputasyon gerekir.

Yanık Genişliğinin Değerlendirilmesi

Yanık yüzdesinin hesaplanmasında özel tablolar kullanılmaktadır, ancak pratikte en fazla kullanılan 9’lar kuralıdır. Pratik hesaplamada, hastanın parmakları bitişik olarak elin ayası ile birlikte yüzeyi, toplam vücut yüzey alanının %1’i olarak kabul edilebilir. Çocuklar için Lund Browder sınıflaması gibi daha hassas diyagramların kullanılması daha uygun olacaktır. Yanık yüzdesi de hesaplandıktan sonratedavinin planlanması yapılır.

• Dokuzların Kuralı: Baş% 9’u temsil eder, her kol% 9’dur, ön göğüs ve karın% 18, arka göğüs ve sırt% 18, her bacak% 18 ve perine% 1’dir. Çocuklar için baş% 18 ve bacakların her biri% 13.5’tir.
• Lund ve Browder Şeması: Özellikle her bir kolun% 10, ön gövde ve arka gövdenin% 13 olduğu ve baş ve bacaklar için hesaplanan yüzdelerin hastanın yaşına göre değiştiği çocuklarda daha doğru bir yöntemdir.
• Palmar Yüzey: Küçük yanıklar için, hastanın avuç içi yüzeyi (parmaklar hariç) vücut yüzey alanının yaklaşık% 0.5’ini temsil eder ve el yüzeyi (avuç içi ve parmaklar dahil) vücut yüzey alanının yaklaşık% 1’ini temsil eder.

Ayrıca özellikli bölge yanıkları şeklinde tanımlanan göz, kulak, yüz, el, ayak ve genital bölgenin yanıkları deneyimli bir yanık ünite/merkezinde tedavi edilmesi gerekmektedir.

Tedavi yanık şiddetine göre planlanır. Yatış endikasyonlarına buradan ulaşabilirsiniz.

• Soğutma: Küçük yanık alanları, yanmanın ilerlemesini önlemek ve ağrıyı azaltmak için musluk suyu veya tuzlu su çözeltisi ile soğutulabilir.
• Temizlik: Yara temizlenmesi çeşme suyu veya salin ile yıkanır, nötral pH’lı sıvı sabun dışı antiseptik solüsyonlar ve fırça kullanılmamalıdır.
• Pansuman: Pansumanın üç amacı vardır: Drenajın absorbsiyonu, ağrının azaltılması ve yaranın çevreden izolasyonu ve korunmasıdır. Topikal antibiyotik mupirosin (Bactroban®), nitrofurazon (Furacin®), basitrasin ve neomisin (Thiocilline®) merhemler veya emici pansuman veya özel yanık pansuman malzemeleri içeren krem yaygın olarak kullanılır.
• Ağrı Kesiciler: Gerektiğinde ağrı kesiciler (İburofen®) verilebilir. Splintler ayrıca bazı yanmış alanlar için destek ve konfor sağlayabilir ve ağrıyı azaltabilir.

Birinci derece yanıklarda

• Herhangi bir kapamaya veya yüzeysel antibakteryel ajana ihtiyaç yoktur.
• Nemlendirici kremler veya merhemler yeterlidir. Bu ajanlar derinin kuruması ve gerilmesi nedeniyle olan yangıyı ve ağrı hissini azaltacaktır. Hastaya analjezik ve antihistaminikler verilebilir.
• Geniş birinci derece yanıklarda, ağrı ve hidrasyon yönetimi için hasta gereğinde yatırılarak tedavi edilebilir.

İkinci derece yanıklarda

• Yüzeysel yanıklarda parafin veya yağlı merhemler (örn. %0.2 Nitrofurazon pomad) emdirilmiş gazlı bezlerle pansuman uygundur.
• Su keseciklerinin (Bül) tedavisi: Deride oluşan büller için en iyi tedavi konusunda tartışmalar devam etmektedir. Küçük çaplı ve kontrolsüz patlamayacağı düşünülen su kesecikleri yerinde bırakılabilir. Büyük su keseciklerinin boşaltılması veya uzaklaştırılarak pansuman takibine alınması gereklidir.
• Derin yanıklarda: Antibiyotikli kremler doğrudan (örn. gümüş sülfadiyazin, mupirosin, nitrofurazon) veya parafin emdirilmiş tüllerin altına uygulanabilir.
• 2. derece derin dermal yanıklarda endikasyona bağlı olarak uygun pansuman yapılıp, hastaların yanık ünite/merkezlerine geciktirilmeden nakli uygundur.

I- Furacin® (nitrofurazon) %0.2 Krem DIB s:3×1

• Hafif orta şiddetli vakalarda günde  2 veya 3 defa yanık nölgesine uygulanmalıdır.
• Uygulama ya da pansuman şekline göre, günlük olarak veya birkaç günde bir enfeksiyonlu bölgeye iyileşme sağlanıncaya dek uygulanır. Tedaviye 7-10 gün devam edilmesi önerilir.
• Lezyonların üzerine doğrudan doğruya bir gazlı bez veya spatül ile uygulanır. Geniş yanık
  alanlarına steril gazlı bez üzerine yayıldıktan sonra uygulanır.

II-Profen® (iburofen)400 mg Tablet DIB s:3×1 

• Hafif orta şiddetli vakalarda günde 3 veya 4 defa ağrı durumuna göre önerilir.

II-Dolven® (iburofen) 100 mg/5 ml Şurup DIB s:3×1 

• Hafif orta şiddetli vakalarda günde 2 veya 2defa ağrı durumuna göre önerilir.

III-Augmentin® (amoksisilin + klavulanik asit) 400/57 mg Şurup DIB s:2×1 

• Hafif orta şiddetli vakalarda günde 2 alması önerilir.

III-Augmentin® (amoksisilin + klavulanik asit) BID 1 gr Tablet DIB s:2×1 

• Hafif orta şiddetli vakalarda günde 2 alması önerilir.

• 1. derece dermal yanıklarda nemlendirici kremler veya merhemler yeterlidir. Bu ajanlar derinin kuruması ve gerilmesi nedeniyle olan yangıyı ve ağrı hissini azaltacaktır. Hastaya analjezik verilebilir. Ama enfekte olacağı düşülüyor ise topikal entibiyotikler yazılabilir.
• 2. derece derin dermal yanıklarda endikasyona bağlı olarak uygun pansuman yapılıp, hastaların yanık ünite/merkezlerine geciktirilmeden nakli uygundur.
• 3. derece dermal yanıklarda endikasyona bağlı olarak uygun pansuman yapılıp, hastaların yanık ünite/merkezlerine geciktirilmeden nakli uygundur.
• Nail yapılacak hastalara debritman yapılmaz
•  Pansuman malzemeleri her hasta için ayrı ve tek kullanımlık hazırlanmalıdır.
• Yara iyileşmesinin gecikmesi ve üç haftayı aşması durumunda diskolorasyon, hipertrofik skarlaşma, keloid oluşumu ve/veya kontraktür gelişebileceğinden, hastaların yanık ünite/merkezlerine geciktirilmeden, nakli uygundur.

Yanık : Olay Yeri ve Acil Servis Yaklaşımı